همه چیز درباره "دگزامتازون"

دگزامتازون، قوی‌ترین دارو و یکی از انواع کورتون است که طولانی‌ترین اثر را دارد

چرا این‌ همه بحث درباره دگزامتازون است؟

دگزامتازون بدن شما را رسماً به یک پفک تبدیل می‌کند

کورتونها به شکل قرص و امپول براي تزریق داخل مفصل و رفع التهاب حاد وجود دارند. در سال های گذشته فرم های شیاف آن هم براي درمان التهاب روده بزرگ به بازار آمده است. دگزامتازون به سرعت و به خوبی از دستگاه گوارش جذب ميشود .


التهاب گلو و حس خشک شدن ته حلق نخستین علایم یک سرما خوردگی عفونی یا ویروسی است. به محض اینکه به دکتر مراجعه می کنید در نخستین قدم به شما یک امپول دگزامتازون ميدهد براي تزریق و چه حس دل چسبی دارد هنگامی که امپول را تزریق می کنید تا چند ساعت بعد تمام ناراحتي ته گلو از بین میرود و صرفا علایم ظاهری سرما خوردگی تا پایان دوره همراه شماست. چند وقتی است تزریق این امپول زیر سؤال رفته و خيلي ها معتقد هستند نباید خيلي زیاد دگزامتازون تزریق کرد. از طرف ديگر بعضی دکترها هنوز اعتقاد دارند اصلاً مشکلی نیست و می توان از این دارو استفاده کرد. اکنون به چه دلیل اینهمه صحبت در خصوص این دارو است در این مطلب بخوانید.

دگزامتازون چیست؟

دگزامتازون، قوی ترین دارو و یکی از اقسام کورتون است که طولانی ترین اثر را دارد. هنگامی که بیماري هر هفته یک امپول دگزامتازون تزریق کند، تأثیر این دارو بطور پی در پی در بدن او موجود است و عارضه های طولانی مدت مانند پوکی استخوان، ضعیف شدن عضلات، ضعیف شدن سیستم ایمنی، چاقی و بسياري مشکلات ديگر براي وی به وجود خواهد آمد. چه بسا با تزریق یک یا دو بار در ماه هم چنين عوارضی به وجود می آید .

متأسفانه تزریق امپول دگزامتازون براي بیمار، موقع سرما خوردگی در ایران بسیار رایج است. احتمالا در ظاهر با تزریق دگزامتازون، علایم سرما خوردگی سریع از بین برود، ولی به دلیل اثراتی که این دارو بر تضعیف سیستم ایمنی بدن می گذارد، خطر مبتلا به بیماري های عفونی هم در بیمار افزایش می یابد. به همین علل، بیمار باید در چنين شرایطی هر نوع علامت ساده مانند تب و ضعف را جدّي بگیرد و به پزشک مراجعه کند؛ برای این که امکان دارد در معرض ابتلا به یک بیماري جدّي عفونی قرار داشته باشد.»

فواید دگزامتازون

داروهایی که به اسم کورتون شناخته میشوند ، در پزشکی امروز از مهمترين و تأثیرگذارترین داروها براي کاهش التهاب و کنترل بسياري از بیماري های مزمن محسوب میشوند . درمان حمله اسم، درمان آلرژی شدید، کنترل التهاب در بیماري های روماتیسمی و خود ایمنی و کنترل صدها بیماري حاد و مزمن ديگر من جمله کاربردهای این داروهاست.

کورتونها به شکل قرص و امپول براي تزریق داخل مفصل و رفع التهاب حاد وجود دارند. در سال های گذشته فرم های شیاف آن هم براي درمان التهاب روده بزرگ به بازار آمده است. دگزامتازون به سرعت و به خوبی از دستگاه گوارش جذب ميشود . فرم تزریقی آن هم از عضله به خوبی جذب می شود. بطور عمده در كبد و مقادیری هم در کلیه و بافت ها به متابولیت های غیر فعال تبدیل می شود.

ایجاد وابستگی

احتمالا عجیب باشد ولی باید بدانید این دارو براي شما ایجاد وابسته‌گي ميکند . دلیلش این است که بدن انسان روزانه حدود 30 ميلي گرم کورتیزول که کورتون درونی بدن است، تولید ميکند . هنگامی که انسان با استرس جسمی و روحی روبرو ميشود ، ميزان ترشح کورتون به موازات شدت استرس بیش تر ميشود و گاهی تا ده برابر کورتون تولید ميشود .

کورتون ها، داروهای پرقدرتی هستند و به همین علل داروسازان آن ها را به تیغ جراحی شبیه سازی ميکنند .

در بیمارانی که بصورت طولانی مدت کورتون را به شکل دارو وارد بدن خود ميکنند ، تولید کورتون درونی مختل ميشود و به این ترتیب هنگامی که بیمار در معرض استرس ها و اسیب های جسمی و روحی قرار می گیرد، بدن وی قادر به تولید کورتون اضافی نیست و دچار عوارضی مانند ضعف شدید، افت فشارخون و ضعف ميشود .

