با نگاهی به سابقه شبکه‌های تلویزیونی متوجه می‌شویم که بیشترین حجم برنامه‌های تلویزیون‌های دنیا متعلق به مسابقات تلویزیونی است. این مسابقات تلویزیونی یکنواخت و شبیه به هم نبوده است. از مسابقات آسان و صرفا سرگرم‌کننده بوده تا پرسش‌های سخت و مراحل دشوار که در برخی از آنها فقط یک چیزی به‌عنوان یادبود برنامه به برندگان داده می‌شد.
پرسش‌هایی شبیه به بازجویی، حدس‌زدن مشاغل افراد، سوالات سنگین علمی، معما، محتوای غنی فرهنگی و تخصصی از محتواها و موضوعات این مسابقات بودند و گاهی در این مسابقات، رقابت هدف اصلی برنامه بود و گاهی ارتقای سطح دانش جامعه، قصد برنامه‌سازانش بود.
در ایران نیز ایجاد شبکه‌های جدید با تولیدات جدید در رسانه ملی کمک شایانی به روند رشد این برنامه‌ها کرده است، چراکه هر شبکه در تلاش برای تولید جدید بوده است. از شبکه یک تا شبکه افق هر کدام در جستجوی برنامه‌های متنوعی هستند و این روزها شبکه یک، سه، پنج، قرآن، نسیم، امید، پویا و افق مسابقاتی را به فراخور محوریت شبکه‌های خود دارند.
مسابقه‌ای با تکنولوژی واقعیت افزوده
مسابقه بزرگ « کهکشان » یکی از برنامه‌های شاخص نیمه دوم سال ۱۴۰۰ است که از شبکه پنج سیما روی آنتن رفت و اکنون فصل دوم آن درحال پخش است.«کهکشان» مسابقه‌ای ویژه و منحصر به فرد در طول تاریخ مسابقات تلویزیونی است که برای اولین بار از تکنولوژی جذاب واقعیت افزوده استفاده کرده است.
واقعیت افزوده AR به معنای اضافه کردن چیزی است که در آن گرافیک، صدا و بازخورد لمسی به جهان طبیعی ما اضافه می‌شود. در این مورد بر خلاف واقعیت مجازی که شما در یک محیط کاملا مجازی VR هستید، واقعیت افزوده از محیط طبیعی شما استفاده کرده و به سادگی اطلاعات مجازی را در بالای آن قرار می‌دهد. واقعیت افزوده اغلب با استفاده از دوربین روی تلفن هوشمند، عناصر دیجیتالی را به یک نمایش زنده اضافه می‌کند و امروزه اغلب تلفن‌های هوشمند از برنامه‌های سنگین AR پشتیبانی می‌کنند.
«کهکشان» علاوه بر بهره گیری از تنوع لوکیشن و تکنولوژی‌هایی نظیر ای آر و وی آر، اولین مسابقه تلویزیونی است که در آن نمایش و مسابقه با هم تلفیق شده است که در آن شرکت کنندگان در مسابقه سفری را در دل تاریخ آغاز می‌کنند.
«کهکشان»با به تصویر کشیدن ایران باستان و ایران دوران صفویه، تا نوستالژی بازی‌های دهه شصت تا فضای پیشرفته آینده و تکنولوژی‌های روز و همچنین حضور شرکت کنندگان از سنین مختلف تلاش کرده تا مخاطبینی با سنین و ذائقه‌های مختلف را درگیر کند.
ویژگی مسابقه این است که با اطلاعات عمومی کاری ندارد و مهارت فیزیکی، سرعت و هوش در آن حرف اول را می‌زند و همین تحرکی بودن مراحل موجب جذابیت و هیجان بخش‌های مختلف مسابقه می‌شود و می‌تواند نظر نوجوانان و جوانان را بخود جلب نماید و ضمن سرگرم ساختن آنها در لابه لای بخش‌های هیجان انگیز خود در بخش «ادبستان» که روایتی از دوره قاجار است، از زبان شخصیت «مریم امین» که یک روزنامه‌نگار است؛ از یکسو اتفاقات تاریخی را برای آنها بیان نماید و از سوی دیگر آنها را با ادبیات غنی ایرانی آشنا سازد.
سازندگان«کهکشان»بسیار هوشمندانه توانسته‌اند سه فضای مختلف مسابقه را همزمان مدیریت کنند؛ هم آن فضایی که شرکت کننده‌ها در آن حضور دارند، هم فضاهایی که بازیگران نقششان را ایفا می‌کنند و هم اتاق فرمانی را که مجری در آن حضور دارد. هماهنگی کامل بین این سه بخش موحب شده تا مخاطب با مسابقه‌ای با کیفیت روبه رو شود و هر لحظه خودش را جای شرکت کنندگان قرار دهد و اوج هیجان را تجربه کند.
الگوبرداری از مسابقات خارجی بجای کپی‌برداری
گفتنی است در چند سال گذشته اکثر مسابقات تلویزیونی که از شبکه‌های داخلی پخش می‌شوند کپی برداری از برنامه‌های موفق خارجی بوده‌اند. در دهه‌های اخیر کمتر شاهد برگزاری یک مسابقه خلاقانه بوده‌ایم و برنامه‌سازان با استدلال اینکه نباید چرخ را دوباره اختراع کنند به سراغ کپی‌برداری از مسابقات موفق خارجی می‌روند اما سازندگان «کهکشان»مدعی هستند که مسابقه «کهکشان» یک تقلید صرف و کورکورانه نیست بلکه مسابقه کریستال میز انگلیس و مسابقه فورت بویارد فرانسه از معروف‌ترین مسابقه‌هایی هستند که در طراحی مراحل این مسابقه از آنها الگوبرداری شده است و در واقع در «کهکشان» ابتدا طراحی خود را تکمیل کرده و سپس برای تکمیل طراحی به سراغ بررسی مسابقه‌های خارجی رفته‌اند.
کلام آخر
در پایان باید گفت یکی از قالب‌های جذاب برنامه‌سازی، مسابقات تلویزیونی است. بنابراین در تولید ضرورت این ساختار تلویزیونی شکی نیست اما کیفیت و چگونگی تولید مسابقات اهمیت بسزایی دارد. به همین دلیل برنامه‌سازان باید در گروه طراحی مسابقات علاوه بر ایجاد نوآوری و خلاقیت، حتما از کارشناسان فرهنگی، رسانه، روانشناس و جامعه‌شناس بهره ببرند تا با تولید مسابقات هیجان‌انگیز و آموزنده طراوت تازه‌ای به این ساختار برنامه‌سازی بدهند.
