عبدالملکی دبیر شورای عالی مناطق آزاد در برنامه صف اول به سوالات زیر پاسخ داد.
وضعیت مناطق آزاد کشور به چه صورت است و چطور شد که این مسئولیت را قبول کردید؟
عبدالملکی: مناطق آزاد ۳ درصد مساحت کشور را تشکیل می دهند اما اثرگذاری زیادی روی اقتصاد دارند. موتور محرکه برای پیشرفت اقتصادی کشورها به شمار می روند. در اقتصاد مقاومتی هم جایگاه مهمی دارند و ماموریت های افزایش تولید و صادرات و جذب سرمایه برای آن ها تعیین شده است.
بنده دل بسته اقتصاد مقاومتی هستم و اگر آنچه که در اقتصاد مقاومتی برای مناطق آزاد در نظر گرفته شده محقق شود، می تواند اثرات قابل ملاحظه ای روی اقتصاد کشور داشته باشد.
چه تغییراتی در این بخش مد نظر دارید؟
عبدالملکی : مناطق آزاد تاکنون موفقیت ها و ناکامی هایی داشته است. ما مناطق آزاد را به مسیر رسالت اصلی خود باز می گردانیم و افزایش صادرات و انتقال فناوری در اولویت قرار دارد.
دو رویکرد مردمی کردن و جهانی کردن مناطق آزاد را در دستور کار داریم. مردمی کردن یعنی اجزای اقتصادی این مناطق طوری تعیین شود تا در نهایت منجر به انتفاع عموم مردم شود. حدود یک میلیون جمعیت در این مناطق ساکن هستند اما نفع آن باید به کل جمعیت ایران برسد.
۱۵ منطقه آزاد برای کشور در نظر گرفته شده ۷ منطقه آزاد که اکنون داریم و ۸ منطقه هم قرار است ملحق شود.
به همه مناطق آزاد فعلی و مصوب سفر داشتم. مناطق آزاد باید بهشت سرمایه گذاران شوند و این امر را از رویکرد مردمی کردن پیش می بریم. فعالان اقتصادی در این مناطق، ساکنین این مناطق و کل جمعیت کشور از پیشرفت مناطق آزاد منتفع می شوند.
در بعد جهانی کردن، مناطق آزاد دروازه های تعامل اقتصاد کشور با جهان هستند. مناطق آزاد فرصت ایجاد می کنند تا اقتصاد کشور در جهان حضور داشته باشد.
صادرات و واردات مناطق آزاد طی یک سال گذشته چه میزان بوده است؟
عبدالملکی : سال گذشته برای اولین بار تراز تجاری مناطق آزاد مثبت شد. از اول پاییز سال ۱۴۰۰ تا پاییز امسال، یک میلیارد و ۱۸۰ میلیون دلار صادرات از مبدا مناطق آزاد صورت گرفته است. همچنین یک میلیارد و ۵۷ میلیون دلار واردات در این مدت انجام شده که ۱۲۳ میلیون دلار تراز تجاری مثبت شده است.
این موفقیت ناشی از دو عامل بوده نخست، افزایش تولیداتی که قابلیت صادرات دارند و دوم دیپلماسی اقتصادی مناسب کشور است.
اکنون از نگرانی اینکه مناطق آزاد تنها درگاه واردات هستند عبور کرده ایم و برنامه هایی داریم این شکاف تراز تجاری را روز به روز افزایش دهیم و مناطق آزاد تبدیل به قطب صادراتی کشور شوند.
ثبات مدیریت ها چقدر می تواند در بهبود امور تاثیرگذار باشد؟
عبدالملکی: ثبات مدیریت امر مهمی است البته دولت بنایی به تغییرات مدیران ندارد و تغییرات بنابر ضرورت ها بوده است. مهم تر از آن ثبات رویکرد است که ما در این خصوص اطمینان کامل به سرمایه گذاران می دهیم.
با توجه به چالش های موجود، ایجاد مناطق آزاد جدید به صلاح است؟
عبدالملکی: ایجاد مناطق آزاد جدید، مصوبه قانونی دارد و ما قانون را اجرا می کنیم.
مهمترین چالش در این مناطق بی ثباتی در قوانین و مقررات است . مهمترین مسئله در این مناطق، آزاد بودن از نظر بروکراسی های اداری در کنار معافیت های مالیاتی است.
در قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، مشوق های مالیاتی تعیین شده اما برخی مصوبه ها این مشوق ها را نقض کرده اند. این بی ثباتی در سیاست گذاری ها باعث می شود فعالان اقتصادی رغبتی برای سرمایه گذاری در این پیدا نکنند چراکه حقوق آنها ضایع می شود.
در این خصوص تنقیح قوانین و مقررات را انجام دادیم که امروز کامل شد. بیش از ۹۰۰ ضابطه و قانون و بخشنامه در این مناطق بوده که پس از بررسی و جمع بندی به حدود ۵۰۰ رسیده است. درگام دوم قصد داریم این تعداد قوانین را هم به نصف برسانیم.
