منابع بین‌المللی می‌گویند آلودگی هوا فقط یک مشکل زیست‌محیطی نیست بلکه مخرب و کشنده هم است. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت آلودگی هوا سالانه جان هفت میلیون نفر را در سراسر جهان می‌گیرد. آمار‌های مراجع بهداشت و درمان و سلامت کشور هم از مرگ زودرس سالانه ۴۱ هزار نفر در سال به دلیل آلودگی هوا خبر می‌دهند.
آلودگی هوا، بیماری‌های زمینه‌ای افراد را تشدید می‌کند و همین موضوع باعث فوت زودرس می‌شود. اینکه مسئولان باید تمهید و تدبیری برای این ماجرا داشته باشند، صرفاً یک نیاز نیست که ضرورتی حیاتی است، اما تا آن روز و آن لحظه از دست خود ما چه‌کاری برمی‌آید تا جان شیرین و سلامتی‌مان را از گزند هوای خاکستری و آلوده حفظ کنیم؟ اینجا کار‌هایی که می‌تواند به حفظ سلامت جسم و روحمان کمک کند را مرور می‌کنیم.
آشپزخانه را دریابیم!
جمله معروفی وجود دارد که به نقل از ابن‌سینا، دانشمند و حکیم نام آوازه و خوش‌نام ایرانی مطرح می‌شود: «غذای شما دوای شما و دوای شما غذای شماست.» این یعنی آشپزخانه فقط «مطبخ» یا «رستوران» یک‌خانه نیست. شأن، منزلت و اثرگذاری بیشتری دارد. به تعبیری «شفاخانه» و «داروخانه» هر خانه به‌حساب می‌آید. بانوی هر خانه با داشتن اندکی اطلاعات درباره نحوه طبخ مواد غذایی، فایده و اثرگذاری مواد غذایی، منع و توصیه‌های نحوه استفاده از مواد اولیه غذایی می‌تواند با هر وعده غذایی که کنج آشپزخانه می‌پزد، برای حفظ و تقویت سلامت اعضای خانواده کاری کند، کارستان. درباره آلودگی هوا، اما چه‌کاری از مادر و اعضای خانواده برمی‌آید تا با هر آنچه در آشپزخانه موجود است، سلامت خانواده را در این روزهای خاکستری و سرد، حفظ کند؟
مبارزه رنگی با آلودگی هوا
آلاینده‌های هوا دارای مواد سمی، مضر و عناصری است که رادیکال‌های آزاد را در بدن افزایش می‌دهد. طبق نتیجه جدیدترین تحقیقات پزشکی، گفته می‌شود این رادیکال‌ها به‌عنوان عاملی مخرب در ابتلا به انواع سرطان، آلزایمر، بیماری‌های قلبی، تنفسی و ناشناخته، شناخته‌شده‌اند. اما کدام مواد غذایی می‌تواند در کم یا بی‌اثر کردن مضرات آلاینده‌ها بر سلامت افراد، مفید واقع شود؟ غذا‌هایی که دارای انواع گروه آنتی‌اکسیدان‌ها هستند، بسیار توصیه می‌شوند. «سلنیوم»، «بتاکاروتن»، «کاروتنوئیدها»، «لیکوپن»، «لوتئین» و... ازجمله انواع آنتی‌اکسیدان‌ها هستند و مواد غذایی حاوی این عناصر مغذی و مفید در دفع عوارض آلودگی هوا بر سلامتی‌مان مفید است. ممکن است خیلی‌هایمان اطلاعات ریز و دقیق یا حوصله حفظ یا تحقیق درباره این عناصر و عناوین نداشته باشیم؛ راه ساده‌تر چیست؟
آنتی‌اکسیدان‌ها یک ویژگی دارند که به‌عنوان شناسه آن‌ها شناخته می‌شود. هر گروه از آنتی‌اکسیدان‌ها در ایجاد رنگ‌دانه‌های خاص در مواد غذایی مؤثرند برای مثال لیکوپن در مواد غذایی که دارای رنگ‌دانه قرمز هستند، بیشتر است برای مثال گوجه‌فرنگی غنی از لیکوپن است. به‌طور خلاصه، مواد غذایی که رنگ‌دانه‌های نارنجی، قرمز و سبز تیره دارند مانند هویج، سیب و کرفس و اسفناج و... برای دفع مضرات آلودگی هوا از بدن، مفید هستند.
