آلودگی هوا در تهران، گویا تمامی ندارد و این بارش‌ها هم نتوانسته از میزان غلظت آلاینده‌ها بکاهد. مازوت سوزی در بسیاری از کارخانه‌ها و همچنین صنایع، سبب شده است تا تهران همیشه در زیر چتری از آلودگی قرار گیرد و امکان تنفس را برای افراد سخت و دشوار کند.
آلودگی هوا بیش از هر آلودگی دیگری (دو سوم موارد مرگ ناشی از انواع آلودگی) جان انسان‌ها را گرفته است. پس از آن، آلودگی آب دومین عامل مرگ و میر است (۱/۸ میلیون مرگ). در جایگاه سوم، آلودگی محل کار، جان هشتصد هزار نفر را گرفته است. آلودگی هوا ممکن طبیعی (مانند فعالیت آتشفشان‌ها)، یا مصنوعی (ساخته دست انسان) باشند. بیشتر آلودگی‌های مصنوعی ناشی از فعالیت وسایل نقلیه و کارخانه‌ها هستند.
در جهان سالیانه ۳ میلیون نفر در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند که ۹۰ درصد آنان در کشور‌های توسعه یافته هستند. در برخی کشور‌ها تعداد افرادی که در اثر همین عامل جان خود را از دست می‌دهند بیشتر از قربانیان سوانح رانندگی است. این مرگ و میر بطور خاص مربوط به آسم، برونشیت، تنگی نفس، سکته قلبی و آلرژی‌های مختلف تنفسی است. آلودگی هوا به روش‌های گوناگونی میتواند آثار زیان‌بار درازمدت و کوتاه مدتی بر سلامت انسان‌ها بگذارد. تأثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیب‌پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از دیگران است. کودکان کم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می‌بینند.
آلودگی هوا هفتمین عامل مرگ در دنیا و هفتمین عامل خطر در ایران است، در سراسر جهان، هر روز حدود ۱۰ هزار نفر بر اثر بیماری‌های منتسب به آلودگی هوای آزاد جان خود را از دست می‌دهند. همچنین سازمان جهانی بهداشت برآورد کرده است که در سال ۲۰۱۲ آلودگی هوای آزاد مناطق شهری و روستایی به ایجاد ۷ / ۳ میلیون مورد مرگ زودرس در دنیا انجامیده که حدود ۸۸ درصد از این موارد در کشور‌هایی با درآمد کم و متوسط اتفاق افتاده است.
مژگان جمشیدی، کارشناس محیط زیست، در ارتباط با آلودگی هوا به گسترش نیوز گفت: موضوع آلودگی هوا، بحث دیروز و امروز نیست و تقریبا نزدیک به ۳۰ سال است که ما با موضوع آلودگی در تهران به صورت خاص دست و پنجه نرم می‌کنیم.
این کارشناس محیط‌زیست اظهار کرد: نخستین بار که طرح زوج و فرد برای تردد خودروها در روزهایی که آلودگی بسیار زیاد بود مطرح شد، یعنی در سال ۱۳۷۷ و در دولت آقای خاتمی، از همان زمان طرح جامع کاهش آلودگی هوا مطرح شد.
جمشیدی ادامه داد: این موضوع مطرح است که برای آلودگی هوا هیچ اقداماتی انجام نشده است. یکی از بهترین اقداماتی که در این راستا انجام شد، حذف سرب از بنزین بود که واقعا یک ماده سرطان زا و خطرناک است. این اقدامات در سال‌های گذشته صورت گرفت که از آن حدود ۲۵سال می‌گذرد.
وی در ادامه این گفت‌وگو به گسترش نیوز گفت: اقدامات دیگری هم برای کاهش آلودگی هوا صورت گرفت اما این اقدامات در مقایسه با رشد جمعیت، افزایش تعداد خودروها در سطح شهر تهران و به طور کل در سراسر کشور، بسیار کم و ناچیز بود و متاسفانه از یک دوره‌ای به بعد، گفته شد که در زمینه هوای پاک هیچ قانونی وجود ندارد.
جمشیدی افزود: با افزایش میزان آلایندگی در کشور، به فکر ایجاد قانونی در همین راستا افتادند و قانون هوای پاک ایجاد شد و درحال‌حاضر شاهد آن هستیم که قانون هوای پاک اجرا نمی‌شود. در همین راستا، اعلام می‌کنند که موتور سیکلت‌های ۲زمانه نباید شماره‌گذاری شوند اما متوجه می‌شویم که در سال‌های گذشته دولت با اعمال نفوذ، همه چیز را نادیده گرفته و دستور بر شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های ۲زمانه می‌دهد.
این کارشناس محیط‌زیست عنوان کرد: در ۳۰سال گذشته، مجموعه‌ای از عوامل اتفاق افتاده تا بنده که فعالیت‌های محیط زیستی را انجام می‌دهم، به این نتیجه رسیده‌ام که هیچ اراده‌ای در حاکمیت و در دولت‌های متعدد، از گذشته تا امروز برای رفع بحران آلودگی هوا در کشور ما وجود ندارد.
