گستردگی تجارت جهانی در سال‌های اخیر به‌ویژه پس از پایان یافتن جنگ جهانی دوم و آغاز رقابت‌های اقتصادی توسط کشورهای صنعتی جهان، باعث افزایش حجم تولیدات کشورها نسبت به سال‌های قبل شد. کشورهای مختلف جهان برای انجام تجارت و حمل‌ونقل کالاها، به‌دلیل وجود مزیت‌های بی‌شمار حمل‌ونقل آبی، مسیر دریایی را برگزیده‌اند و امروزه شاهد پررونق بودن ترانزیت دریایی در سطح بین‌المللی هستیم. ایران از طریق مرزهای آبی و خاکی با ۱۵ کشور جهان در ارتباط است؛ دریا به‌نوبه خود می‌تواند به‌عنوان پل ارتباطی بین ایران و بسیاری از کشورهای همسایه و منطقه باشد، همچنین راه داشتن ایران به آب‌های آزاد از طریق دریای عمان و دسترسی به موقعیت استراتژیک خلیج‌فارس و دریای خزر، از مزیت‌های ژئوپلتیکی موجود است که می‌توان با تدوین برنامه‌های مناسب از آن بهره‌برداری کرد، اما متاسفانه در حال حاضر چنین روندی در بحث ترانزیت کشور وجود ندارد و شاهد عدم‌بازدهی مناسب بنادر جنوبی و شمالی هستیم. کارشناسان معتقدند ضعف‌های لجستیکی، نبود برنامه مناسب برای توسعه فعالیت‌های تجاری در بنادر و مانع‌آفرینی قوانین گمرکی از دلایل اصلی بی‌نصیب بودن ایران از اقتصاد دریامحور به‌ویژه در بحث ترانزیت دریایی است. از سویی دیگر، اخبار جسته و گریخته‌ای مبنی بر تمایل دولت برای افتتاح بنادر جدید در خطوط ساحلی شمالی و جنوبی شنیده می‌شود، اما فعالان تجاری معتقدند این کار دارای ضعف‌های بسیاری است. صمت درباره اهمیت حمل‌ونقل دریایی و توجه به اقتصاد دریامحور، با مسعود دانشمند، فعال تجاری و کارشناس حوزه حمل‌ونقل به گفت‌وگو پرداخته است.
ایران نزدیک به ۶ هزار کیلومتر نوار ساحلی در جنوب و شمال دارد و مرزهای آبی ایران نیز ۴۰ درصد از نوار مرزی کشور را تشکیل می‌دهند. باتوجه به این آمار و ارقام، درمی‌یابیم ظرفیت کشور در حوزه سواحل و مرزهای دریایی در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد. از طرف دیگر، موقعیت سواحل ایران از نظر ژئوپلتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک در منطقه و جهان اهمیتی ویژه دارد و فرصت‌های استراتژیک بسیاری برای کشور از این لحاظ فراهم است، اما متاسفانه دولت‌ها در ادوار مختلف نسبت به اهمیت حمل‌ونقل دریایی و تجهیز بنادر و سواحل کشور بی‌توجه بوده‌اند. ظرفیت سواحل کشور در حوزه‌های گردشگری، تجارت، صنایع، حمل‌ونقل، دیپلماسی و سیاسی می‌تواند مورداستفاده قرار گیرد، در حالی که بنا بر اطلاعات موجود، تنها از ۵ درصد سواحل کشور به‌ویژه در محدوده‌های شهری و روستایی و با فعالیت‌های پیرامون تاسیسات بندری و نظامی استفاده و ۹۵ درصد باقیمانده به‌نوعی رها شده است. سهم دریا از تولید ناخالص داخلی در کشورهای ساحلی پیشرفته مانند اروپا ۵۰ درصد است، اما این رقم در کشور ایران باوجود قریب به ۶ هزار کیلومتر نوار ساحلی، تنها ۲ درصد است. دولت فعلی تلاش دارد تا با ارائه آمارها، بهبود وضعیت ترانزیت دریایی و فعالیت بنادر را نشان دهد؛ به‌گزارش تسنیم، مطابق آمار سازمان بنادر و دریانوردی از ابتدای امسال تا پایان ماه گذشته در بنادر مالکیتی و حاکمیتی سازمان بنادر و دریانوردی تخلیه و بارگیری کالای معادل ۱۸ میلیون و ۵۰۵ هزار و ۱۳۹ تن، میزان تخلیه کالاهای غیرنفتی ۳۴ میلیون و ۵۴۳ هزار و ۳۶ تن و مجموع تخلیه کالاهای نفتی و غیرنفتی معادل ۵۳ میلیون و ۴۸ هزار و ۱۷۵ تن بوده که حاکی از رشد ۱۴ درصدی در بخش تخلیه کالاهای نفتی، رشد ۷ درصدی در بخش تخلیه کالاهای غیرنفتی و رشد ۱۴ درصدی در بخش تخلیه کالاهای نفتی و غیرنفتی نسبت به مدت مشابه سال گذشته است.
ایران به‌دلیل دسترسی مناسب به آب‌های آزاد در جنوب و به سواحل قابل‌کشتیرانی در شمال که امکان تجارت بین‌المللی میان ایران و کشورهای روسیه، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان را فراهم می‌کند، یکی از کشورهای مهم در حوزه حمل‌ونقل دریایی محسوب می‌شود، همچنین موقعیت ژئواستراتژیک ایران در شمال تنگه هرمز و خلیج‌فارس که اهمیت فراوانی در تجارت بین‌المللی انرژی دارد، امکان بهره‌مندی کشور را از حمل‌ونقل دریایی دوچندان می‌کند، اما به‌منظور بهره‌مندی از فرصت‌های استراتژیک برای توسعه فعالیت‌های صادراتی، تهیه بسترها و لوازم متعددی نیاز است. توجه به ایجاد پس‌کرانه‌های فنی و بهبود وضعیت حمل‌ونقل زمینی، از مهم‌ترین مولفه‌های بهبود وضعیت فعلی بنادر و حمل‌ونقل دریایی به‌شمار می‌رود.