گاهی از سر بی اعتمادی این همه ضوابط گذاشته شده اما تنها دست و بال مدیران را بسته است. خواسته جدی فعالان اقتصادی این است که به مدیران منطقه اعتماد شود و اجازه تصمیم گیری به آنها داده شود. ما هم به این چابکی در مناطق آزاد نیاز داریم.
برخی کارشناسان معتقدند معافیت های مالیاتی مناطق آزاد راه فرار مالیاتی را باز می کند، نظر شما چیست؟
عبدالملکی: اینکه فرار مالیاتی اتفاق بیفتد و اینکه فعالان مشمول مالیات باشند دو موضوع جدا است. باید جلوی فعالیت شرکت هایی که در سرزمین اصلی فعالیت می کنند اما نام شرکت را در مناطق آزاد ثبت کرده اند تا مالیات ندهند گرفته شود، این فرار مالیاتی است اما در خصوص مالیات بر ارزش افزوده، طبق قانون قرار بوده فعالان اقتصادی در مناطق آزاد مالیات بر ارزش افزوده ندهند چراکه مناطق آزاد همه در مرز ها هستند و سرمایه گذاری در این مناطق دوردست باید مشوق و نفعی برای فعال اقتصادی داشته باشد.
در این خصوص قانون باید اصلاح شود سازمان مالیاتی هم این را تایید کرده است. الان دو رویکرد در این خصوص داریم. نخست اینکه بر اساس اختیارات مجموعه وزارت اقتصاد این مسئله مالیات بر ارزش افزوده در این مناطق را به طور موقتی متوقف کنیم. دوم اینکه در حال تنظیم لایحه ای با موضوعات مالیاتی هستیم که در آن بحث مالیات بر ارزش افزوده هم آورده شده است.
بحث بورس بین الملل و بانک آفشور در این مناطق به کجا رسید؟
عبدالملکی: بورس بین الملل در مناطق آزاد به زودی به عنوان پنجمین بورس کشور شکل می گیرد و با همکاری کارگزاران داخلی و شرکای خارجی تامین مالی مناسبی از این طریق برای طرح های مناطق آزاد انجام خواهد شد.
در خصوص بانک آفشور مذاکرات تمام شده است. تاسیس این بانک برای نهادهایی که خارج از ضوابط سرزمین اصلی فعالیت دارند است و فرصتی برای خنثی کردن تحریم ها ایجاد می کند. از این طریق ابزارهای مالی بین المللی را پیگیری می کنیم و یک پای جهانی کردن مناطق آزاد تکمیل می شود.
ایجاد مناطق آزاد مشترک و فرامرزی به کجا رسید؟
عبدالملکی: مناطق آزاد کشور می تواند با مناطق آزاد در کشورهای دیگر همکاری داشته باشد و این امر توسعه تجارت و سرمایه گذاری و انتقال فناوری را به همراه دارد. در حال حاضر برای ایجاد مناطق مشترک آزاد با کشورهای پاکستان، ترکیه، سوریه، عمان و روسیه به نقطه نهایی رسیده ایم و این کار قبل از ۱۴۰۲ انجام می شود. در کشورهای آذربایجان، ترکمنستان و عراق هم این موضوع در حال پیگیری است.
سرمایه گذاری در مناطق آزاد چگونه است؟
عبدالملکی: بیشتر سرمایه گذاری ها در مناطق آزاد تا الان داخلی بوده و سهم سرمایه خارجی قابل ملاحظه نیست و طی ده سال یک میلیارد دلار بوده است. در یک سال گذشته ۲۳ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری داخلی در این مناطق داشته ایم.
از سرمایه گذاران کشور دعوت می کنیم به مناطق آزاد سری بزنند این مناطق به رغم بروکراسی ها هنوز هم از ظرفیت بالایی برای سرمایه گذاری برخوردارند و مزیت های بالاتری نسبت به کشورهای همسایه دارند. برنامه جدی برای جذب سرمایه گذاران خارجی هم داریم.
وضعیت مناطق ویژه چگونه است؟
عبدالملکی: ۷۹ منطقه ویژه اقتصادی مصوب داریم که تاکنون ۳۵ تا راه افتاده است. یک سوم کل صادرات کشور از طریق این مناطق صورت می گیرد. سال گذشته از ۴۸ میلبارد دلار صادرات کل کشور ۱۵ میلیارد دلار مربوط به مناطق ویژه بوده و این مناطق واردات ۳.۵ میلیارد دلاری داشتند و تراز تجاری بیش از ۱۱ میلیارد دلار مثبت بوده است.
در برنامه داریم تا تمام مناطق ویژه مصوب را راه اندازی کنیم و این امر جهش در صادرات و تولید را به همراه خواهد داشت.
وضعیت اختصاص زمین مسکن ملی در مناطق آزاد به چه صورت است؟
عبدالملکی: زمین در مناطق آزاد زیاد داریم و هر مقدار زمین برای نهضت تولید مسکن مورد نیاز باشد با قیمت ارزان و سهل ترین شرایط در اختیار وزارت راه وشهرسازی قرار می دهیم. برای تخصیص زمین به میزان مشخص به مسکن ملی مشکلی نداریم و بر عملکرد مدیران در خصوص واگذاری زمین ها نظارت داریم.