استفاده‌ طولانی‌ مدت ‌دگزامتازون‌ در كودكان‌ می‌تواند منجر به مهار رشد شودa

عوارض دگزامتازون

کورتون ها، داروهای پرقدرتی است و به همین علل داروسازان آن ها را به تیغ جراحی شبیه سازی می کنند؛ یعنی در درمان بسياري از بیماریها قدرتمند ترین ابزار درمانی است که البته می تواند عارضه های جدّي هم داشته باشد، ولی نکته مهم کاربرد درست و به جای آنهاست.

یک دکتر داروساز با اشاره به تضعیف سیستم ایمنی بدن با استفاده طولانی مدت داروهای کورتونی مانند دگزامتازون ميگويد :« فی الواقع، زمانی که دچار ورم و التهاب می شویم به عنوان مثال در بیماري های التهابی ریه، روده و مفصل ها بدن، کورتون ها قادر به فرونشاندن این التهاب و ورم هستند؛ ولی از طرف ديگر، کورتون ها سبب فرونشاندن فعالیت دستگاه ایمنی میشوند و به این علل، این داروها و به خصوص امپول دگزامتازون در کنترل اقسام آلرژی ها بکار میرود ، ولی استفاده طولانی مدت این داروها هم شانس ابتلا به اقسام عفونت ها و شدت آن را بالا می برد.»

یک مورد ديگر که باید قبل از تزریق داروهای کورتونی من جمله دگزامتازون مورد توجه قرار بگیرد، مساله ابتلا به آبله مرغان است، اما به غیر کسانی که آبله مرغان گرفته اند، در چنين شرایطی، علایم آن صرفا به عارضه های پوستی خلاصه نمی شود و می تواند علایم بسیار خطرناک دیگری هم داشته باشد و این نکته بسیار مهمی است که باید در تجويز و استفاده کورتون ها از طرف پزشک و بیمار مورد توجه قرار بگیرد. استفاده مقدار بالای دگزامتازون می تواند اختلال های روانی را تشدید كند. آب مروارید، كاهش یا تاری دید و تكرر ادرار و پرنوشی، آكنه و افزایش فشار خون از عوارض جانبي دارو هستند.

در مصرف به موضعی، به شکل پماد و قطره یا محلول عوارضی که ممکن است ایجاد شود تحلیل رفتن پوست در استفاده درازمدت، لکه افتادن روی پوست و خشکی پوست، تشدید عفونت های قارچی است. سرخوشی، عوارض گوارشی، تشدید عفونت ها، بی خوابی، پوکی استخوان، ضعف ایمنی، اختلال های هورمونی( مانند پرمویی، اختلال قاعدگی )، وضعیت نفخ بهمراه صدای اعتراض در شکم و گرد شدن صورت، اختلال آنزیم های کبدی، تحلیل عضلانی، چرب شدن پوست و تشدید اکنه، تغييرات روحی تمامی اینها عوارض مصرف خوراکي یا تزریقی این دارو در درازمدت است.

بدن‌سازی و دگزامتازون

نکته جذاب ديگر وارد شدن این دارو به باشگاه های بدن سازی است. علاقه مندان به بدن سازی از دگزامتازون تزریقی بعنوان داروی کورتنی براي حجم دهی به عضلات استفاده ميکنند. در حالی که پزشکان معتقد هستند دگزامتازون نه تنها به افزایش حجم عضلات و توان ورزشکاران منجر نمی شود، بلکه سبب افزایش تفکیک عضلات، کاهش توده عضلانی و ضعف آن ميشود . همچنين با مصرف این دارو امکان پارگی و اسیب دیدن تاندون ها در ورزشکاران، موقع انجام حرکات ورزشی بسیار افزایش می یابد.

منع مصرف دگزامتازون

استفاده دگزامتازون باوجود فایده های درمانی می تواند با استفاده نابه جا، عارضه های خطرناکی مانند تأخیر در بهبود آسیب ها، افزایش فشار، چربی و قند خون را بهمراه داشته باشد، برای این که این داروی کورتونی اثرگذاری داروهای کنترل قند، فشار و چربی خون را کاهش ميدهد و بیمار، بی آن که خود بداند در معرض پیدایش اختلال های خطرناک متابولیکی قرار می گیرد.

این اتفاق امکان دارد براي بیمارانی که از داروهای ضد صرع استفاده ميکنند رخ بدهد. خانم ها در زمان یائسگی باید نسبت به عوارض دگزامتازون آگاه باشند زیرا شانس مبتلا به پوکی استخوان را بالا می برد. استفاده طولانی مدت دگزامتازون در كودكان می تواند منجر به مهار رشد شود. از طرف ديگر پس از استفاده طولانی مدت این دارو ممكن است تست های بررسی عملكرد محور هیپوتالاموس، هیپوفیز، غده فوق كلیوی دچار اختلال شود.

