دیپلماسی به عنوان یکی از ابزارهای مهـم درتحقـق اهـداف و منـافع ملـی کشورها در سیستم بین الملل شناخته می‌شود؛ این واژه به معنی هدایت روابط بین افراد، گروه‌ها وملت‌ها ازجمله واژه‌های سیاسی مورد استفاده درعرصه مناسبات بین‌المللی است، در واقع این نهاد مجری سیاست خارجی در چارچوب دکترین سیاست خارجی هر کشور است.
هزینه کمتر نسبت به سایر روش‌های حمل و نقل، تصادفات بسیار کم و امنیت بالا، مقرون به صرفه بودن در مصرف سوخت، کاهش عمده ترافیک‌های شهری و تاثیر کاهنده بر پدیده آلودگی هوا، بهترین گزینه برای انتقال مواد معدنی، تاثیر کم مشکلات آب و هوایی در این روش حمل و نقل از جمله مهم‌ترین مزایای سیستم حمل و نقل ریلی بین المللی است.
در این میان موقعیت سرزمینی ایران، مزیت مناسبی را در جابه‌جایی و ترانزیت کالا، به ویژه برای کشورهای آسیای میانه فراهم کرده که بهره‌مندی از آن در گرو توسعه ظرفیت حمل و نقل ریلی کشور است. کشور ایران به دلیل قرار گرفتن در کریدورهای ارتباطی مهم، وجود مبادی ورودی در سواحل خلیج فارس و دریاهای عمان و خزر، امکان اتصال مراکز باری مهم به شبکه حمل و نقل ریلی در منطقه، از موقعیت استراتژیک و مهمی برخوردار است و کارشناسان این حوزه از دیرباز به دولت‌های گذشته لزوم توجه و توسعه صنایع ریلی را گوشزد می کردند.
* امکان رشد 100 درصدی حمل بار ریلی با افزایش سرعت سیر بدون توسعه ناوگان
هم اکنون نیاز واقعی ناوگان حمل و نقل ریلی کشور در دو بخش نوسازی ناوگان فرسوده و ایجاد زیر ساخت و افزایش تعداد ناوگان به منظور توسعه حمل ونقل ریلی قابل بررسی است. البته به نظر می رسد با افزایش بهره‌وری لازم می‌توان با ناوگان و بار قابل حمل ریلی موجود نیز به بخشی از اهداف پیش رو و مورد نظر نزدیک شد و در این مسیرهمزمان به نوسازی ناوگان باری نیز پرداخت.
در حال حاضر می‌توان با افزایش سرعت متوسط سیر واگن‌های باری، عملکرد حمل و نقل ریلی باری کشور را افزایش داد و در این صورت بدون نیاز به افزایش تعداد ناوگان میزان بار ریلی جا‌به‌جا شده تا دو برابر قابل افزایش خواهد بود.
تجارت به هر صورت بی‌نیاز از حمل و نقل نیست، در تجارت بین‌الملل، یک کالا ممکن است از مرزهای یک یا چند کشور عبور داده شود تا به مقصد نهایی خود برسد. در این میان حمل و نقل ریلی همواره یکی از سیستم‌های جذابی است که همچنان طرفداران بسیار زیادی دارد و میزان استفاده از آن به دلایل مختلف رو به افزایش است.
قطارعلاوه بر جابه‌جایی امن مسافر، گزینه‌ای بسیار حیاتی و مناسب برای رشد اقتصادی و صنعتی کشورهای توسعه یافته بوده است. مزایای جالب و متعدد این صنعت سبب شده همواره صدای سوت قطارهای باری در منطقه غرب آسیا از ترکیه تا کشورهای حوزه .C.I.S (روسیه، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان) بلند باشد.
توجه لازم به ظرفیت ترانزیتی ایران با استفاده از بازوی دیپلماسی در میدان، علاوه بر درآمدزایی بیشتر و نقش مهم آن در پویایی اقتصاد کشور، می‌تواند ارزش های راهبردی بسیاری برای کشور به همراه بیاورد؛ ایجاد درآمدهای کلان ارزی و خنثی‌سازی تحریم‌های ظالمانه و گسترش و تقویت دیپلماسی اقتصادی ایران در بین کشورهای همسایه و سایر مناطق جهان و در نتیجه وابستگی بیشتر کشورهای دنیا به همکاری اقتصادی با ایران که موجب کاهش تحریم پذیری اقتصاد ایران خواهد شد، از مزایای این رویکرد چند جانبه در دولت سیزدهم خواهد بود.
