اقتصادآنلاین-نوا ذاکری؛ یکی از مهم‌ترین اخباری که این روزها با واکنش‌های مختلفی هم همراه شد، امضای قرارداد 27 ساله‌ی قطر برای عرضه‌ی گاز طبیعی مایع به چین است. این قرارداد، بزرگترین قرارداد گاز طبیعی تا به امروز است. طبق این قرارداد، شرکت دولتی قطر انرژی، سالانه چهار میلیون تن گاز طبیعی مایع از پروژه جدید خود در میدان شمال شرق (میدان مشترک با ایران، پارس جنوبی) به شرکت نفت سینوپک چین ارسال خواهد کرد. این قرارداد در حالی امضا شده که طبق قرارداد 25ساله ایران و چین، قرار بود این کشور، سرمایه‌گذاری 400 میلیارد دلاری در بخش نفت و گاز ایران کند که نه تنها این اتفاق تاکنون عملی نشده بلکه چین برای دریافت گاز طبیعی، به سمت قطر چرخیده و قراردادی بلندمدت با این کشور به امضا رسانده و این گاز قرار است از میدان مشترک پارس جنوبی تأمین شود.
در حالی که ما با افت سالانه 28 میلیون متر مکعبی در تولید میدان گازی پارس جنوبی مواجه هستیم و حتی در تأمین گاز خانگی و گاز پتروشیمی‌ها نیز با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستیم، قطر با سرمایه‌گذاری‌های جدی و استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا، در حال برداشت‌های عظیمی از میدان مشترک پارس جنوبی است.
جدا از مسأله‌ی تحریم‌ها که ما را در تولید گاز از میدان پارس جنوبی ضعیف کرده، نگاه حاکمیتی نیز در این مورد بی تأثیر نیست. نگاه موجود در کشور ما سال‌هاست که نه تنها رو به جلو نیست بلکه در مسیری قرار دارد که بیشتر به نظر می‌رسد در پی یک حاشیه‌ی امن است تا رشد و توسعه. روابط دیپلماتیک و سیاست خارجی ما هم با پیروی از همین نگاه، در جذب سرمایه‌های خارجی ناتوان است.
هادی موسوی، کارشناس انرژی، در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین در رابطه با اینکه چین برای دریافت گاز، قطر را به ایران ترجیح داده بیان می‌کند: «آن‌ها سال‌های سال با ما کار کردند و فضای ایران را می‌شناسند و می‌دانند که این فضا از نظر حاکمیتی توسعه طلب نیست.»
او اضافه می‌کند: «کشورهای دیگر این بازخورد را دریافت کرده‌اند و متوجه‌اند که اولویت کشور ما پیشرفت و توسعه نیست و این برای آن‌ها نکته‌ی منفی‌ای است چرا که ترجیح می‌دهند با کشوری کار کنند که نگاه کلانش به سرمایه‌گذاری مثبت است.»
با تحریم شدن نفت روسیه، کشورهای نفتی منطقه تلاش می‌کنند جای این کشور را در بازارهای جهانی پر کنند اما ایران همچنان از این بازی بیرون ایستاده است و تا زمانی که روابط ما با کشورهای دیگر به حال عادی بازنگردد، همچنان اندرخم یک کوچه خواهیم بود و ترمیم این روابط در ابتدا با خارج شدن از سیاست خودانزوایی ایران آغاز می‌شود.
یکی از مهم‌ترین علت‌هایی که سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را تضعیف می‌کند، ثبات اقتصادی است، در همین مورد موسوی می‌گوید: « یکی از علت‌هایی که چین چنین قراردادی را با قطر امضا کرده، پایداری ثبات سیاسی اقتصادی این کشور است که این اعتماد را به چین و مصرف کننده می‌دهد که بتوانند قراردادهای دراز مدت بندند و مطمئن باشند که اتفاقی در تأمین انرژی نمی افتد. شرکت های خارجی مدیریت ریسک می‌کنند و مؤسسات بیمه مدیریت ریسک را حساب می کنند که بخشی از آن ریسک سیاسی است.»
او با اشاره به مسأله‌ی تأمین پایدار انرژی بیان می‌کند: «دسترسی قطر به تکنولوژی‌های جدید و همکاری با شرکت‌های بزرگ آمریکایی و اروپایی، این اعتماد را ایجاد کرده که قطر همچنان قادر به بهره‌برداری از منابع پارس جنوبی ما است.»
این مهم است که سرمایه‌گذاران خارجی اعتماد و اطمینانی به کشوری که قرار است در آن سرمایه‌گذاری کنند داشته باشد و این اعتماد از طریق عملکرد آن کشور و چهره‌ی بین‌المللی‌اش حاصل می‌شود. قطر با بستن قرارداد با شرکت‌های بزرگ نفت و گاز دنیا، این اطمینان را به سایر کشورها از جمله چین می‌دهد که می‌توانند برای تأمین انرژی طولانی مدت خود از طریق قطر امیدوار باشند. وجود شرکت‌های بزرگ نفتی و گازی در قطر این اطمینان را به وجود می‌آورد که اگر مشکلات فنی‌ای هم به وجود بیاید، به سادگی حل می‌شود و مشکلی برای تأمین انرژی وجود نخواهد داشت.
