بی‌‌‌بی خانم؛ نماینده زنان طبقه متوسط دوره قاجار

بی‌‌‌بی‌خانم، اشراف‌‌‌زاده نبوده و به نوعی نماینده طبقه متوسط به شمار می‌‌‌آمده است. «معایب‌الرجال» به قلم بی‌‌‌بی‌‌‌خانم یا بی‌‌‌بی فاطمه خانم در ۱۳۱۳ قمری، در پاسخ به رساله‌ای با عنوان «تادیب‌النسوان» نوشته شده است. برای شناخت زنان اشرافی و فرهیخته نیز می‌‌‌توان از خاطرات تاج‌‌‌السلطنه بهره گرفت. این اثر، روشنگر وضع اندرونی شاه و وضعیت همسران و شاهزاده‌‌‌های مستقر در دربار است. منبع خوب دیگر برای شناخت این موضوع، رسانه‌‌‌های مکتوب این دوره به‌ویژه نشریات خود زنان در زمان قاجار است. مجلاتی همچون «شکوفه» که در صفحه اول آن آمده بود: «روزنامه‌‌‌ای است اخلاقی، ادبی، حفظ‌‌‌الصحه اطفال، خانه‌‌‌داری، بچه‌‌‌داری، مسلک مستقیمش تربیت دوشیزگان و تصفیه اخلاقی زنان، راجع به مدارس نسوان، عجالتا ماهی دونمره طبع می‌شود.»