ایلان ماسک بیلیونر برای مدتی به‌خاطر کاهش وزن سریع خود سر زبان‌ها افتاد. سایت‌های سلبریتی ادعا می‌کنند که افراد مشهور بیشتری از روش او برای لاغر‌ماندن استفاده می‌کنند و تیک‌تاک پر از اینفلوئنسرهایی است که تصاویر حیرت‌انگیز قبل و بعد خود را پس از کاهش وزن با این راه نشان می‌دهند.
این روش چیست؟ دارویی به نام سماگلوتید (semaglutide) که تحت نام برندهای مختلف فروخته می‌شود؛ از جمله اوزمپیک (Ozempic) که در سال ۲۰۱۷ برای درمان دیابت نوع ۲ و وگووی (Wegovy) که سال قبل برای کاهش وزن تأییدیه گرفت.
طبق گزارش سازمان غذا و داروی ایالات متحده، همهمه‌ای که این داروها ایجاد کرده‌اند، باعث کمبود هر دوی آن‌ها شده است که انتظار می‌رود حداقل چندین ماه ادامه پیدا کند - هشداری برای بیماران دیابتی که برای تنظیم قند خون خود به اوزمپیک متکی هستند. متخصصان هشدار می‌دهند که این داروها معجزه نیستند و استفاده آن‌ها خارج از هدف اصلی‌شان ریسک‌هایی به‌همراه دارد.
در این متن چیزهایی را می‌خوانید که باید درباره اوزمپیک بدانید؛ از جمله چگونگی عملکرد و ریسک‌های آن.
«آریانا چائو» (Ariana Chao)، استادیار دانشکدهٔ پرستاری و پزشکی دانشگاه پنسیلوانیا و رئیس مرکز ناهنجاری‌های وزن و تغذیه در این دانشکده، می‌گوید سماگلوتید با تقلید هورمونی که به‌طور طبیعی پس از خوردن غذا ترشح می‌شود، به کاهش قند خون کمک می‌کند.
این دارو که از راه تزریق وارد بدن می‌شود، به افراد کمک می‌کند که برای مدت طولانی‌تر احساس سیری کنند، اشتها را تنظیم می‌کند و گرسنگی و هوس را کاهش می‌دهد.
تقاضای قابل‌توجهی برای این دارو وجود دارد. در سال ۲۰۱۹، بیش از ۱۱ درصد جمعیت مبتلا به دیابت بوند؛ در‌حالی‌که بیش از چهار نفر از هر ۱۰ انسان بالغ در سال ۲۰۲۰ به‌عنوان چاق طبقه‌بندی می‌شدند.
چائو می‌گوید بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ اغلب دچار اختلالات انسولین هستند؛ هورمونی که به تجزیهٔ غذا و تبدیل آن به سوخت قابل استفادهٔ بدن کمک می‌کند. سماگلوتید به پانکراس سیگنال می‌دهد که انسولین بیشتری تولید کند و میزان گلوکاگون را نیز کاهش می‌دهد که به تنظیم میزان قند خون کمک می‌کند.
این می‌تواند باعث کاهش وزن شود، اما متخصصان اشاره می‌کنند که اوزمپیک برای این منظور تأییدیه نگرفته، هرچند سماگلوتید با دوز بالاتر (وگووی) برای کاهش وزن تأیید شده است.
سماگلوتید اولین دارو از سال ۲۰۱۴ است که برای مدیریت وزن مزمن تأییدیه گرفته است. تفاوت بین این دو دارو این است که دوز سماگلوتید در وگووی از اوزمپیک بالاتر است. چائو می‌گوید آزمایش‌های بالینی وگووی در مقایسه با اوزمپیک کاهش وزن بیشتری نشان داده‌اند، اما بهبود کنترل گلیسمیک (قند خون) آن‌ها تنها اندکی از اوزمپیک بهتر بوده است.
سازمان غذا و داروی آمریکا اوزمپیک و وگووی را دو داروی متفاوت با کاربردهای متفاوت در نظر می‌گیرد. چائو می‌گوید بسیاری از کمپانی‌های بیمه اوزمپیک را برای دیابت پوشش می‌دهند، اما وگووی را برای چاقی پوشش نمی‌دهند. به همین دلیل است که برخی از عرضه‌کنندگان دارویی این دو دوز را به‌جای یکدیگر استفاده می‌کنند؛ زیرا چاقی و دیابت نوع ۲ پیوندی جدانشدنی دارند؛ چاقی عامل ریسک اصلی توسعهٔ دیابت نوع ۲ است.
چائو می‌گوید متداول‌ترین عوارض جانبی مشکلات گوارشی هستند؛ مانند حالت تهوع، یبوست و اسهال و به‌طور نادر، پانکراتیت، بیماری کیسه صفرا و رتینوپاتی دیابتی.
این داروها به‌طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، اما تأییدیهٔ نسبتاً جدید آن‌ها به این معنی است که پژوهشگران هنوز نمی‌دانند آثار مصرف بلندمدت آن‌ها چه می‌تواند باشد.
ادامهٔ پژوهش‌ها به ما کمک می‌کند دربارهٔ اتفاقاتی که پس از قطع مصرف این داروها رخ می‌دهند بیشتر بدانیم؛ کاری که احتمالاً بسیاری از بیماران در این کمبود مجبور به انجام آن شوند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که توقف مصرف این داروها می‌تواند باعث شود بیماران دوباره وزن اضافه کنند، مخصوصاً اگر تغییری در سبک زندگی خود ایجاد نکرده باشند.
