در 9 اردیبهشت ماه سال جاری بود که با ابلاغیه رهبر انقلاب، آزادسازی سهام عدالت کلید خورد. آزادسازی این سهام از همان ابتدا با حاشیه هایی همراه بود و این حاشیه ها همچنان ادامه دارد.
به گزارش تابناک اقتصادی، طرح اولیه واگذاری سهام شرکت های دولتی به عموم مردم به تصویب دولت هشتم رسید اما در آن دولت اجرایی نشد. این طرح در ابتدای کار دولت نهم مورد توجه قرار گرفت؛ به گونه ای که پس از ابلاغ سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی، مصوبه شماره 72683/ت 34484 ه تاریخ 17/11/1384 هیات وزیران با عنوان "آیین نامه اجرایی افزایش ثروت خانوارهای ایرانی از طریق گسترش سهم بخش تعاون بر اساس توزیع سهام عدالت" منجر به فراهم شدن بستر قانونی لازم برای اجرای طرح توزیع سهام عدالت شد. در واقع سهام عدالت نوعی یارانه بود که طبق نظر دولت نهم، از طریق شرکت های تعاونی عدالت استانی به مشمولان آن واگذار شد.
به دلیل آن که بابت واگذاری سهام شرکت ها به مشمولین، از آن ها هیچ پولی دریافت نشده بود، تصمیم بر آن شد که ظرف ده سال سود سهام این شرکت ها به عنوان اقساط سهام پرداخت شود.
با پرداخت سود سال های 1395 تا 1398، در 9 اردیبهشت ماه سال جاری، رهبر انقلاب با صدور ابلاغیه‌ای ضمن موافقت با درخواست رییس‌جمهور برای آزادسازی سهام عدالت و با اشاره به نقش سهام عدالت در گسترش عدالت اجتماعی و توانمندسازی خانواده‌های کم درآمد، خاطرنشان کردند: دولت هر چه زودتر اقدامات مقتضی را به عمل آورد تا مردم سریعتر از منافع سهام خود بهره‌مند شوند.
با آزادسازی سهام عدالت حاشیه های آن نیز آغاز شد.
سهامداران عدالت طبق آنچه دولت اعلام کرده بود می توانستند یکی از دو روش مستقیم و یا غیرمستقیم را برای مالکیت و مدیریت سهام خود انتخاب کنند. در روش مستقیم مالکیت و مدیریت سهام به خود سهامدار واگذار می شد و در روش غیرمستقیم مدیریت به شرکت های سرمایه گذاری استانی واگذار می شد.
در ابتدا سهامداران سهام عدالت به دلیل اطلاع رسانی نامناسب با یک ابهام در تعیین روش مالکیت و مدیریت رو به رو شدند. بسیاری آگاه نبودند که روش مستقیم و غیرمستقیم چیست و کدام روش را انتخاب کنند؟ سرانجام رئیس جمهور روحانی در 17 اردیبهشت ماه سال جاری در این باره گفت: من خواهش می کنم وزارت اقتصاد و شورای بورس، خیلی روان و ساده و با یک شکل کاملا روشن به عنوان نمونه با یک پیامک به این 50 میلیون نفر خطاب کنند که عزیزان شما صاحبان این سهام هستید اگر نیاز به پول دارید و دلتان می خواهد بفروشید، گزینه آری و اگر نه، گزینه خیر را ارسال کنید. پاسخ یک آری یا نه است.
در مورخه 22 اردیبهشت ماه سال جاری بود که علی ربیعی سخنگوی دولت طی مصاحبه ای اعلام کرد: با تمهیدات در نظر گرفته شده سهامداران عدالت می توانند ۳۰ درصد سهام خود را بفروشند. وی افزود: تنها ۳۰ درصد سهام قابل فروش است و به صورت تدریجی در آینده سهامداران می‌توانند مابقی را بفروشند.
سه روش برای فروش مستقیم 30 درصد از سهام عدالت اعلام شد که این سه روش عبارت بودند از: فروش از طریق بانک، مراجعه حضوری به کارگزای و مراجعه غیرحضوری.
فروش سهام عدالت از 15 خرداد آغاز شد اما بسیاری از سهامداران معترض شدند که با گذشت چند ماه از درخواست فروش سهام عدالت هنوز پول آن ها واریز نشده است.
