تحولات دو دهه اخیر ابزارهای رسانهای و تغییرات کیفیت ارتباطات، فضایی متفاوتی را در این عرصه رقم زده است، از جزئی‌ترین مسائل زندگی شخصی افراد مانند غذایی که می‌خورند یا لباسی که بر تن می‌کنند و ارتباطات مخفی که فقط خدا از آن خبر دارد و البته رسانه‌هایی که از آن استفاده می‌کنند تا سایر رویدادهایی که تا قبل از این دیده یا شنیده نمی‌شد، این روزها توسط رسانه‌های نوین ثبت شده و هرازگاهی انتشار یکی از این رویدادها سروصدایی را در فضای عمومی جامعه ایجاد و توجه افکار عمومی را به خود جلب می‌کند.
در روزهای اخیر سیلی زدن یک نماینده مجلس به سرباز راهنمایی و رانندگی در تهران به شکلی گسترده در شبکه‌های اجتماعی منتشر و واکنش‌های مختلفی را به دنبال داشت، از شخص نماینده که در این خصوص توضیحاتی ارائه و در نهایت نیز از این سرباز و شهروندان عذرخواهی کرد تا فرمانده نیروی انتظامی، رییس مجلس و شخصیت‌های دیگر سیاسی و غیرسیاسی و برخی شهروندان نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند، اما موضوع تنها به این مسئله ختم نشد، در شبکه‌های اجتماعی مطالبی در خصوص سوابق این نماینده و پستهایی که قبلا در شبکه‌های اجتماعی گذاشته بود از سوی مخالفان و طرفداران نماینده بازنشر داده شد.
این یک نمونه از هزاران نمونه‌ای است که هر روز با توجه به گسترش ابزارهای نوین رسانهای، شبکه‌ها و پیام رسانهای مختلف در معرض دید عموم قرار می‌گیرد، امروز حتی اگر دوست نداشته باشیم نیز در اتاق شیشه‌ای که رسانه‌ها برایمان ساخته‌اند، نشسته‌ایم.
اعلام یکی از شبکه‌های اجتماعی در خصوص استفاده از اطلاعات کاربران از طریق دیگر شبکه متعلق به صاحب هر دو شبکه، باعث ریزش و کوچ کاربران به سایر شبکه‌های اجتماعی شد، ناگفته نماند این شبکه اجتماعی مقداری صداقت به خرج داده بود و ثبت و ضبط و استفاده از اطلاعات کاربران را به سمع و نظرشان رسانده بود، همه رسانه‌های پسا اینترنت در سطوح مختلف اطلاعات کاربران را ثبت می کنند و اعلام نکردن استفاده از اطلاعات کابران، نافی وجود چنین سیاستی در پس ایجاد ابزارهای جدید رسانهای نیست.
امکان تهیه تصویر از چهره کاربر حتی قرنیه چشم، اثر انگشت و اطمینان از تعلق خط تلفن از طریق ارسال پیامک اعتبارسنجی برای دادن مجوز عضویت در شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان های مختلف، امکان تعیین دقیق محل حضور کاربر از طریق مکان نما(جی پی اس) و ای پی وسیله‌ای که با آن به اینترنت متصل شده و کاربردهای متعدد دیگری که در رسانه‌های جدید با پیشرفت‌های روزآمد همراه شده است، همگی مبین توسعه ابزارهای شناخت هرچه بیشتر از کاربران توسط رسانه های جدید برای اثرگذاری بیشتر است.
یکی از مهمترین تجارت‌های عصر جدید ، تجارت اطلاعات است، ارزش بالای سهام برخی شبکه‌های اجتماعی و موسسات ارائه دهنده خدمات اینترنتی در جهان امروز مبین اهمیت فراوان این تجارت در مدیریت افکار عمومی است، در فضای به شدت رقابتی اقتصاد جهانی، رعایت بدیهی ترین اصل اقتصاد (حداکثر بهره‌وری از هرگونه سرمایه‌گذاری) مبنای هر هزینه‌ای است، چرا و چگونه باید افراد یا شرکت‌هایی پیدا شوند که با کمترین هزینه، بیشترین و ارزان‌ترین خدمات ارتباطی را در اختیار کاربران قرار دهند؟ این در حالی است که نگهداری از اطلاعات میلیون‌ها و بلکه میلیاردها کاربر نیازمند سرمایه گذاری قابل توجه در زمینه امکانات سخت افزاری و نرم افزاری پیشرفته است که حتی برخی دولت‌ها که قصد بازی در زمین صاحبان رسانه های نوین را ندارند، در ایجاد بستر فراگیر ملی ارائه اینگونه خدمات به کاربران با مشکل مواجه می‌شوند.
واقعیت این است که امروزه رسانه‌ها بخش قابل توجهی از ساعات زندگی ما را به خود اختصاص داده‌اند و سهم زندگی در فضای مجازی و استفاده از ابزارهای رسانهای نوین برای کاربران به صورت روزآمد و مستمر در حال افزایش است، به گونه‌ای که برای برخی شهروندان با کسر ساعات خواب، غذا خوردن و دیگر امور شخصی، نزدیک به سهم زندگی در فضای حقیقی و گاه حتی بیشتر از آن در فضای مجازی سپری می‌شود و بسیاری از کارها مانند امور مالی، برخی خریدها، اوقات فراغت و سرگرمی شهروندان عمدتا توسط ابزارهای ارتباطی نوین مدیریت می‌شود.
فضای رسانهای نوین جمله مشهور "در این مکان دوربین وجود دارد" را هر روز در گوش ما بازگو می‌کنند، خیلی فرقی نمی‌کند به آخرت و ثبت نیک و بد اعمال اعتقاد داشته باشید یا نه، رسانه‌های هوشمند نوین از علایق، ارتباطات، ترجیحات، نارضایتی‌ها، نگرانی‌ها، حساب بانکی شما و هر آنچه که فکر کنید، اطلاع دارند.
افشاگریی‌هایی که گاهی اوقات با استفاده از ظرفیت رسانه های نوین در جامعه مشاهده می شود، مانند قانون شکنی فلان مسئول و مواردی از این دست را می توان سطحی، فردی و عینی ترین مصداق عملکرد این ابزارها ارزیابی کرد که توسط کاربران در فضای عمومی انعکاس پیدا می کند، اما پیچیده ترین و کلان‌ترین تحلیل های این اطلاعات که از سوی صاحبان این ابرازها استفاده می‌شود، کمتر در فضای عمومی انعکاس پیدا می کند.
در نهایت برایند کارکرد رسانه های نوین در این است که حساب و کتاب را به آخرت نمی‌اندازند و در همین دنیا پیش چشم می‌آورد.
*خبرنگار ایرنا و کارشناس رسانه