جمشیدی گفت: این صحیح است که در گذشته یک سری اقدامات در راستای کاهش آلودگی هوا انجام شد که بسیار ناچیز بود و سرعت آن پایین، اما امروزه شاهد آن هستیم که همان اقدامات هم انجام نمی‌شود. امروز شاهد یک بازگشت به گذشته هستیم. مملکتی که بر روی دریایی از سوخت‌ها فسیلی خوابیده است و سومین ذخایر گازی جهان را دارد، شاهد آن هستیم که در نیروگاه‌ها و صنایع از مازوت استفاده می‌کنند و این اتفاق در ۴ سال اخیر افتاده است و هرسال میزان مصرف مازوت در کشور بیشتر می‌شود.
وی با بیان اینکه روز به روز بر میزان آلودگی در سطح کشور بیشتر می‌شود گفت: مشکل آلودگی هوا فقط به دلیل وجود خودروها نیست و درحال‌حاضر مشکل اصلی، صنایع و کارخانه‌ها هستند که از مازوت استفاده می‌کنند. لازم به ذکر است که کوچکترین عمل و حرکتی برای توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی در کلانشهر‌ها صورت نگرفته است.
این کارشناس محیط‌زیست ادامه داد: شاهد حمایت دولت‌های متعدد از ناوگان حمل‌ونقل و در بخش خصوصی هستیم. یا برای مثال، خبری مبنی بر ثبت نام مادران زیر ۱۸سال برای تحویل خودرو بود. مادر زیر ۱۸ سال که این آلودگی را تحمل می‌کند و در آینده دچار مشکل می‌شود، مهم‌تر از آنکه برای خودرو ثبت نام کند این است که برای مهم‌ترین حق خود که هوای پاک است درخواست داشته باشد.
جمشیدی گفت: تا زمانی که نان عده‌ای در دولت‌ها و همچنین در حاکمیت در توسعه حمل‌ونقل خصوصی است و در صنایع از مازوت استفاده می‌شود، ما هیچ زمان نه فقط در تهران و کلانشهر‌ها بلکه در سراسر کشور رنگ آسمان آبی را نخواهیم دید. درحال‌حاضر ما شاهد آن هستیم که وضع آلودگی هوا به صورت سالیانه وخیم‌تر می‌شود. هیچ بهبودی در زمینه آلودگی هوا حاصل نمی‌شود.
وی در ادامه این گفت‌وگو به گسترش نیوز گفت: یک بار برای همیشه، باید دولت و حاکمیت، یک تصمیم درست بگیرد. ما امروز با رئیس‌جمهوری طرف هستیم که با ۱۵ سال پیش برگشته و حرف‌هایی که احمدی نژاد در رابطه با اینکه منابع طبیعی نباید سد راه توسعه شود را می‌زند. زمانی که همچنین صحبت هایی را ما از زبان رئیس‌جمهوری می‌شنویم، به نظر شما می‌شود امیدی به کاهش آلودگی هوا اشت؟
این کارشناس محیط‌زیست افزود: متاسفانه کوچکترین اراده‌ای، نه در این دولت و نه در مجموعه نظام برنامه‌ریزی و سیاسی کشور مشاهده نمی‌شود که اصلا اراده‌ای داشته باشد برای رفع بحران آلودگی هوا و همین طور رفع سایر مسائل زیست محیطی. محیط‌زیست اصلا جزو برنامه‌های دولت نیست. محیط‌زیست اصلا دغدغه مسئولان و دولت نیست. رئیس‌جمهوری که در صحبت‌هایش می‌گوید محیط‌زیست نباید سد راه صنعت شود، اصلا به محیط‌زیست فکر نمی‌کند. شما انتظار دارید در چنین صورتی، سازمان حفاظت از محیط‌زیست چه اقدامی انجام دهد؟
جمشیدی گفت: زمانی که مجموعه حاکمیت و دولت، فکرشان چیز دیگر است و نه به حفظ محیط زیست، سلامت مردم و همچنین به پایداری سرزمین توجهی نمی‌کند، چه انتظاری از سازمان محیط‌زیست می‌رود؟ سازمان محیط‌زیست نه مسئول شماره‌گذاری خودروها و نه مسئول تولید خودروها است. سازمان محیط‌زیست صرفا یک دستگاه ناظر است و رئیس آن هم از بدنه همین دولت است. طبیعتا آن رئیس هم آمده تا بله قربان گو مقامات عالی رتبه خود باشد.
وی افزود: چنین شخصی نماینده ملت نخواهد بود. زمانی که رئیس‌جمهوری کشور به دفعات اعلام می‌کند که محیط‌زیست نباید سد راه توسعه شود، طبیعتا همان رئیس سامان محیط‌زیست هم چنین چیزی را آویزه گوش می‌کند که بیش از این موی دماغ صنایع آلاینده و توسعه ناپایدار در کشور نشود. یعنی حتی اگر بخواهد هم نمی‌تواند چنین اقدامی را انجام دهد.