هنوز تکلیف آزادسازی 30 درصد اول سهام عدالت مشخص نشده بود که رئیس جمهور وعده آزادسازی 30 درصد دوم را داد. روحانی در 18 تیرماه گفت: سهام عدالت علاوه بر ۳۰ درصد آزاد شده، ۳۰ درصد در عید غدیر و ۳۰ درصد دیگر در ۲۲ بهمن آزاد خواهد شد.
با آزادسازی 30 درصد دوم سهام عدالت و با فشارهایی که برای فروش 30 درصد اول وارد شد، عرضه های آبشاری سهام موجود در سبد سهام عدالت در بورس شروع شد و همین به عنوان یکی از عوامل اصلی ریزش بورس تلقی شد.
در ابتدا همه کارشناسان توصیه می کردند که مردم از فروش سهام عدالت خود خودداری کنند و بسیاری از کسانی که روش مستقیم را انتخاب کرده بودند نیز سهام خود را نگهداری کردند اما با گذشت زمان مشخص شد کسانی که در اوج، سهام عدالت خود را فروختند نفع بیشتری بردند.
در حالی که در تابستان سال جاری و با اوج گیری بورس، ارزش سبد سهام عدالت 532 هزار تومانی به رقم های بیش از 15 میلیون تومان رسیده بود ارزش این سهام امروز به حدود 8 میلیون تومان کاهش یافته است و ارزش 60 درصد آن نیز به زیر 5 میلیون تومان سقوط کرده است. جزئیات بیشتر
سهامداران سهام عدالتی که روش مستقیم را انتخاب کرده بودند، تکلیفشان با سهام عدالت مشخص بود اما سهامدارانی که روش غیرمستقیم را انتخاب کردند نمی دانستند که سرانجام چه خواهد شد تا اینکه اعلام شد شرکت های سرمایه گذاری استانی تشکیل خواهد شد و افرادی که روش غیر مستقیم را برگزیدند، سهام دار شرکت سرمایه گذاری استانی محسوب خواهند شد.
در 18 مرداد ماه سال جاری اولین شرکت سرمایه گذاری استانی که مربوط به استان خراسان جنوبی بود با نماد وسخراج وارد بورس شد و سهام آن قابل خرید و فروش شد.
بعد از آن به ترتیب 29 شرکت سرمایه گذاری دیگر نیز وارد بورس شدند.
برخی از افرادی که سهامدار سهام عدالت در سال های گذشته بودند، متاسفانه عمرشان به آزادسازی سهام عدالت قد نداد و با فوت آن ها تکلیف سهام عدالتشان برای وراث نامشخص بود. این پرسش بسیاری از وراث سهامداران متوفی سهام عدالت بود که این سهام چه خواهد شد؟
در 4 بهمن ماه سال جاری بود که شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات) درباره انتقال سهام عدالت متوفیان به وراث طی اطلاعیه ای اعلام کرد: زیرساخت انتقال سهام عدالت متوفیان به وراث قانونی در حال آماده سازی است و به محض عملیاتی شدن سامانه های مربوطه فرآیندهای آن به عموم مردم اطلاع رسانی خواهد شد.
در ادامه اطلاعیه آمده بود: لازم است برخی از نهادها و دستگاه های اجرایی، اقداماتی را جهت شناسایی افراد متوفی و وراث آنها انجام دهند تا فرایند انتقال سهام عدالت این افراد تسهیل و تسریع یابد.
بر اساس این اطلاعیه، به محض آماده سازی زیرساخت های لازم، اطلاع رسانی همگانی برای عموم مردم صورت می گیرد و از وراث قانونی سهام عدالت تقاضا می شود در اولین گام، گواهی حصر وراثت را دریافت و منتظر اطلاعیه های بعدی این شرکت باشند.
در آذرماه سال جاری بود اعلام شد سهامداران سهام عدالتی که روش غیرمستقیم را انتخاب کرده اند باید برای دریافت سود خود در سامانه سجام ثبت نام کنند و احراز هویت شوند.