دفع آلاینده‌ها با روغن‌زیتون
اگر قرار باشد کمی جزئی و مصداق محورتر درباره مواد غذایی مفید برای افزایش مقاومت و سلامتی بدن در برابر آلودگی هوا صحبت کنیم این بخش از مطلب، شکل می‌گیرد. در سبزی‌ها و میوه‌هایی مانند طالبی، انبه، کدوتنبل، فلفل، اسفناج، کلم و زردآلو، بتاکاروتن به میزان کافی وجود دارد. سلنیوم هم در غذا‌های دریایی، مرغ، نان، آجیل و غلات سبوس‌دار به‌خوبی موجود است. کرفس، اسفناج، گوجه‌فرنگی، لیموشیرین، نارنگی، پرتقال و برگه سبز کاهو سرشار از ویتامین C است که به بدن برای مقاومت در برابر تخریب مواد آلاینده و دفع سموم کمک می‌کند.
جوانه گندم، روغن‌های گیاهی مانند زیتون و کنجد همچنین استفاده از دانه‌های روغنی طبیعی مانند گردو، بادام، زیتون هم به تقویت قوای عمومی در برابر آلودگی هوا کمک می‌کند. یکی از عوارض آلودگی هوا ایجاد غلظت خون و فراموشی است. دلیل این مسئله می‌تواند اختلال در گردش خون و کند شدن روند دفع چربی زائد از بدن هم باشد. آلودگی هوا با رسوب پلاکی از مواد مضر در عروق، این عارضه را رقم می‌زند. روغن‌زیتون منبع غنی «امگا ۹» است که خاصیت مجرا گشایی و دفع چربی زائد دارد. با مصرف زیتون یا روغن آن در این ایام، می‌توان به تصفیه خون امیدوار بود.
مواد غذایی حساسیت‌زا ممنوع!
سبزی‌هایی که‌برگ‌های سبز پررنگ دارند، منبع غنی ویتامین‌های C و E هستند. این ویتامین‌ها مانند سپری طبیعی از پوست و حافظه ما در برابر آلودگی هوا محافظت می‌کند. در مصرف مواد غذایی دارای رنگ‌دانه رعایت یک نکته مهم و حساس است. مصرف مواد غذایی محرک آلرژی، حساسیت تنفسی و پوستی را تا اطلاع ثانوی؛ رفع آلودگی هوا به تعویق بیندازیم. آلاینده‌های هوا، التهاب و حساسیت ایجاد می‌کنند. به همین دلیل دچار فراموشی، سرفه، خارش پوست، آبریزش بینی و چشم و سردرد می‌شویم. مواد غذایی حساسیت‌زا، این مشکلات را تسریع و تقویت می‌کند. «پکتین» هم عامل خوراکی خوبی برای مبارزه با مضرات آلاینده‌های هواست.
سرب موجود در هوا را می‌گیرد و مانع از نفوذ سرب به سلول‌های بدن می‌شود. مصرف روزانه یک عدد سیب، می‌تواند عوارض ناشی از آلودگی هوا در بدن را تا حد خوبی کاهش دهد. پرتقال و توت‌فرنگی هم پکتین زیادی دارد. غلات و حبوبات هم مواد غذایی ارزشمندی دارند که به تقویت قوای عمومی بدن کمک می‌کند و مواد آلاینده با کمک پروتئین‌های مفید گیاهی موجود در آن‌ها، راحت‌تر دفع می‌شود. روی، منیزیم و آهن هم با تقویت سیستم ایمنی بدن می‌توانند دفع مواد مضر و سمی آلاینده‌ها از بدن سرعت دهند.
تصفیه کبد با عرقیات گیاهی
در هوای آلوده، نوشیدنی‌های طبیعی و گیاهی هم می‌توانند حال روحی‌مان را بهتر کنند هم احوال عمومی و سلامتی‌مان را بهتر تأمین کنند. رایحه و مواد ارزشمند غذایی موجود در آب‌میوه‌ها و دم‌نوش‌ها معمولاً خاصیت آرامش و نشاط‌بخشی دارند. آب هویج، سیب، چای زنجبیل و لیمو، آب گریپ‌فروت و زنجبیل، چای سبز، دم‌نوش‌های گیاهی ترکیب‌شده با عسل و لیمو، همچنین دم‌نوش نعنا توصیه می‌شود. زمانی که هوا آلوده است، سعی کنیم از خواص عرقیات گیاهی مانند عرق کاسنی، گلاب، عرق نعنا و بیدمشک غافل نشویم.
عوارض آلودگی هوا، به‌شدت کبد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کارشناسان طب سنتی معتقدند افرادی که مدتی در معرض آلودگی هوا قرار دارند، زودتر از دیگر افراد به عوارضی مانند کبد چرب و کبد تنبل دچار می‌شوند. برای همین پاک‌سازی کبد را در این ایام به‌شدت توصیه می‌کنند. مصرف عرق کاسنی و خارشتر، عرق کیالک، نسترن و ترکیب فالوده سیب، عسل و عرق بیدمشک هم معمولاً به دلیل خواص خون‌سازی، چربی سوزی، آرامش‌بخشی و تصفیه کبد توصیه می‌شوند.