این کارشناس محیط‌زیست ادامه داد: متاسفانه این نکته لازم به ذکر است که هیچ اراده‌ای در مجموعه رئیس‌های سازمان محیط زیست، در طول سالیان گذشته را مشاهده نکردیم. درواقع باید بگویم که هر شخصی که از دولت جا مانده و هیچ پستی برای او در نظر گرفته نشده، برای او یک صندلی در سازمان محیط‌زیست خالی می‌کنند. هیچ زمان و در هیچ دوره‌ای، در تمام ۴۳سال بعد از جمهوری اسلامی، هیچ رئیسی در سازمان محیط زیست، از بدنه سازمان محیط‌زیست نبوده است. همیشه این انتخابات از بیرون انجام می‌شد. یعنی از همه جا این انتخاب صورت می‌گرفت به جز آنجایی که باید باشد.
جمشیدی در ادامه این گفت‌وگو ادامه داد: طبیعاتا زمانی که تعصبی از طرف رئیس سازمان محیط‌زیست وجود نداشته باشد، دانش و آگاهی نداشته باشد، تجربه کار در این حوزه را نداشته باشد و همچنین عشق به محیط‌زیست نداشته باشد و صرفا به جهت اینکه یک پست در مقام دولتی داشته باشد انتخاب شده، طبیعی است که محیط‌زیست چنین وضعیتی داشته باشد و درواقع انتظار زیادی نمی‌شود داشت.
وی افزود: اگر ما می‌خواهیم تا امروز وضعیت وخیم محیط‌زیست و همچنین آلودگی هوا برطرف شود، دولت باید پاسخگو باشد که چرا ایرانی که سومین ذخایر گازی جهان را دارد، در نیروگاه‌ها و صنایع از مازوت استفاده کند. اگر مازوت بر روی دستتان باد کرده است، مشکل را از جایی دیگر برطرف کنید. ببینید کجای کارتان ایراد دارد. چرا روابط دیپلماتیک ضعیفی با دنیا دارید؟
این کارشناس محیط‌زیست گفت: زمانی که ما یک مملکتی هستیم که به هر قیمتی می‌خواهیم انرژی هسته‌ای داشته باشیم و در ادامه آن روابط دیپلماتیک ضعیفی را با دنیا داریم و همچنین گفتمان درستی را نمی‌توانیم برقرار کنیم و دولت‌های موازی هم در کشور زیاد داریم، نتیجه این می‌شود که مملکت همش در تحریم قرار می‌گیرد. از روزی که ما متولد شده‌ایم در این کشور همش با تحریم مواجه هستیم.
جمشیدی خاطرنشان کرد: هیچ چیز در کشور ما پیشرفت نمی‌کند. در زمینه صنعت هم هیچ پیشرفتی حاصل نخواهد شد. جوامع به یکدیگر نیاز دارند. ما نمی‌توانیم بگوییم که تمام نیازها را خودمان برطرف می‌کنیم. نیاز کشاورزی، نیاز نظامی، نیاز صنعتی، نیاز پزشکی و... را خودمان نمی‌توانیم برطرف کنیم. ما باید مناسباتی را با جهان داشته باشیم. ما نباید با کشور‌های بدتر از خودمان فقط ارتباط داشته باشیم تا این حال روز صنعت و آلودگی هوا باشد.
وی ادامه داد: یکی از دلایلی که ما نمی‌توانیم مازوت را صادر کنیم، فقط به مسئله تحریم‌ها بر نمی‌گردد. آلاینده بودن و درصد بالای گوگرد در این مازوت، دلیل اصلی است. صنایع نفتی ما توان بیش این را ندارند که بتوانند این آلودگی را برطرف کنند و حتما دارای کمبودهایی در بحث قطعات هستند.
این کارشناس محیط‌زیست عنوان کرد: قطعا صنعت نفت ما آنقدر پیشرفته نیست و درحال درجا زدن است که مازوت ما، درصد بالایی آلایندگی دارد که هیچ کشوری حاضر به خرید آن نیست.
جمشیدی افزود: بنابراین ما اگر انتظار داریم که مشکل محیط زیست، آلودگی هوا و همچنین سایر مشکلات ما حل شود، همه این علت‌هایی که گفته شد به یکدیگر متصل هستند. باید سیاستها را تغییر دهیم. باید بپذیریم که نمی‌توان تا ابد، خودمان برای خودمان تولید کنیم و بی‌نیاز از علم و دانش روز دنیا باشیم.
وی در پایان گفت: متاسفانه موضوع آلودگی هوا، مانند گذشته نیست که یک پدیده تک علتی باشد. یک کلاف پیچیده‌ای از انبوه مشکلات به جای مانده از سال‌های گذشته و گره خورده و درهم تنیده در سال‌های اخیر است و به همین سادگی‌ها مشکل آلودگی هوا حل نخواهد شد.