البته که ترانزیت بار علاوه بر فواید مذکور، موجب سیادت سیاسی و امنیتی کشور نیز خواهد شد، لذا رهبر معظم انقلاب نیز در بندهای 24 و 25 سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه، اولویت توسعه حمل و نقل ریلی را مورد تاکید فراوان قرار داده اند و همواره در طول سال های گذشته بر این مهم تاکید ویژه داشته اند.
* مزایای فعال شدن کریدور ترانزیتی (Kati) قزاقستان- ترکمنستان- ایران
هم اکنون با گذشت کمتر از دو سال از شروع به کار دولت جدید، نمونه هایی از اقدامات مثبت صورت گرفته در توسعه دیپلماسی حمل و نقل ریلی کشور و جبران مافات ترک فعل‌ها و کوتاهی‌های گذشته، آشکار شده و دراین راستا تفاهمنامه‌ها و قراردادهای مهمی در جهت راه‌اندازی و فعال شدن محورهای ارتباطی و جذب بار، با کشورهای همسایه و همچنین روسیه و چین منعقد شده است.
ورود نخستین قطار کانتینری ریلی به مقصد ترکیه از طی مسیر قزاقستان- ترکمنستان- ایران با هدف فعال شدن کریدور ترانزیتی(Kati) قزاقستان- ترکمنستان- ایران و در ادامه حمل به مقصد ترکیه و اروپا و نیز توافق با روسیه برای جذب 10 میلیون تن بار این کشور برای عبور از ایران به مقصد هند و همچنین کشورهایی مانند عراق، افغانستان، پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس، حضور فعال در کریدور بین المللی جاده ابریشم و امکان ترانزیت کالا از چین به اروپا از مسیر ایران، گسترش همکاری‌های ریلی مابین ایران و ترکمنستان و افزایش دو برابری ترانزیت از مرز ریلی سرخس و اینچه برون، در ادامه، پیوستن ترکمنستان به کریدور-شمال جنوب از یک سو و توسعه همکاری‌های ریلی دو کشور تحت تفاهنامه همکاری های مشترک ریلی از سویی دیگر، آماده سازی امکان ترانزیت ریلی از بندرعباس به قرقیزستان (زیرا قرقیزستان می‌تواند به کریدور انتقال کالاهای ایرانی به حوزه شانگهای و کشورهای شرقی تبدیل شود و این درحالی است که قیرقیزستان به دریا دسترسی ندارد اما می‌توان با استفاده از ظرفیت ترانزیت ریلی با استفاده از توافقات موجود با چین، ترکمنستان و کشورهای آسیای میانه، این ظرفیت را توسعه داد)، احداث خط آهن رشت-آستارا که از اهمیت زیادی برای کشورمان و جمهوری آذربایجان برخوردار است، فعال کردن قطار مسافری نخجوان- مشهد، قرار گرفتن ایران در مسیر تمام ریلی از مسکو، قزاقستان و ترکمنستان به عنوان کریدور برای نخستین بار با ورود قطار کانتینری روسیه به کشورمان، تقویت دیپلماسی حمل‌ونقل با کشور عراق و پیگیری روند توافقات قبلی فی مابین، همچنین توافقنامه مربوط به ساخت تونلی میان ایران و در جهت اتصال خلیج فارس به شمال و برقراری ارتباط گسترده با کشورهای غرب آسیا و حاشیه دریای خزر و مدیترانه، از جمله برنامه ها و اقدامات در دست اجرای دولت برای ایجاد و احیای کریدور ایرانی در هزاره نو است.
با توجه به اقدامات موثر و گسترده اشاره شده و نیز رشد چشمگیر جابه جایی کالای ترانزیتی که مؤید آن کسب رکورد ترانزیت ریلی و رکورد صادرات از مرزهای ریلی است و همچنین اهتمام مسئولان بر این امر در قالب ایجاد توافق‌نامه‌ها و مذاکرات بین‌المللی و نیز جلسات داخلی ادامه دار دوجانبه راه آهن و دستگاه دیپلماسی کشور در سطح مقامات ارشد این دو نهاد و دنبال کردن موضوعات مربوطه در کارگروه ملی دیپلماسی حمل و نقل و ترانزیت، امید آن می رود که ایران درافقی روشن با سرعت بیشتری به سوی ایجاد تمدن نوین ایرانی- اسلامی به پیش برود.
مدیرعامل راه آهن معتقد است؛ مهم نیل به آرمان‌های انقلاب اسلامی بر پایه تمدن نوین ایرانی- اسلامی است و برای تحقق این آرمان، اقدامات متعددی نیاز داریم که یکی از آن‌ها جهش اقتصادی است و یکی از مولفه‌های آن، حمل و نقل است.
یادداشت از علیرضا احمدی
پایان پیام/