در اروپا به‌طورکلی داروهای تزریقی در درمان‌های سرپایی تجویز نمی‌شود

دقت کنید

در مواردی که باید این دارو را به شکل قرص استفاده کنید، براي به حداقل رساندن تحریك گوارشی باید پس از غذا استفاده شود. هیچوقت دارو را پس از استفاده طولانی مدت ( بیش از 3 هفته) یک دفعه قطع نکنید. در طول درمان، استفاده سدیم باید محدود شود و استفاده مكمل های دربردارنده پتاسیم بیش تر شود. معاینات چشم پزشکی در طول درمان درازمدت، بطور منظم باید انجام شود. دگزامتازون بعنوان عامل سرطان شناخته نمی شود ولی به علت این که سیستم ایمنی بدن را تضعیف ميکند ، می تواند فرد را مستعد سرطان هم بکند.

مصرف دگزامتازون در بارداری

در این زمان حساس خانم ها براي استفاده هر دارویی باید از پزشک خود اجازه داشته باشند. بابت سلامت جنین بهتر است اصلاً دارویی سرخود استفاده نشود. دگزامتازون از نظر مصرف در بارداری جزء دسته c است؛ یعنی نه جزء داروهای بی آزار است و نه جزء داروهای خطرناک. در صورت صلاح دید پزشک در بعضی موارد می توان با قبول بعضی عوارض جانبي از این دارو استفاده کرد. استفاده سرخود به خصوص در بارداری کاملا ممنوع است؛ برای این که امکان دارد سبب سرکوب غده فوق کلیه در جنین شود.

چاقی و دگزامتازون

درصورتی که به دنبال چاق شدن هستید مسلما در پیشنهادهایی که به شما شده اسم دگزامتازون هم بوده. دگزامتازون اشتها را زیاد ميکند . همچنین از طريق ایجاد تورم در بدن شما را چاق ميکند . در حقیقت یکی از عارضه های استفاده زیاد از کورتون ها ایجاد تورم به تدریج در بدن و افزایش ميزان چربی است که سبب پف کردن فرد ميشود . در نتيجه بیمار حس ميکند که چاق و قوی بنیه شده است؛ ولی واقعیت این است که تمام کورتون ها در استفاده مجدد سبب تحلیل رفتن عضلات و پوکی استخوان میشوند . در حقیقت این دارو بدن شما را رسما به یک پفک تبدیل ميکند .

دگزامتازون در اروپا

ممنوعیت مصرفی براي دگزامتازون در کشورهای اروپا وجود ندارد. ولی نکته مهم این است که در اروپا روی هم رفته داروهای تزریقی در درمانهای سرپایی تجويز نمی شود. کشورهای اروپایی در عرضه داروهای تزریقی محدودیت دارند. نباید انتظار داشته باشیم براي تمامی مشکلات داروهای قدرتمند به ویژه تزریقی تجويز شود.

بیمار باید در وضعیت خاصی باشد تا بتوان براي وی داروی تزریقی در نظر گرفت. به عنوان مثال بیمار یا باید قادر به بلع نباشد و یا در وضعیت حادی قرار داشته باشد که لازم باشد هرچه سریعتر دارویی به بدن وی وارد شود تا وضعیت به حد تقریب نرمالی برسد یا زمانی که دارو صرفا به شکل تزریقی موجود هست و مدل دیگری ندارد.

در این وضعیت مجبوریم از داروهای تزریقی استفاده کنیم؛ در غیر این صورت تجويز داروهای خوراکي، موضعی و یا چه بسا شیاف به داروهای تزریقی ارجحیت دارد. علل این است که آمارها نشان ميدهد فارغ از مدل دارو تا ۵ درصد احتمال ایجاد عوارض از خود تزریق وجود دارد؛ چه بسا درصورتی که این تزریق آب مقطر باشد. به هر جهت آبسه و ورم و... ناشی از تزریق هم خود بعنوان عوارض برشمرده ميشود .

دارو بدون نسخه

از ديگر مشکلاتی که در کشور ما زیاد دیده ميشود فروش دارو بدون نسخه است. دگزامتازون عارضه های شایعی دارد که باید در مواقعی که احتیاج به استفاده این دارو نیست استفاده نشود. چه بسا در بسياري از موردهای مردم بطور سرخود این دارو را بدون نسخه اخذ ميکنند که این کار بسیار خطرناک است. این دارو جزء فهرست داروهای جایز براي عرضه بدون نسخه نیست ولی آنچه در عمل اتفاق می افتد این است که متأسفانه اشخاص به پافشاری امکان دارد بدون نسخه این دارو را اخذ کنند.

منبع:salamatnews.com