مرگ اقتصاد دیجیتال مشهود است

دولت صدای بخش خصوصی را نمی‌‌شنود

در ابتدای این جلسه حسین اسلامی، رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌‌ای تهران ضمن ابراز تاسف و معذرت‌‌خواهی از شرکت‌‌کنندگان بابت لغو مکرر و تغییر مکان برگزاری جلسه «تریبون آزاد صنفی» گفت: «این رویداد که قرار بود در سالن شهید قندی وزارت ارتباطات برگزار شود، به علت چکه آب از سقف این مجموعه، به پژوهشگاه ارتباطات منتقل شد، اما در نهایت پژوهشگاه هم به دلایلی اجازه برگزاری جلسه را نداد و ما این جلسه را در دفتر سازمان نظام صنفی رایانه‌‌ای استان تهران برگزار کردیم.» اسلامی در ادامه افزود: «احساس می‌کنیم که دولت موافق برگزاری چنین جلسه‌‌ای هم نبود؛ از افراد دولتی تنها محمدامین آقا‌‌میری، رئیس رگولاتوری پیگیر برگزاری این جلسه بود که مشخص نیست او هم در این جلسه حاضر شود یا خیر.»

البته تا پایان نشست هم رئیس رگولاتوری نه تنها در محل دفتر سازمان نظام صنفی رایانه‌‌ای تهران حاضر نشد، بلکه نشست تریبون آزاد صنفی بدون حضور عیسی زارع‌‌پور وزیر ارتباطات و حتی نماینده‌‌ای از سمت این وزارتخانه برگزار شد. در این جلسه حامد معین‌‌فر، نایب‌‌رئیس کمیسیون مراکز داده سازمان نصر، با ابراز تاسف از عدم حضور نماینده دولت در این نشست اعلام کرد که دیگر هیچ امیدی به وزارت ارتباطات که خانه پدری فعالان صنف است، وجود ندارد.

او با انتقاد از واکنش‌‌ها و رفتارهای وزیر نسبت به محدودیت‌‌های اینترنت در چند ماه گذشته، گفت: «وزیر هیچ واکنشی به محدودیت‌‌های اینترنتی اخیر ندارد و حتی به نظر می‌‌رسد با طرح‌هایی مانند صیانت همراه است. هرچند همان روز اولی که زارع‌‌پور بر صندلی وزارتخانه نشست، مصاحبه‌هایی کرد و گفت که در شبکه‌های مجازی فعالیت خاصی ندارد؛ این حرف بیانگر آن بود که رشد فضای دیجیتال کشور برایش اولویت ندارد.» معین‌‌فر درباره پروژه فیبر نوری هم گفت: «راه‌‌اندازی پروژه فیبرنوری از سمت وزارت ارتباطات هم بیشتر به این دلیل است که می‌خواهند با این کار فرصت بخرند تا شبکه ملی اطلاعات تکمیل شده و دیگر هیچ ارتباطی با خارج وجود نداشته باشد.»

حامد معین‌‌فر همچنین در کنار دیگر فعالان صنفی حاضر در این نشست بر لزوم تلاش وزیر ارتباطات برای آزادی بازداشت‌‌شدگان حوزه فناوری هم تاکید کرد. علی حاجی‌‌زاده، یکی دیگر از فعالان صنفی حاضر در این جلسه عنوان کرد: «ما باید درخواست تغییر وزیر را داشته باشیم، چون این وزیر مناسب صنف فاوا نیست و نمی‌تواند به خوبی این حوزه را مدیریت کند.» محمدحسن سمتی، عضو کمیسیون آموزش و پژوهش نظام صنفی رایانه‌‌ای هم در این نشست به اینکه کسی صدای بخش‌‌ خصوصی را نمی‌‌شنود، اعتراض کرد. در نشست تریبون آزاد صنفی مدیرعامل شرکت زرین‌‌پال نیز حضور داشت. مصطفی امیری در این جلسه عنوان کرد که لغو مکرر مکان برگزاری این جلسه توسط وزارت ارتباطات، حاکی از آن است که گوش شنوایی برای شنیدن مشکلات صنفی وجود ندارد. او در این مورد گفت: «مسیری که در آن حرکت می‌کنیم، امیدوارکننده‌‌ نیست و حالا مشکلات اخیر، سرمایه‌ها را بیش از پیش فراری خواهد داد.»

