معادل سازی واژه‌های بیگانه؛ نوشداروی فرهنگستان زبان و ادب فارسی

مهناز فتاحی نویسنده کودک و نوجوان و پژوهشگر در خصوص ورود واژه های بیگانه به زبان فارسی گفت: زبان فارسی معرف فرهنگ و هویت ملی ما ایرانیان است که این زبان در طول تاریخ با فراز و نشیب‌های زیادی رو به رو شده و به دلایل مختلف زبان با سایر واژه‌های بیگانه درگیر می‌شود، اما در هر صورت زبان فارسی تا به امروز حفظ شده و جاودانه مانده است، اما باید گفت که آسیب‌هایی هم به آن وارد شده و به نوعی تن زبان فارسی زخم‌هایی برداشته است.

ورود کلمات بیگانه به زبان فارسی

به گفته فتاحی، در کشور ما علاوه بر زبان فارسی زبان‌های محلی بسیاری وجود دارد، اما زبان فارسی زبانی برای همه‌ی مردم ایران است، این زبان با ورود واژگان بیگانه تهدید می‌شده و روز به روز با پیشرفت علم و فضای مجازی بر تعداد واژگان بیگانه افزوده می‌شود، ورود کلمات بیگانه به زبان فارسی آسیب می‌زند و شیرازه‌ی آن را از هم جدا کرده که باعث مبهم شدن زبان فارسی می‌شود.

استفاده شاعران کشورهای مختلف از زبان فارسی

او می‌گوید: با ورود واژه بیگانه به زبان فارسی، بخشی از اصالت زبان ما از دست می‌رود، زبان فارسی زبان شیرینی است که در طول تاریخ بسیاری از شاعران و نویسندگان بیگانه از آن در آثارشان استفاده کرده و افتخار استفاده از این زبان را داشته اند.

به گفته فتاحی، زبان فارسی در حال حاضر از واژه‌های بیگانه پر شده است و رد پای واژه‌های بیگانه به وفور در این زباندیده می‌شود و اصالت و غنای زبان فارسی تحت شعاع قرار گرفته است.

آسیب فرهنگ فارسی به واسطه ورود کلمات بیگانه

وی افزود: با آسیب دیدن زبان فارسی، فرهنگ فارسی نیز دچار می‌شود و به مرور زمان کودکان و نوجوانان با زبان اصیل و قدرتمند فارسی آرام آرام بیگانه شده و در این شرایط ما دارای یک زبانی تلفیق از واژه‌های مختلف از کشور‌های مختلف خواهیم بود که که در این شرایط پشتوانه‌ی غنی فرهنگی ندارد.

او می‌گوید: پیشرفت علم و فضای مجازی می‌تواند یکی از دلایل ورود واژگان بیگانه به زبان فارسی باشد، همچنین  تعاملات با کشور‌های مختلف می‌تواند در گسترش این موضوع اثر بگذارد.

گسترش فضای مجازی

فتاحی گفت: با شکل گیری ارتباطات در فضای مجازی، تولید و اختراع وسایل در کشور‌های خارجی و وارد شدن آن‌ها به کشور واژه‌های جدید تولید شده در آن کشور وارد دایره لغات فارسی می‌شود.

به گفته فتاحی، مراودات بین انسان‌ها و کشور‌ها یکی از دلایل این اتفاق می‌تواند باشد، همچنین ارتباط متقابل بین گروه‌های زبانی در گسترش این مسئله موثر خواهد بود.

او می‌گوید: از دیگر زمینه‌های شکل گیری چنین مسئله ای طلب و نیاز است، هنگامی دو زبان با هم برخورد می‌کنند ممکن است از هر دو طرف به سمت یکدیگر بروند، اما اتفاقی  که در حال حاضر افتاده این است که بیشتر، زبان‌های بیگانه وارد زبان فارسی می‌شوند  و کمتر پیش می‌آید که زبان فارسی وارد زبان‌های دیگر شود.

به گفته فتاحی، این تصور که استفاده بیشتر از کلمات زبان بیگانه مثل انگلیسی در مکالمات روزمره باعث ایجاد جایگاه و کسب منزلت برای افراد می‌شود باعث شکل گیری این موضوع شده است.