در هوای آلوده می‌توان ورزش کرد؟
یکی از پرسش‌های پرتکرار هنگام آلودگی هوا این است که می‌توانیم مانند یک روز عادی ورزش و پیاده‌روی کنیم یا نه؟ پاسخ، نه! قطعی نیست، اما شروط و نکات خاصی برای انجام این کار وجود دارد. به‌طورکلی توصیه برای ورزش کردن به این دلیل است که فعالیت بدنی و ورزش، میزان مناسبی هوا و درنتیجه اکسیژن به بدن می‌رساند. همین دریافت اکسیژن بیشتر، باعث می‌شود که اندام‌های داخلی بدن عملکرد بهتری پیدا کنند. ازآنجاکه گفته می‌شود گلوکز و اکسیژن دو عامل تغذیه‌ای مهم برای مغز هستند. مغز به‌عنوان فرمانده بدن با دریافت بهتر و بیشتر اکسیژن، می‌تواند عملکرد بهتری داشته باشد درنتیجه عملکرد بدن هم بهتر شود.
زمانی که هوا آلوده است، مواد آلاینده و سمی معلق در هوا بیشتر می‌شوند. ورزش با فشار به پرده دیافراگم باعث می‌شود هوای بیشتری به بدن و ریه‌ها وارد شود. در روز‌هایی که هوا آلوده است، کارشناسان تربیت‌بدنی تأکید می‌کنند، ورزش باید کاملاً ملایم باشد تا حجم هوایی که وارد بدن می‌شود، کنترل شود. بیشتر افرادی که در روزهای آلودگی هوا ورزش‌هایی مانند دوچرخه‌سواری، دو، پیاده‌روی طولانی و فوتبال در فضای باز انجام می‌دهند معمولاً کسالت جدی تنفسی شبیه به سرماخوردگی یا آلرژی تنفسی دردناک را تجربه می‌کنند.
ورزش کردن با رایحه گیاهی
سالمندان، کودکان و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای از هرگونه حضور در هوای آزاد منع می‌شوند. برای دیگران هم توصیه می‌شود در هوای آزاد و آلوده پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و ورزش نکنند. اگر مایل و مُصر به ورزش کردن هستید انجام حرکات سبک مانند یوگا و کششی ملایم می‌تواند، مفید باشد. به‌آرامی در خانه راه بروید. هنگام ورزش از بخور استفاده کنید. می‌توانید به‌جای آب از ترکیب آب با عرقیات گیاهی مانند نعنا، کاسنی یا عطرمایه طبیعی اکالیپتوس استفاده کنید. این تدبیر، مسیر سیستم تنفسی شما را مرطوب و میزان التهاب را پایین می‌آورد.
پوست ما هم‌نفس می‌کشد
برای حفظ سلامتی پوست در برابر آلودگی هوا، اما چه‌کار‌هایی می‌توان انجام داد؟ حفاظت از سلامتی پوست در روز‌هایی که هوا آلوده است، به‌هیچ‌وجه، فقط یک اقدام در راستای حفظ زیبایی ظاهر نیست. پوست؛ بزرگ‌ترین ارگان و اندام حسی بدن هر فرد است. روزنه‌های تنفسی بشمار دارد. برای اینکه متوجه شویم آیا مواد مضر یا مفید می‌توانند از طریق پوست جذب بدن شوند به آن زیان یا فایده برسانند، شاید همین مثال کافی باشد که وقتی فردی دچار گرفتگی عضلانی می‌شود به او توصیه می‌شود از روغن‌هایی مانند روغن‌زیتون و... به‌صورت موضعی استفاده کند. عضله یک اندام بیرونی نیست بنابراین جذب چربی برای رفع گرفتگی عضلانی از طریق پوست، حاکی از این است که منافذ روی پوست به‌شدت انتقال‌دهنده قوی به داخل بدن به شمار می‌رود. این مثال درباره آلودگی هوا هم مصداق دارد.
مراقبت از پوست پس از یک روز آلوده
دوش بسیار کوتاه بعد از رسیدن به منزل. چرب و مرطوب کردن پوست بدن، صورت و دست‌ها بعد از استحمام می‌تواند به‌سلامت پوست و پاک‌سازی منافذ تنفسی آن بعد از یک روز آلوده کمک کند. استفاده از تونر‌های سبک خانگی برای مرطوب نگه‌داشتن پوست با ترکیب مقداری گلاب، عرق نعناع یا عرق نسترن و بیدمشک در آب، هم پوست را مرطوب نگه می‌دارد هم خاصیت آرامش‌بخش دارد. همچنین این مواد با کوچک کردن منافذ پوست و پیشگیری از چرب شدن غیرمفید پوست، نقش مؤثری در کمتر انتقال یافتن مواد مضر آلاینده به بدن دارد. برخی منابع نه‌چندان رسمی پزشکی هم استفاده از محلول به‌شدت رقیق نمک ساده و آب هم به‌عنوان شوینده طبیعی، سم‌زدا و دفع‌کننده رادیکال‌های آزاد را توصیه می‌کنند.