«سان کیم» (Sun Kim)، متخصص غدد از دانشگاه استنفورد، می‌گوید تقریباً در تمام مطالعات کاهش وزن، همه چیز به بنیاد شما بستگی دارد. تلاش شما برای سبک زندگی تعیین خواهد کرد که چه مقدار وزن کم می‌کنید. اگر بنیادی مثل غذا، ورزش و خواب کافی داشته باشید، وضعتان خوب است. اگر نه، احتمال دارد که هر سال تقریباً ۲۰ درصد وزن کم کرده را دوباره اضافه کنید.
این داروها می‌توانند بسیار گران نیز باشند، مخصوصاً بدون بیمه. کیم می‌گوید قیمت یک قلم تزریق می‌تواند تا ۱۰۰۰ دلار برسد.
استفاده از یک دارو به‌منظوری جز کاربرد اصلی آن و هدفی که سازمان غذا و دارو به آن تأییدیه داده است، می‌تواند ناایمن یا غیر‌مؤثر باشد. اوزمپیک تنها برای دیابت نوع ۲ و وگووی تنها برای بیمارانی با BMI بالای ۳۰ یا بالای ۲۷ در صورت هم‌زمانی بیماری مرتبط با وزن مانند فشار خون بالا، تأیید شده است.
چائو می‌گوید: «هیچ مدرک علمی وجود ندارد که نشان دهد این دارو برای کسانی که با معیار تأییدیهٔ سازمان غذا و دارو هم‌خوانی ندارند، مانند افراد با BMI کمتر از ۲۷، مؤثر خواهد بود یا نه. ما همچنین عوارض جانبی یا ریسک‌ها را نمی‌دانیم. احتمال وجود واکنش‌های دارویی ناشناس وجود دارد. این داروها قرار نیست یک راه‌حل سریع باشند.»
حتی اگر با معیارها هم‌خوانی داشته باشید، متخصصان هشدار می‌دهند که تلاش برای دریافت بدون نسخهٔ دارو به کشورهایی که در آن‌ها نیاز به نسخه نیست سفر نکنید.
چائو می‌گوید: «وقتی دارو زیر نظر یک عرضه‌کنندهٔ خدمات درمانی مصرف نشود، می‌تواند باعث سوءمصرف شود و وقایع شدیدتر و جدی‌تری می‌توانند رخ دهند.»
متخصصان دیگر نیز می‌گویند با دشوارتر‌شدن دسترسی به اوزمپیک، بیماران دیابتی باید اولین افراد در صف دریافت باشند.
کیم می‌گوید: «نگرانی من - که امیدوارم موقت باشد - مسئلهٔ زنجیرهٔ تأمین است. اگر مجبور به تریاژ و اولویت‌بندی شوم، ترجیح می‌دهم آن‌هایی که دیابت خود را کنترل می‌کنند، دارو را بگیرند.»
«رابرت گبی» (Robert Gabbay)، مدیر علمی و مسئول پزشکی انجمن دیابت آمریکا، می‌گوید این سازمان دربارهٔ کمبود اوزمپیک بسیار نگران است.
او می‌گوید: «این دارو ابزاری مهم برای بیماران مبتلا به دیابت بوده است؛ نه‌تنها گلوکز خون و وزن را کاهش می‌دهد، بلکه نشان داده شده که از رخدادهای قلبی-عروقی و سکتهٔ قلبی نیز جلوگیری می‌کند؛ یکی از دلایل اصلی مرگ آن‌هایی که با دیابت زندگی می‌کنند.»
همچنین، کیم می‌گوید که تجویز داروهایی مانند اوزمپیک و وگووی به بیمارانی که ناامیدانه به‌دنبال رویکردی جدید برای کاهش وزن هستند، به او احساس ابرقهرمان بودن می‌دهد. زمانی که آن‌ها به‌سراغ او می‌آیند، اغلب روش‌هایی مثل Weight Watchers را امتحان و توصیه‌های متخصصان تغذیه را دنبال کرده‌اند. او می‌گوید در این مورد، داروهایی مانند اوزمپیک و وگووی می‌توانند گزینه‌هایی عالی باشند.
کیم می‌گوید «چیزی که من گاهی اوقات درمی‌یابم این است که در جریان موفقیت آن‌ها در کاهش وزن، سبک زندگی آن‌ها نیز تغییر می‌کند و سپس آن‌ها می‌توانند فعال‌تر باشند. کم‌کردن وزن سخت است. ۷۵ درصد جمعیت ایالات متحده اضافه وزن یا چاقی دارند. من فکر می‌کنم که اگر این روش می‌تواند کمک کند، نباید مانع آن شویم.»
چائو موافق است که این داروها گزینه‌ای مناسب برای آن‌هایی است که نتوانسته‌اند در سه ماه تغییر سبک زندگی ۵ درصد از وزن خود را کم کنند. اما همچنان او پیشنهاد می‌دهد پیش از رفتن به‌سراغ دارو، روش‌های دیگر امتحان شوند.
او می‌گوید بیماران باید مطمئن شوند که روی یک الگوی رژیمی سالم متمرکز هستند و کالری خود را کاهش و فعالیت فیزیکی خود را نیز افزایش می‌دهند. این مهم است که آن‌ها بدانند، حتی اگر دارو مصرف می‌کنند، مسیرشان ساده نیست؛ آن‌ها همچنان باید سبک زندگی خود را تغییر دهند.