تاثیر رسانه ها

وی افزود: تاثیر رسانه‌ها را نباید فراموش کرد و پخش برنامه‌های رادیو، تلویزیون، سریال‌ها زمینه ساز ورود کلمات بیگانه به زبان فارسی شده است و در این برنامه‌ها توجه نمی‌کنند که چه محتوایی را به مخاطب ارائه می‌دهند.

ظرفیت زبان فارسی برای معادل سازی کلمات بیگانه

به گفته فتاحی، زبان فارسی به قدری قوی است که قطعا برای واژه‌های بیگانه یا معادل دارد یا باید برای آن ساخت شود، ترجمه این کلمات به زبان فارسی روند سختی ندارد و در این سال‌ها باید به این موضوع مهم توجه توجه نشان داده میشد.

فتاحی گفت: ورود واژه‌های بیگانه به زبان فارسی نیز می‌تواند به این دلیل باشد که در توجه و حفظ آن از گزند کلمات بیگانه تعلل کرده ایم و دیر متوجه آسیب‌هایی شدیم که می‌توان با ورود کلمات بیگانه به زبان فارسی زد.

وی افزود: هنگامی که کلمه‌ای که وارد زبان فارسی می‌شود باید سریع معادل آن در زبان فارسی پیدا شود، همچنین این واژه‌های بیگانه باید توسط افراد این حرفه، دانشگاهیان، فرهنگستان معادل سازی شوند، بسیاری از وزارت خانه‌ها می‌توانند همکاری کنند و برای واژه‌های بیگانه معادل سازی کنند یا آن معادل‌ها را پیدا کنند.

تولید محتوای صداوسیما در خصوص اهمییت زبان فارسی 

او می‌گوید: صداوسیما می‌تواند در این زمینه تولید محتوا داشته و با گفتگو روشنگری کند، همچنین برگزاری سخنرانی با در خصوص این مسئله با حضور افراد موثر که الگوی دیگران هستند تاثیر استفاده از واژگان فارسی را برای مردم و مخاطبان یادآور شوند.

ارتباط با مخاطبین در فضای مجازی

فتاحی گفت: راه حل مهم دیگر در جهت جلوگیری از ورود کلمات بیگانه به زبان فارسی، افزایش ارتباط با مخاطبین در فضای مجازی است از آن جایی که این فضا فضای گسترده و قوی است در این فضا با مخاطب می‌توان ارتباط گرفت و کار کرد، متاسفانه بسیاری از کلمات بیگانه که وارد زبان فارسی شده اند از طریق فضای مجازی بوده است.

به گفته فتاحی، لغاتی که فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی معادل سازی کرده موثر بوده، اما در این زمینه خیلی دیر در شروع به فعالیت کرده است، فرهنگستان زبان باید ورود زود هنگامی به این ماجرا میداشت، اما اشکالی ندارد و هنوز امکان بهبود وضعیت زبان فارسی از طریق فرهنگستان وجود دارد.

نقش فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی

او می‌گوید: فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در جلوگیری از ورود کلمات بیگانه به زبان فارسی موثر است، قطعا وظیفه فرهنگستان است که به این موضوع توجه و دقت بیشتری کند، در شرایطی که کلماتی از زبان بیگانه به زبان فارسی وارد شده و توسط مردم استفاده می‌شود فرهنگستان معادل کلمات را وارد کرده و این معادل‌ها جایگاه خود را پیدا می‌کنند، اما وقتی میگذاریم کلمات بیگانه مشمول گذشت زمان شوند جا انداختن آن کلمه جدید سخت می‌شود.

معادل سازی کلمات با حفظ آهنگ آنها

او می‌گوید: معادل سازی برای کلمات بیگانه کار بسیار سختی است، اما زمانی موثر خواهد بود که کلمه‌ای که معادل سازی می‌شود قابل فهم و خوش آهنگ درست در جایگاه خود قرار بگیرد و در بعضی موارد فرهنگستان به این موضوع توجهی نداشته است.

به گفته فتاحی، برخی از لغاتی که فرهنگستان زبان معادل سازی کرده است نامانوس و ناآشنا، بدآهنگ هستند و شیرینی زبانی را ندارند، این معادل باید به شکل قابل فهم و خوش آهنگ باشد، در کلمات معادل سازی شده باید دستور زبان در آن رعایت شده و به گونه‌ای نباشد که به صورت لفظ به لفظ یا کلمه به کلمه ترجمه شده باشد اینگونه وقتی که معادل را ارائه می‌کنیم باعث تسمخر کلمه معادل سازی می‌شود.

