مرتضی رضوان‌فر، عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی با تشریح روند ثبت جهانی پرونده‌های میراث‌فرهنگی ناملموس، اظهار کرد: وقتی کشوری پرونده‌ای را در حوزه میراث ناملموس ثبت می‌کند به معنای این نیست که دیگر کشور‌ها امکان ثبت آن را ندارند بلکه اگر کشور دیگری نیز آن عنصر فرهنگی را داشته باشد می‌تواند یا به پرونده‌ای که قبلا ثبت شده بپیوندد یا به صورت مستقل پرونده دیگری را تهیه و برای ثبت جهانی به یونسکو ارسال کند، چرا که هدف اصلی یونسکو زنده زنگه داشتن خرده فرهنگ‌ها است.
او با اشاره به موضوعات مطرح شده در این خصوص در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی افزود: اصل این مسئله به نظر من خوب است. چون نشان می‌دهد که جوانان ما و نسل‌های مختلف نسبت به عناصر فرهنگی ملموس و ناملموس حساسیت دارند، اما واقعیت این است که فرهنگ ایرانی بسیار گسترده است و زمانی که بسیاری از کشور‌ها از نظر سیاسی و یا از نظر فرهنگی جزیی از ایران به حساب می‌آمدند، اکنون افتخارشان این است که فرهنگ آن‌ها متاثر از فرهنگ ایران است.
رضوان‌فر ادامه داد: طبیعی است که هر کشوری می‌خواهد هویت مستقلی داشته باشد و از زیر چتر دیگر کشور‌ها خارج شود لذا این جنب‌و‌جوش در کشور‌های مختلف طبیعی است که دنبال ثبت پرونده به نام خودشان نیز باشند. البته برخی با ثبت مشترک این موضوع را دنبال می‌کنند، اما ممکن است کشوری دیگر مثل آذربایجان یک پرونده مستقل ارائه دهد. هزاران هزار عنصر داریم که در حوزه‌های مختلف با ایران مشترک هستند و از فرهنگ ایرانی متاثر هستند. همه این‌ها را نمی‌توان ثبت کرد چرا که هر دو سال هر کشور یک سهمیه برای ثبت دارد به‌عنوان مثال همین امسال ما اصلا سهمیه‌ای نداشتیم، اما با ابتکاری به‌عنوان پرونده چندملیتی توانستیم چهار عنصر مهم فرهنگی را ثبت جهانی کنیم که هر کدام در جای خودش اهمیت دارد و هیچ کشوری مانند ایران نتوانسته است این گونه ارتباط و تعامل با سایر کشور‌ها داشته باشد. این نشان دهنده غنای فرهنگی ایران است.
این عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری می‌افزاید: قوانین و مقرراتی در یونسکو داریم که بر اساس اهداف کنوانسیون شکل گرفته است، هدف این کنوانسیون این نیست که افتخاراتی را برای کشور‌های مختلف تعریف کند بلکه هدف این است که در مقابل غربی شدن ایستادگی کند لذا به این نتیجه رسیدند که برای دستیابی به این مهم باید فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌ها را زنده نگه داشت. به‌عنوان مثال زمانی که پرونده چوگان را تهیه و ثبت جهانی کردیم بیش از ۱۱۰ کشور فدراسیون چوگان داشتند، یونسکو این اجازه را می‌دهد که همه این ۱۱۰ کشور، چوگان را ثبت کنند چرا که می‌خواهد چوگان را زنده نگه دارد.
این پژوهشگر حوزه میراث‌فرهنگی ادامه می‌دهد: در ارتباط با ورزش زورخانه‌ای نیز به همین صورت است. ببینید زمانی که در سال ۲۰۱۰ این ورزش ثبت جهانی شد در ۳۰ کشور نیز این ورزش و آیین اجرا می‌شد و هر ۳۰ کشور این اجازه را داشتند و دارند تا پرونده‌ای را در این باره تهیه و ثبت کنند، اما شاید سوالی که پیش می‌آید این است که چرا با وجود این که وقتی ما پرونده‌ای را ثبت کردیم حالا کشور دیگری نیز می‌آید و آن را ثبت می‌کند؟ آیا این ناتوانی ما است؟ به طور مسلم خیر چرا که یونسکو خودش می‌داند چه پرونده‌هایی را ثبت کرده است این جزو مقررت یونسکو است که با هدف حفظ تنوع‌های فرهنگی این اجازه را می‌دهد کشور‌های مختلف با فواصل زمانی می‌توانند پرونده‌ای را به ثبت برسانند و یا این که می‌توانند به پرونده‌ای که از قبل ثبت شده بپیوندند.
او در پاسخ به این سوال که آیا در حال حاضر این امکان وجود دارد که جلوی ابلاغ ثبت این ورزش به نام جمهوری آذربایجان گرفته شود؟ نیز گفت: این نیز امکانپذیر نیست چرا که کنوانسیون تاکیدش بر این است که تمام کشور‌هایی که فرهنگ مشترک با یکدیگر دارند می‌توانند پرونده‌های مختلف خود را ثبت کنند. از این رو این نیز امکانپذیر نیست چرا که روند ثبت جهانی یک پرونده ولو این که با یک کشور دیگری مشترک باشد جزو مقررات یونسکو است و ثبت جهانی یک پرونده که قبلا از سوی یک کشور دیگر ثبت شده، خلاف قوانین و مقررات این نهاد بین‌المللی نیست.
گفتنی است در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدول پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در شهر رباط مراکش برگزار شد. در این دوره از اجلاس، ۴۶ عنصر برای ثبت در فهرست معرفی میراث فرهنگی ناملموس بشریت نامزد شده اند که از ایران نیز شش پرونده مشترک یا چندملیتی با عنوان «یلدا/ چله» (در همکاری با افغانستان)، «هنرساختن و نواختن عود» (مشترک با سوریه)، «هنر ساختن و نواختن رباب» (مشترک با تاجیکستان و ازبکستان)، «جشن مهرگان» (مشترک با تاجیکستان)، «سوزن‌دوزی ترکمن/ ترکمن‌دوزی» (مشترک با ترکمنستان) و «پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی» (مشترک با افغانستان، آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان) پیشنهاد شده بود که از میان آن‌ها چهار عنصر مهر تایید یونسکو را گرفتند.
«شب یلدا/ چله»، «هنر ساختن و نواختن ساز عود»، «سوزن‌دوزی ترکمن» (ترکمنی‌دوزی) و «پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی»، چهار پرونده مشارکتی ایران بودند که به فهرست جهانی میراث ناملموس یونسکو راه پیدا کردند.