عدم تمایل سرمایه‌‌گذاران به دلیل مخاطرات

محمد آذری، رئیس کمیسیون زیرساخت مراکز داده سازمان نصر تهران در این نشست به قطعی و محدودیت‌‌های اینترنتی اخیر اشاره کرد و گفت: «تصمیمات اخیر درباره اینترنت، باعث توقف فعالیت بسیاری از کسب‌‌وکارها شده است. این محدودیت‌‌ها باعث شد تا دورکاری و انجام پروژه‌های بین‌المللی با مشکلات جدی مواجه شود. سوالی که باید پرسید این است که آیا فیلترینگ بعد از این مدت اثربخشی مطلوب را داشته است؟ یک کار می‌کنیم، صدها تبعات دارد؛ مثل تبعیض در فیلترینگ که در هر اپراتور به یک شکل پیاده‌‌سازی می‌شود و نتیجه آن هم ناامیدی و نارضایتی کاربران و کسب‌‌وکارهاست.» او در ادامه با انتقاد از طبقه‌‌بندی اینترنت اعلام کرد: «طبقه‌‌بندی دسترسی به اینترنت در شورای عالی فضای مجازی به این شکل تعریف شده که تنها برخی افراد به اینترنت آزاد دسترسی داشته باشند. آیا نباید وزیر ارتباطات و سازمان فناوری اطلاعات در این زمینه اعتراضی کنند؟ اگر با قطع اینترنت، امنیت برقرار می‌شود، پس باید جلوی نشر قلم و کاغذ را هم بگیریم که شب‌‌نامه پخش نشود.»

آذری با بیان اینکه در زمینه ایجاد محدودیت‌‌های اینترنتی از متخصصان نظری گرفته نمی‌شود، درباره به خطر افتادن حریم شخصی کاربران در این شرایط هشدار داد، سوالاتی درباره امنیت سایبری پیام‌‌رسان‌‌های داخلی پرسید و در نهایت اعلام کرد که با مسیری که وزارت ارتباطات در پیش گرفته است، به دوره آرپانت بر می‌‌گردیم. به باور این فعال صنفی جایگاه فناوری اطلاعات در حاکمیت مشخص نیست و همچنین در این زمینه جایگاه خوبی هم در دنیا نداریم. او با تاکید بر اینکه مطالبه‌‌گری حق صنف است، در این مورد گفت: «برای تصمیم‌گیری درست ریل‌‌گذاری نکرده‌‌ایم و حالا مشارکت ذی‌‌نفعان را نداریم. از بخش خصوصی مشورت و نظر گرفته نمی‌شود. تخصص من زیرساخت فیزیکی مراکز داده است و می‌دانم به دلیل محدودیت‌‌های اخیر بازار بزرگی در منطقه را از دست داده‌‌ایم. حالا کسی تمایل به سرمایه‌‌گذاری در کشور ما ندارد؛ سرمایه‌‌گذاران قبلی هم سرمایه‌‌گذاری‌‌هایشان را در کشور متوقف کرده‌‌اند، چرا که ریسک سرمایه‌‌گذاری بالا رفته است.»

تبعات تداوم محدودیت‌‌های اینترنتی

علی ماهوت‌‌چیان از اعضای کمیسیون آموزش و پژوهش و تامین اجتماعی نصر تهران هم در این نشست حضور داشت. او به مشکلاتی که محدودیت اینترنت برای نیروی انسانی ایجاد کرده، اشاره کرد و گفت: «مهم‌ترین چالش پیش‌‌روی صنف، بحث نیروی کار متخصص است. در شرایطی که نیروی کار یا مهاجرت می‌کند یا به صورت فریلنسری شروع به کار می‌کند، دائم در کشور مشکلات امنیتی داریم و هر هفته و هر ماه یک سازمان و ارگان هک می‌شود، نیروی انسانی متخصص برای حل و عبور از بحران نداریم.» او همچنین از گرفتن مجوزهای بی‌‌پایان برای کسب‌‌وکارها انتقاد کرد و ادامه داد: «به داد شرکت‌‌های حوزه آی‌‌سی‌‌تی برسید. یک مدیر فعال به جای اینکه تمرکزش را روی کارش بگذارد، تمام دغدغه‌‌اش باید بحث دریافت مجوز از صنف‌‌های مختلف باشد. هر زمان درباره مشکلات صنف صحبت کردیم، گفتند که وقتش نیست.» محمد صراف، نایب‌‌رئیس انجمن صنفی VOD و IPTVها نیز به مشکلات کسب‌‌وکارها با شروع محدودیت اینترنت و فیلتر اینستاگرام اشاره کرد و گفت: «بیشتر تبلیغات و فروش کسب‌‌وکارها از طریق اینستاگرام انجام می‌شد که حالا به مشکل خورده‌‌ است. کسب‌‌وکارهای این حوزه بیشتر تبلیغات فیلم‌‌های خود را از طریق اینستاگرام انجام می‌‌دادند.» صراف با اشاره به محدودیت‌‌های اینترنتی گفت: «باید نگاه امنیتی از اینترنت برداشته شود. در زمانی که فضای کشور امنیتی است؛ باید پروتکل مخصوصی وجود داشته باشد، نه اینکه یک دکمه را بزنند و کل اینترنت کشور را قطع کنند.» او با اشاره به افت بین۲۰‌تا‌۴۰ درصدی درگاه‌های فروش تاکید کرد که همه کاربران و کسب‌‌وکارها عادت داشتند که در اینستاگرام تبلیغ و خرید بکنند و حالا فیلترینگ همه‌چیز را به هم ریخته است. او در ادامه افزود: «در حال‌‌حاضر تنها نهادی که می‌تواند روی تصمیم‌‌‌‌سازی‌‌‌‌ها تاثیرگذار باشد، سازمان نظام صنفی رایانه‌‌ای است؛ چرا که جایگاه قانونی محکمی دارد.» صراف معتقد است که برخی مسوولان کشور هنوز گزارش‌های مربوط به خسارات و ضررهای کسب‌‌وکارها را باور ندارند، آنها را غیرواقعی می‌‌دانند و همین امر باعث تصمیم‌گیری‌‌های غلط و لطمه به صنف می‌شود.

