درخت زبان گنجشک (به انگلیسی Weeping ash) به آن دسته درخت ها تعلق دارد که هم در صنعت و هم در علم پزشکی کاربرد دارد. این درخت با ارزش نام علمی Fraxinus excelsior شناخته می شود به خانواده درختان Oleaceae مرتبط می شود.
این درخت بومی اروپا به شمار می رود و در شمال اسکاندیناوی و جنوب شبه جزیره ایبری بهتر از مکان های دیگر شکوفا می شود . به صورت کلی بازه ی رویش این درخت جنوب غربی آسیا از شمال ترکیه تا شرق قفقاز و کوه های البرز را در بر میگیرد. درخت زبان گنجشک به نام های متفاوتی چون درخت ون، در دار، وند، ونو ، بناو، بنو، اهر، نباوج، قوش دیلی، تلک وتلکوچی، خوش تباخ، لسان العصفور، لسان العصافیر شناخته می شود . با اینکه این درخت نام های فرعی زیادی دارد اما به دلیل حالت و شکل میوه هایش ، نام اصلی آن زبان گنجشک می باشد .
درخت زبان گنجشنک دارای تاج کروی شکل می باشد که این تاج در سنین بلوغ درخت پر تراکم می شود. درخت زبان گنجشک تنه ای با طول ۶۰ تا ۷۰ سانتی متر دارد و تاج آن نیز با قامتی طویل به چشم همگان می خورد.
پوسته ی تنه درخت های زبان گنجشنک در دوره های جوانی بسیار صاف می باشد و رنگی خاکستری نیز دارد که با فرآیند پیر شدن این پوسته به تنه ای زبر با شکاف های عمیق تبدیل می شود.
بر شاخه های محکم و خاکستری رنگ این درخت برگ های دندانه مانندی آویزان می باشد . طول شاخه های زبان گنجشک طولی بین ۲۰ تا ۳۵ سانتی متر دارد که هر کدام ۷ تا ۱۳ برگچه دارد و هر برگچه به پهنای ۰/۸ تا ۳ سانتی متر می رسد.
نکته ی جالب در مورد شکوفه های درخت زبان گنجشک این می باشد که این شکوفه ها پیش از باز شدن برگ های درخت نمایان می گردند . گل های نر و ماده می توانند هر دو بر روی یک درخت پدید آیند اما عمر گل های ماده از گل های نر بیشتر می باشد.
گرده افشانی این درخت از طریق وزش باد صورت می گیرد.
میوه این درخت به طولی بین ۲/۴ تا ۴/۵ سانتی متر دارد که با پهنای ۵ تا ۸ سانتی متر ترکیب می شود.
میوه های درخت زبان گتجشک ظاهری خشک و بیضی مانند دارد که این بیضی ها اندکی نوک تیز می شوند و میوه ها چون زبان گنجشک بر روی درخت آویزان می شوند. میوه درخت زبان گنجشک به نام سامار نیز معروفیت دارد.
مناسب ترین زمان برای کاشت بذر درخت زبان گنجشک بازه ی زمانی اواسط فصل زمستان تا ابتدای فصل بهار می باشد.
برای کاشت بذر این درخت ابتدا لازم است که بذر ها را به مدت ۲۴ ساعت در آب قرار دارد تا خیس بخورند.
اگر تعداد بذر ها کم باشد باید بعد از خیس کردن بذر ها آن ها را داخل گلدانی که خاکی مناسب مانند کوکوپیت با عمق نیم سانتی متر داشته باشد کاشت و به خوبی آن ها را آب داد.
بر خلاف این موضوع اگر بذر های مورد نظر زیاد باشند مناسب تر است که مکانی در زمین یا مزرعه برای کاشت آن ها انتخاب شود ، زیرا لازم است خاک این درختان به خوبی شخم زده شوند. پس از کاشتن بذر ها باید مقداری کود سرند شده روی آن ها ریخته شود و یک آبیاری خوب به همراه کود پاشی باشد . تا زمان جوانه زدن این درخت لازم است که آبیاری و کود پاشی به مقدار مورد نیاز تکرار شود تا رطوبت زمین از میان نرود.
بهتر است محل کاشت درخت زبان گنجشک در یک مکان سایه دار یا نیمه سایه باشد و نگهداری در فضای باز انجام گردد .
- خاک مناسب برای درخت زبان گنجشک : درخت زبان گنجشک می تواند در خاک متنوع رشد کند اما خاک هایی با ساختار آهکی مناسب ترین گزینه برای این گیاه می باشند ، پیوسته با این نکته باید بیان کرد که خیلی از جنگل های زبان گنجشک شمالی در بریتانیا بر روی بخشی از سنگ های آهکی رشد می کنند.خاک های دارای رطوبت برای این درخت مناسب تر می باشد اما خاک های خشک و قلیایی نیز به رشد خوبی برای این گیاه ختم می شوند .
- آبیاری درخت زبان گنجشک : آبیاری این گیاه نیاز های به خصوصی ندارد.
- بازه ی تحمل درخت زبان گنجشک : این گیاه می تواند نور مستقیم خورشید و جریان باد را نیز تحمل کند.
- هرس درخت زبان گنجشک : بهتر است نخستین شاخه های نهال جوان این درخت در فصل پاییز هرس شوند اما نیازمند هرس سالانه نمی باشد.
- کاربرد درخت زبان گنجشک در زمینه صنعت: این درخت با روند سریعی که در رشد دارد برای کشاورز ها مورد اهمیت واقع گردیده است. در گذشته تا زمان جنگ جهانی دوم از چوب درخت زبان گنجشک جهت تولید سوخت استفاده می کردند.
به دلیل سخت و محکم بودن این چوب برای طراحی دسته های سنتی برای شمشیر ها، تیر ها، راکت تنیس، چوب بیلیارد و …. مصرف می شود .
- کاربرد درخت زبان گنجشک در طب سنتی : برگ های درخت زبان گنجشک را می توان جوشاند و از عصاره بدست آمده برای درد های روماتیسمی بهره برد ، دمنوش زبان گنجشک برای رفع مشکل یبوست نیز یک راه حل عالی می باشد.
از میوه های این درخت هم می توان دمنوش تهیه کرد که برای آرام کرد درد مفصل ها چون یک مسکن قوی عمل می کند. یکی دیگر از مزایای پوست و برگ این درخت دفع کرو و انگل روده می باشد . در طب سنتی برای از بین بردن سرفه های شدید دمنوش تخم این درخت درمان بسیار مناسبی است که افراد زیادی از این طریق به نتایج سود مند رسیده اند.
گردآوری:بخش علمی بیتوته