یکی دیگر از دلایلی که در حال حاضر قطر توانسته قرادادهای طولانی مدت برای صادرات گاز با سایر کشورها ببندد، بحث ژئوپولتیک و سیاسی است. موسوی در این خصوص بیان می‌کند: «قطر در منطقه‌ای قرار دارد که خیلی خاص و مهم است و کشوری مثل چین ترجیح می‌دهد که با این نوع قراردادها قدرت سیاسی و چانه زنی و قدرت نرمش را در منطقه بیشتر کند. در واقع قرارداد با قطر، یک ابزار چانه زنی به چین می‌دهد که در نفت با عربستان همکاری بهتری داشته باشد.»
در این میان البته، بحث تحریم‌ها همچون سنگ بزرگی، بر سر تجارت نفت و گاز ایران قرارد دارد، سنگی که بخش بزرگی از فعالیت‌های ما را عملاً فلج کرده است. موسوی با اشاره به اینکه وجود تحریم‌ها، ورود تکنولوژی و نقل و انتقال کالا را سخت کرده می‌گوید: «علاوه بر تحریم‌های بانکی که به شدت سخت است، با مشکلات بانکی اف.ای.تی.اف نیز درگیریم که خیلی تأثیرگذار هستند. یکی از شاخص‌های بازل که برای محاسبات ریسک مورد استفاده قرار می‌گیرد همین اف.ای.تی.اف است و زمانی که ما در بلاک لیست هستیم، طبعاً شاخص‌های ریسکمان هم بالا می‌رود.»
او با اشاره به اینکه ما مشابه قرارداد آلمان با قطر را که به تازگی بسته شده را بعد از برجام می‌خواستیم ببندیم می‌گوید: «آلمان که یکی از بزرگترین شرکت‌های توزیع کننده‌ی سوخت در اروپاست و آن زمان تصمیم داشت حدود 4میلیارد دلار در ال ان جی ما سرمایه‌گذاری کند اما بنا به دلالیلی از جمله دست دست کردن و تصمیم نگرفتن، این اتفاق صورت نگرفت و بعد هم که وارد فضای تحریم شدیم، آن شرکت از ایران خارج شد.»
موسوی ادامه می‌دهد: «دوستان خنثی سازی تحریم را این می دانند که 400هزار بشکه را تبدیل کنیم به 500هزار بشکه یا سوآپ گاز و بنزین انجام دهیم اما این عدم‌النفع‌ها را، تبعات اقتصادی و اجتماعی و روابط سیاسی‌ای که می‌توانستیم برقرار کنیم را نمی‌بینند. درکشان از تحریم این است که 7میلیارد ما از کره آزاد شد پس تحریم خنثی است!»
سرمایه‌گذاری خارجی علاوه بر رشد و توسعه‌ی کشورها، ارتباط مستقیمی هم با تضمین امنیت آن کشور دارد. موسوی در این خصوص می‌گوید: «یک زمانی تصور می‌کردم یکی از مؤلفه‌های سرمایه‌گذاری خارجی تأمین امنیت است، اگرچه هنوز هم این اعتقاد را دارم؛ شما وقتی در یک کشور خارجی سرمایه‌گذاری می‌کنید، متضمن امنیت آن کشور هستید و سعی می‌کنید مشکلی برایش پیش نیاید اما تجربه‌ی جنگ روسیه و اوکراین و خروج شرکت‌های غربی از روسیه که با ضررهای کلان بیرون آمدند، یک مقداری این تفکر را در دنیا اصلاح کرد
این کارشناس انرژی اضافه می‌کند: «تصمیمات سیاسی و کلانی که کشورهای می‌گیرند یک وقت‌هایی خیلی ارجحیت دارد بر منافع اقتصادی. مشابه این را هم در عراق داشتیم. قبل از جنگ شرکت‌های خارجی آنجا بودند ولی دستور سیاسی آمد که تخلیه کنند و قدرت چانه‌زنی نداشتند.»
تضمین امنیت به واسطه‌ی حضور کشورهای خارجی ممکن است روی کاغذ، وجود داشته باشد اما یک تضمین قطعی نیست که مثلاً اگر قطر روزی با غرب دچار تنش بشود، این نوع سرمایه‌گذاری‌ها بتوانند کمکی کنند در واقع آن زمان، سرمایه‌گذاری‌ها به اولویت دوم بدل می‌شوند.
اما در اینکه قطر با قراردادهای بلند مدت خود که در همین دوران کوتاه به تصویب رسانده توانسته چهره‌ی بین‌المللی متفاوتی را از خود نشان دهد شکی نیست. این کشور با استفاده از میدان مشترک پارس جنوبی، تنظیم قراردادهای بلندمدت و استفاده از شرکت‌های مهم نفت و گاز دنیا در کشورش، ایران را خیلی عقب‌تر از خود جا گذاشته و پیش رفته؛ این همان نگاه توسعه‌محوری است که در ایران وجود ندارد و ما حاضر نیستیم به هیچ طریقی از حاشیه‌ی امن خود بیرون آمده و سر بکشیم، ببینیم در دنیا دارد چه اتفاقی می‌افتد و ما نسبت به همسایگان خود، کجا ایستاده‌ایم.