تعویض و شستشوی فیلتر‌ها مهم است
در ایامی که هوا آلوده است، توجه به چند نکته نقش مؤثری در بهبود عملکرد و سلامتی‌مان خواهد داشت. نکاتی که شاید کمتر به آن اشاره و تأکید شده باشد، اما نقش مهمی دارند. یکی از این موارد که شاید در ظاهر به چشم نیاید، تعویض فیلتر‌های مرتبط با دستگاه‌های گرمایش و تهویه هوای خانه است. رسیدگی به دریچه‌های هواکش آشپزخانه یا اتاق‌ها مهم است. هرچه تهویه و مکش هوای مانده و ورود هوای سالم از طریق دمنده‌های هوا بهتر باشد، می‌توانیم به تنفس سالم، امیدوارتر باشیم. استفاده از درزگیر برای پنجره‌ها هم مهم بشمار می‌رود. در مدتی که هوا آلوده است، کمتر از موادمعطر مانند شوینده‌ها، کرم‌های معطر، عطر و ادوکلن تند یا عود استفاده کنیم. شاید همان دقایق و ساعات نخست، متوجه نشویم، اما رایحه‌ها در شرایطی که عواملی مانند آلاینده‌های هوا سیستم تنفسی ما را حساس می‌کند، می‌تواند به تقویت این التهاب و عوارض، شدت بدهد.
نظافت خانه در روزهای آلوده مهم است
در ایامی که هوا آلوده است نباید فعالیت بدنی سنگین یا انجام کار‌هایی مانند خانه‌تکانی و غبارروبی داشته باشیم. این فرآیند‌ها معمولاً با دو عامل اصلی جابجایی و به هوا برخاستن غبار‌ها و استفاده از شوینده‌های قوی برای نظافت بهتر و عمیق‌تر همراه است. البته که هردو هم می‌تواند آلرژی ناشی از آلودگی هوا و اختلال در عملکرد سیستم تنفس را بیشتر کند. از طرفی هم، اما پزشکان متخصص ریه و آلرژی و اهل‌فن توصیه می‌کنند هرچه محیط زندگی کم غبار و تمیزتر باشد، احتمال آلرژی، تحریک تنفسی و پوستی کمتر می‌شود. اگر خانه و محیط کارمان غبارآلود یا کثیف است حتماً نظافت، جارو و گردگیری کنیم، اما سبک و بدون استفاده از شوینده‌های تندوتیز و قوی سپید کننده. گردگیری ملایم با دستمال نم‌دار و در صورت نیاز یک شوینده رقیق، ملایم و ترجیحاً غیرمعطر هم محیط را پاکیزه‌تر می‌کند.
دفع آلودگی هوا با فیلتر سبز آپارتمان
گیاهان را دوست داریم شاید، چون اکسیژنی که نفس می‌کشیم حاصل فتوسنتز آن‌هاست و سهم بعضی گیاهان در تولید آن و پالایش هوا بیشتر. گیاهانی که به «فیلتر سبز آپارتمانی» هم معروف هستند. حالا که در بیشتر خانه‌ها از باغچه خبری نیست و آپارتمان‌نشین هستیم گاهی اکسیژن کم می‌آوریم و نفسمان تنگ می‌شود. سرمای هوا و ترس از احتمال وجود ذرات معلق کرونا در هوای بیرون از خانه همچنین آلاینده‌های هوا، ریسک تهویه هوای خانه از طریق هوای آزاد را بالابرده است. «تصفیه سبز هوا» راهکار خوبی است برای پالایش هوای خانه و تأمین بیشتر اکسیژن.
بامبو، آگلونما، دراسنا، اسپاتی فیلوم، انواع کاکتوس، سانسوریا، نخل مرداب، پتوس و دراسنا از بهترین و کم دردسرترین گیاهان آپارتمانی هستند که نگه‌داری از آن‌ها در خانه راحت است و با کمترین سررشته از باغبانی و شیوه‌های پرورش گیاهان هم می‌توان آن‌ها را در خانه پرورش داد. این گیاهان علاوه بر تزریق مدام اکسیژن به محیط خاصیت جذب و دفع آلاینده‌های محیطی و به اصلاح امواج و پارازیت‌های منفی را هم دارند. این روز‌ها که هوا آلوده است می‌توان گوشه‌ای از خانه را به گلخانه یا اتاق سبز اکسیژن برای خودمان و اهل خانه تبدیل کرد.
منبع : فارس