هاتف خرمشاهی، مدیرعامل شرکت خدمات و راهکارهای دیجیتال و داده و همچنین رئیس سابق مرکز تحول و نوآوری دیجیتال اتاق بازرگانی تهران در این نشست با انتقاد به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و بی‌‌توجهی‌‌اش به این صنف عنوان کرد: «وزیر ارتباطات دیگر نمی‌خواهد حرف‌‌های این صنف را بشنود. این رفتاری که با نهاد صنفی می‌شود، پیغام خوبی نمی‌دهد. صنف به جز خویشتن‌‌داری و صرف جوانی برای ساختن آینده، کاری نکرده است. هزینه فعالیت‌‌های صنفی آنقدر بالا رفته که نسل دوم و سوم نظام صنفی از تحرکات صنفی ناامید شده است.» به گفته او وضعیت نیروی انسانی در کشور خوب نیست و مهاجرت رو به‌‌ افزایش است. در این شرایط حملات سایبری به زیرساخت‌‌ها بیشتر شده و دستمزدها نیز ناکافی است، در حالی که دولتی‌‌ها جویای احوال این صنف نشده‌‌اند. او با انتقاد از لغو شدن مکان برگزاری این نشست، گفت: «مشکل ما ساختمان نبود، مشکل ما شنیدن بود. باید چاره‌‌اندیشی کرد؛ سرمایه‌‌گذاری‌‌ها در صنعت فاوا در سه ماه گذشته صفر شده است. اینکه یک نفر از دولت حضور ندارد که حتی صدای ما را بشنود بسیار ناامید‌کننده است. بخش خصوصی کسی جز خودش را ندارد و خوشحالم که کنار هم هستیم. ما باید درباره مشکلات‌‌مان با نهادی بالاتر از وزارت ارتباطات گفت‌وگو کنیم.» او با تاکید بر این موضوع که اگر روبیکا ۳۵ میلیون کاربر دارد؛ چرا درآمد همراه اول کاهش پیدا کرده است، گفت: «مدام صحبت از پلتفرم‌‌های داخلی است و گفته می‌شود که روبیکا ۳۵میلیون کاربر دارد. اگر روبیکا این‌قدر کاربر دارد، پس چرا درآمد همراه اول افت کرده است؟» خرمشاهی همچنین این سوال را مطرح کرد که چرا در این جلسه معاونت علمی یا نهادی از فراجا نماینده‌‌ای ندارد. او تاکید کرد حالا که وزارت ارتباطات پاسخگوی مشکلات صنف نیست، باید به سراغ نهاد مسوول دیگری رفت.

بهناز آریا، عضو کمیسیون افتا سازمان نصر تهران هم با اعلام اینکه محدودیت اینترنت امنیت فضای مجازی و اطلاعات در کشور را به خطر انداخته است، گفت: «با این محدودیت‌‌های اینترنتی، امنیت کشور در فضای مجازی از بین رفته است. ما حتی امکان به‌‌روزرسانی یک سیستم را نداریم. افزایش استفاده از فیلترشکن وضعیت را بدتر کرده است.» او با انتقاد از ادعای زارع‌‌پور مبنی بر اینکه رفع محدودیت‌‌ اینترنت دست او نیست، ادامه داد: «وقتی وزیر می‌گوید رفع محدودیت‌‌ها دست من نیست، چرا ما انتظار داریم که در این نشست باشد و اصلا چرا به این نشست دعوت شده است که نیاید. ما باید از نهادهای تصمیم‌گیر دیگری که در این محدودیت‌‌ها نقش دارند، دعوت کنیم.» آریا در ادامه افزود: «اگر قرار است محدودیت‌‌ها ادامه داشته باشد، به ما اعلام کنند تا شغلمان را عوض کنیم و به سراغ شغل دیگری برویم. ما به خاطر ایران و دغدغه ملی مانده‌‌ایم و کار کردیم. اگر قرار است برای درخواست‌‌ها و مطالبات‌‌مان جوابی وجود نداشته باشد، به سراغ کارهای پول‌‌سازتر برویم.»

