درخت به از خانواده درختان سیب است اما نسبت به درخت سیب و گلابی مقاومت کمتری به سرما دارد. حداکثر ارتفاع این درخت به پنج متر می رسد و گل های درشت آن به رنگ سفید یا صورتی با پنج گلبرگ و پنج کاسبرگ به صورت تکی در انتهای شاخه های برگدار ظاهر می شوند و خود باورو هستند.
روی شاخه های تازه، برگ ها و میوه ی به از کرک های سفید یا خاکستری مایل به قهوه ای پوشیده شده اند. میوه رسیده معمولا زرد رنگ، گرد یا به شکل گلابی است و طعمی شیرین یا کمی ترش دارد و در انواع غذاها، شیرینی ها و به عنوان مربا مصرف می شود.
شروع میوه دهی درخت به از ۴-۵ سالگی است و تا پنجاه سالگی میوه می دهد. برگ های آن نیز تخم مرغی شکل یا تقریبا گرد و بیضی، نوکدار با قاعده گرد است.
میوه درخت به ممکن است سبز کم رنگ یا طلائی باشد که بستگی به زمان برداشت آن دارد. به اول فصل مایل به سبز و به آخر فصل طلائی رنگ است اما هردوی آنها آماده مصرف هستند. دو نوع پر مصرف به عبارتند از:
• به معطر
این نوع به بیضی شکل با انتهای مخروطی است که پوست آن نرم، زرد و داخل آن سفید است.
• به آناناسی
شکل آن کمی مشابه گلابی است و پوستش پس از رسیدن زرد رنگ می شود. داخل میوه نیز زرد رنگ است و طعم خفیفی از آناناس دارد.
مناطق سردسیر و گرمسیر معتدل جهت کاشت درخت به مناسب هستند. نیاز سرمایی به نسبت به سایر میوه های دانه دار کمتر است و ۱۰۰ الی ۴۵۰ ساعت دمای زیر هفت درجه سانتی گراد برای آن کافی است. ظهور شکوفه های این درخت نیز خیلی دیرتر از میوه های دیگر است که احتمال سرما زدگی بهاره را به شدت کاهش میدهد.
- خاک
درخت به در اکثر خاک ها رشد می کند اما خاک های آهکی برای آن زیاد مناسب نیستند و در خاک های رس یا خاک های شنی رشد بهتری دارد. همچنین رشد به در خاک های اسیدی نسبت به خاک های قلیایی بیشتر است و مقاومت نسبتا بالایی به شوری آب و خاک دارد.
- دما
درخت به بیشتر برای مناطق معتدل و سردسیر مناسب است و برای رشد بهتر نیاز سرمایی کمی (حدودا ۱۰۰ الی ۴۵۰ ساعت زیر هفت درجه سانتی گراد) دارد. تابستان های نسبتا گرم از دیگر شرایط دمایی مورد نیاز این درخت است.
- نور
این درخت برای رشد مناسب و کافی به نور کامل آفتاب نیاز دارد. البته در انتخاب مکان آن باید دقت کنید زیرا حتی در صورت دریافت نور کامل، وزش باد های شدید باعث کم شدن میزان میوه دهی درخت به می شوند.
کاشت درخت به تقریبا آسان است و روش های متعددی برای آن وجود دارد که رایج ترین آن استفاده از روش قلمه زنی است. پس از تهیه قلمه آن را در آب بگذارید تا ریشه دار شود و سپس قلمه را به بستر خاک منتقل کنید.
فاصله مناسب میان درخت ها ۵×۵ متر است و به هرس زیادی نیز نیاز ندارد اما برای فرم دهی نهال ها باید حدودا ۷۰ الی ۱۰۰ سانتی متر از زمین سربرداری شوند و در سال دوم نیز چهار یا ونج شاخه در اطراف شاخه اصلی انتخاب و بقیه حذف شوند.
تکثیر و ازدیاد درخت به نیز مانند دیگر گیاهان از روش های مختلفی از جمله قلمه زدن، پاجوش، پیوند و خوابانیدن قابل انجام است. زمان مناسب برای قلمه زنی این درخت (برای قلمه های خشبی) اواخر پاییز تا اوایل زمستان است و اندازه مناسب آنها ۲۵ سانتی متر است.
برای قلمه های نیمه خشبی باید از اواسط تابستان تا اوایل پاییز به اندازه ۱۲ الی ۱۵ سنتای متر قلمه تهیه کرده و اقدام کنید. برای این نوع قلمه باید در انتهای آن حتما سه تا چهار برگ باقی بماند.
نگه داری و مراقبت از درختان کاشته شده مهم ترین مرحله کار است و بدین منظور باید به نکات زیر توجه داشته باشید:
• آبیاری
ریشه درخت به عمقی نیست به همین دلیل قادر به تحمل خشکی در طولانی مدت نیستند. در صورت خشک ماندن خاک میوه های درخت بسیار کوچک تر میشوند و در طول دوره رشد بهتر است هر هفته دوبار آبیاری شود.
• کود دهی
یکی از رایج ترین روش ها برای تامین نیازهای غذایی درختان کود دهی مناسب است که برای درخت به می توانید در زمستان و بهار اقدام کنید. در صورت کود دهی اصولی نیاز تغذیه ای درخت فراهم شده و به همین ترتیب محصولاتی با کیفیت بیشتر در اختیارتان می گذارد. بهترین کود برای درخت به، کود هایی که دارای مقداری ازت یا حاوی کود گاوی کمپوست شده هستند.