در 18 آذرماه سال جاری فرزانه دهنادی مدیر کل امور اقتصادی و دارایی استان تهران خطاب به سهامدارانی که روش "غیر مستقیم" را برگزیدند، گفت: تاکنون ضرورتی برای ثبت نام این افراد در سامانه سجام نبوده و سهامداران، سود سهام شرکت‌های سهام عدالت را دریافت می‌‌کردند اما باید توجه داشته باشند که دریافت مرحله آتی سود سهام، صرفا منوط به ثبت نام در سامانه سجام و داشتن کد بورسی خواهد بود.
این روزها و با نزدیک شدن به پایان سال دفاتر پیشخوان برای ثبت نام سجامی سهامداران سهام عدالتی که روش غیرمستقیم را انتخاب کرده اند شلوغ است. این شلوغی در حالی است که در شرایط کرونایی قرار داریم و هر چند که شرایط برای ثبت نام و احراز هویت غیرحضوری هم فراهم است، اما باید اعتراف کرد که بسیاری از مردم آگاهی کافی برای این نوع ثبت نام و دریافت کد بورسی را ندارند.
اوایل مرداد ماه بود که حسین سلاح‌ورزی، عضو شورای‌عالی بورس از ارائه کارت اعتباری دارندگان سهام عدالت خبر داد. او در حساب کاربری خود در توییتر نوشته بود با حمایت و موافقت دولت و بانک مرکزی، از هفته دوم مرداد ماه کارت اعتباری در اختیار دارندگان سهام عدالت قرار می‌گیرد تا سهامداران مجبور به فروش زودهنگام سهام با ارزش خود نشوند و بورس هم از تلاطم و نوسان در امان بماند.
این وعده اما محقق نشد و حتی وعده ای که برای اجرایی شدن این طرح از اول دی ماه سال جاری داده شده بود نیز محقق نشد. قرار بود از اول دی ماه بانک‌ها معادل ۵۰ درصد ارزش روز سهام عدالت را بابت وام با نرخ سود ۱۸ درصد و دوره بازپرداخت سه‌ساله، به‌صورت کارت اعتباری پرداخت کنند اما این طرح هنوز به مرحله اجرایی نرسید.
سرانجام در مورخه 9 بهمن 99 حسین فهیمی مدیرعامل شرکت سپرده گذاری مرکزی گفت: از هفته آینده (هفته جاری) به دارندگان سهام عدالت که روش غیرمستقیم را انتخاب کردند کارت اعتباری پرداخت می‌شود.
وی افزود: اقدامات لازم برای پرداخت کارت اعتباری صورت گرفته است، اما به دلیل برخی ایرادات بین بانک و شرکت سپرده گذاری مرکزی، اعلام عمومی نشد با رفع این مشکل از ابتدای هفته آینده دارندگان سهام عدالت می‌توانند به واسطه سهام عدالت خود، کارت اعتباری دریافت کنند.
وی ادامه داد: با 7 بانک، تعامل صورت گرفت و بانک ملی پیشگام برای پرداخت کارت‌های اعتباری به پشتوانه سهام عدالت است.
مدیرعامل شرکت سپرده گذاری مرکزی گفت: در ابتدا سهامداران روش غیرمستقیم سهام عدالت که در سامانه سجام ثبت نام کردند و احراز هویت شدند درخواست بررسی دارایی را به شرکت سپرده گذاری ارسال و بعد از بررسی، شرکت سپرده کذاری به بانک ارسال می‌کرد و در نهایت بانک، سقف تضمین را تعیین می‌کرد و دوباره به شرکت سپرده گذاری مرکزی ارسال می‌شد.
وی اضافه کرد: کار‌های اداری بین سپرده گذاری و بانک‌ها بصورت دستی انجام می‌شد که تصمیم گرفتیم تا دارندگان سهام عدالت بتوانند با اپلیکیشن بانک ها، درخواست خود را ثبت کنند.
فهیمی گفت: دارندگان سهام عدالت که روش غیر مستقیم را انتخاب کردند باید در سامانه سجام ثبت نام کنند و احراز هویت شوند تا بتوانند 60 درصد سهام خود را، دریافت کارت اعتباری کنند.
وی افزود: زمانی که دارنده سهام عدالت درخواست خود را می‌دهد، شرکت سپرده گذاری مرکزی، قیمت پایانی روز قبل سهام را مبنا برای تضمین قرار می‌دهد.