درِ بسته وزارت ارتباطات

میلاد جهاندار، مدیرعامل باهمتا، به عنوان یکی دیگر از افرادی که پشت تریبون رفت، اعلام کرد به جای رفتن به سراغ دولت برای حل مشکلات، باید از پتانسیل صنف که نزدیک به ۸هزار عضو دارد استفاده کرد. او در این باره گفت: «اگر صنف قدرت داشت، نماینده‌‌ای از حاکمیت اینجا بود. این را باید قبول کنیم که قرار نیست صدایی شنیده شود.» جهاندار در ادامه تاکید کرد که باید از پتانسیل بخش خصوصی برای حل مشکلات استفاده شود. او در این مورد گفت: «چرا تمرکز را روی جایی گذاشتیم که نمی‌خواهد صدای ما را بشنود؟ از زمان شروع این بحران‌‌ها دنبال راهکار بودیم. تکلیف دولت که مشخص است و ظاهرا نیازی نمی‌بیند که صدای ما را بشنود، آن‌قدر به دولت اتکا کردیم که وضعیت اقتصاد ما یک اقتصاد دولتی است. محدودیت اینترنت، بحران خیلی جدی در ایران ایجاد می‌کند و مرگ اقتصاد دیجیتال کاملا مشهود است.»

حسین ریاضی، رئیس سندیکای مخابرات ایران نیز اعلام کرد که در حال‌‌ حاضر باید بیشتر از گذشته تمرکز روی استفاده از توان بخش‌‌خصوصی باشد. ریاضی در این مورد گفت: «انجمن‌‌های صنفی می‌توانند یار کشور باشند، چون نگاه ملی و تخصصی دارند. چرا کاری به انجمن‌‌ها واگذار نمی‌شود و دولت خودش را موظف نمی‌‌داند که نگاه تخصصی را باید از انجمن تخصصی بگیرد.» او ادامه داد: «شبکه‌های اجتماعی می‌خواهند ارتباطات را فارغ از مکان فیزیکی افراد شکل بدهند. فضای مجازی یعنی ارتباطات بین‌المللی و اگر این ارتباطات محدود شود، در روابط اقتصادی و صادرات ما محدودیت ایجاد می‌شود. همه ما می‌خواهیم شرایطی باشد که کسب‌‌و‌‌کارها رونق پیدا کنند و لازمه این موضوع برقراری ارتباطات بین‌المللی است.»

در پایان جلسه صادق فرامرزی، سرپرست دبیرخانه نصر تهران به انتقاد از اجبار به استفاده از پلتفرم‌‌های داخلی پرداخت و گفت: «نمی‌توان برای پلتفرمی مانند اینستاگرام یک جایگزین داخلی پیدا کرد و هیچ‌‌کس هم نمی‌تواند مسوولیت ابزار داخلی را قبول کند. در ایران همیشه بیشتر از همه به مدیران پلتفرم‌‌های داخلی سخت‌‌گیری می‌شود و به همین دلیل هم پلتفرم‌‌های داخلی خوبی در حوزه شبکه‌‌اجتماعی نمی‌تواند شکل بگیرد.» فرامرزی در ادامه از تلاش برای ارتباط گرفتن با وزارت ارتباطات گفت و اینکه پیوسته به در بسته خورده‌‌اند.

او در این مورد گفت: «از وزیر ارتباطات خواستیم کنار ما باشد و گفتیم می‌‌دانیم تصمیمات بر عهده شما نیست، اما کنار ما باشید تا شرایط را درست کنیم. با این حال این ارتباط به درستی شکل نگرفت.» به باور او سیاستگذار، باید شرایط را به نقطه قبل - که البته همان هم مطلوب نبود- برگرداند تا بتوان تعامل کرد. برآیند تریبون آزاد صنفی نشان می‌دهد که همان‌طور که فعالان صنف فاوا در طول ماه‌های اخیر بارها بر سخت‌‌تر شدن شرایط برای ادامه کار تاکید کرده‌‌‌‌اند، تداوم محدودیت‌‌های اینترنتی راه توسعه اقتصاد دیجیتال را مسدود می‌کند. این در حالی است که آنها دولت را در کنار خود نمی‌‌بینند و از ضعف تعامل دولت با بخش خصوصی ناراضی هستند.