وی افزود: آموزش و پرورش و رسانه نقش بسیار پررنگی در این موضوع دارند،   مدارس جایی است که فرزندان ما از کلاس اول دبستان کلمات را حرف به حرف یاد می‌گیرند و معنی واژه‌ها را یکی یکی می‌آموزند، اولین املا‌ها و انشا در کلاس درس سرآغاز آشنایی کودکان و نوجوانان با زبان فارسی، نوشتاری و شفاهی است که این مسئله در محیط آموزشی در حال رخ دادن است و شیوه صحیح کلمات را یاد می‌گیرند.

نقش آموزش و پرورش

او می‌گوید: دانش آموزان در مدرسه محتوا را درک می‌کنند، معنی آن را به خاطر می‌سپارند، لذا معلمان مدارس باید نسبت به مسئله استفاده از کلمات فارسی توجه داشته باشند، لازم است آن‌ها آموزش دیده و مسلط به موضوع باشند، خیلی از یادگیری دانش آموزان در فضای آموزشی ممکن است یادگیری غیر مستقیم باشد، اما این یادگیری در عمق جان و دل بچه‌ها می‌نشیند،   دانش آموزان معلمان را الگوی خود قرار می‌دهند و کلمات آن‌ها را تکرار می‌کنند و اگر آموزش و پرورش بتواند به وظیفه‌ی خود به درستی عمل کند بسیاری از مشکلات مرتبط با این موضوع حل می‌شود.

سرعت بالای انتقال کلمات خارجی

او می‌گوید: در گذشته‌های دور که خبری از رسانه‌ها دیداری، شنیداری، فضای مجازی نبود معمولا یک ایرانی محدود به مراوداتش با افراد خارجی و مطالعات چاپی اش بود و به همین دلیل تحولات زبانی یا ورود واژه‌های بیگانه به زبان فارسی خیلی محدود بود و از نظر زمانی طول می‌کشید تا کلمه‌ای بیگانه وارد زبان فارسی شود.

ورود غیر مستقیم واژه بیگانه

به گفته فتاحی، در حال حاضر با وجود شبکه‌های مختلف رادیو و تلویزیون، پخش سریال و فیلم‌های سینمایی، گستردگی فضای مجازی باعث شده تا سرعت انتقال اطلاعات نسبت به گذشته افزایش پیدا کند، همچنین با پخش سریال‌های تلویزیونی یک سری از واژه‌ها و فرهنگ به صورت غیر مستقیم و موثر از زبان‌های بیگانه به مخاطب و در نتیجه زبان فارسی منتقل می‌شود.

حفظ زبان و ادبیات فارسی

او می‌گوید: هر یک از افراد در جایگاه خود باید به خطر چنین مسئله‌ای آگاه باشند، همچنین می‌توانیم برای جلوگیری از ورود کلمات بیگانه به زبان فارسی فعالیت‌های بسیاری را انجام دهیم باید تلاش کنیم تا حداقل خودمان این فضا را تا جایی که می‌توانیم در جهت حفظ کلمات زبان فارسی حفظ کنیم.

به گفته فتاحی، همه افراد باید به یاری یکدیگر از زبان و ادبیات فارسی به عنوان هویت ملی ایرانی صیانت کنند، نباید از فرهنگ غنی ایرانی و زبان شیرین فارسی غافل شد، حیف است که این زبان در مرور زمان سرشار از واژه‌های بیگانه شود و از چیزی از آن باقی نماند.

او می‌گوید: از آن جایی که ارتباط مستمر با کودکان و نوجوانان دارم، نوع صحبت و به کاری کلمات زبان‌های کشور‌های مختلف توسط آن‌ها را می‌بینم و شاهد این مسئله هستم که به راحتی کودکان ما با فرهنگ، کلمات، داستان، اشعار، فیلم کشور‌های بیگانه آشنا هستند.

انتقال زبان فارسی به کودکان و نوجوانان

به گفته فتاحی، چنین پدیده‌ی آسیب زایی یک برنامه ریزی است و باید زبان و ادبیات فارسی را با زییایی هایش به کودکان و نوجوانان انتقال دهیم تا قدمی در جهت حفظ زبان فارسی برداشته باشیم و این امر  جز با همکاری آموزش و پرورش، رسانه ها، تلویزیون، فضای مجازی امکان پذیر نخواهد بود.