• آفات و بیماری ها
تعدادی از آفات و بیماری ها هستند که باعث کاهش کیفیت محصول یا از بین رفتن آن می شوند و برای مراقبت و نگه داری محصول باید به آنها توجه کنید. مهم ترین آفات و بیماری های درخت به عبارتند از:
- سر خرطومی
از حشراتی است که در وسط تابستان به سراغ درخت می آید و لاروهای آن به درخت آسیب میزنند.
- لاروهای حشرات
به طور کلی لاروهای هر حشره ای که روی درخت بمانند با تغذیه از میوه ها و برگ های درخت به برای آن مشکل ساز می شوند.
- شته
شته معمولا روی سرشاخه هایی که جوان تر هستند فعالیت میکند و سطح برگ ها یا میوه ها را چسبناک تر میکند.
- آتشک
این آفت که به درختان بسیاری از جمله به، سیب و گلابی حمله می کند به علت فعالیت نوعی باکتری به نام Erwinia amylovora روی سرشاخه ها ایجاد می شود.
- زنگ
از جمله بیماری های قارچی درخت به است و معمولا روی میوه ها و برگ ها با لکه های نارنجی رنگ مشاهده می شود.
- لکه برگی قارچی
این بیماری در مناطقی که رطوبت بالایی دارند مشاهده می شود و با لکه هایی تیره رنگ با مرکز سفید روی برگ شروع می شود. با گذر زمان این لکه ها مناطق بسیاری را پوشش می دهند و باید به آن رسیدگی شود.
- آرمیلایا
از جمله خطرناک ترین بیماری هایی است که می تواند باعث پوسیدگی ریشه و طوقه درخت شود و تا از بین رفتن کامل آن فعالیت می کند.
معمولا برای مبارزه با آفات و بیماری های درخت به از آفت کش های شیمایی استفاده می شود اما باید در انتخاب آنها دقت کنید.
- زمان مناسب و شرایط
چیدن به برای بسیاری از خانواده ها که در باغ های خود به کشت آن مشغول شده اند با آداب و مراسمی هماهنگ همراه است و معمولا در مراحل بعدی از آن برای پخت مربا و شیرینی و غذاهای دیگر استفاده می کنند.
میوه به روی درخت نمیرسد و باید زمانی که تغییرات رنگ از سبز به زرد اتفاق می افتد چیده شود (فصل پاییز) و سپس با نگه داری در محیطی سرد کامل رسیده و رنگ آن کاملا زرد می شود و عطر شیرینی دارد.
- نحوه برداشت
چیدن میوه به با دقت زیادی انجام می شود چون خیلی زود آسیب می بیند و برای جدا کردن آن از قیچی باغبانی استفاده می کنند.
- مصرف میوه به
میوه به به عنوان تازه خوری کاربرد زیادی ندارد و بیشتر در صنایع مربا سازی، تهیه شربت، غذاها، شیرینی پزی و... استفاده می شود. همچنین از اجزای دیگر این درخت مانند دم کرده گل و شکوفه یا دانه به به عنوان دارو و بهبود برخی بیماری ها استفاده می شود.
- روش نگه داری
به محض تمام شدن مرحله برداشت به، آنها را در مکانی سرد، تاریک و خشک نگه داری کنید و هرروز آنها را برگردانید تا برسند. اگر میوه ها را در زمان سبز بودن و زودتر بچینید برای رسیدن آن باید زمان بیشتری صبر کنید. در این زمان هر از گاهی رسیده شدن میوه ها را بررسی کنید و از نگه داری میوه های دیگر در کنار به خود داری کنید زیرا عطر و رایحه قوی این میوه می تواند میوه های دیگر را خراب کند.
پس از رسیدن میوه نهایتا تا دو هفته در یخچال قابل نگهداری هستند اما باید سریع تر مصرف شوند تا از خشک شدن آن جلوگیری شود.
- خواص میوه به
از میوه به در طب سنتی استفاده زیادی می شود که برخی از فواید آن عبارتند از:
• تقویت کننده قلب
• ادرار آور
• مفید برای معده و دستگاه گوارش
• استفاده برای بند آوردن خون ریزی
• مفید برای تنگی نفس (به ترش)
• قابل استفاده برای جلوگیری از تهوع و استفراغ (به ترش)
• بهبود و راحت کردن فرایند هضم غذا
- خواص دانه به
از به دانه برای بهبود سریع تر زخم ها و سوختگی ها (با ترکیب آن با آب و تهیه مخلوطی غلیظ) استفاده می شود. همچنین برای درمان تب، اسهال خونی، جراحات گلو و سرفه، بهبود ترک پوست و بدن، برطرف کردن خشکی زبان و دهان استفاده می شود.
- خواص دم کرده گل و شکوفه به
از گل و شکوفه درخت به برای مواردی همچون سردرد، کمک به معده و دستگاه گوارش، تقویت و صاف کردن سینه، سرفه در کودکان و درمان بی خوابی (با ترکیب آب بهار نارنج) استفاده می شود.
- خواص روغن به
همانطور که متوجه شدید به از میوه های بسیار مفید است که بخش های مختلف آن خواص بسیاری دارند. از دیگر محصولات مفیدی که از به تهیه می شود روغن آن است که برای موارد زیر کاربردی است:
• برطرف کردن سرگیجه
• از بین بردن صدای زنگ زدن در گوش
• بهبود زخم های دهان
• بهبود و درمان خون ریزی ریه ها
• رفع ورم کبد و کمک به فعالیت و بازسازی
• درمان زخم روده ها
• بهبود و برطرف کردن مشکل اسهال مزمن
- خواص برگ و شاخه های به
جاشنده برگ درخت به برای درمان ورم چشم ها مفید است. همچنین شستن زخم ها با جشانده برگ به باعث بهبود سریع تر و بند آمدن خون می شود.
گردآوری:بخش علمی بیتوته