همشهری - بهاره محبی : حملات گروه تروریستی داعش طی آخرین‌ماه سال۲۰۲۲ و چند روزی که از آغاز سال‌جاری میلادی می‌گذرد، به‌طور چشمگیری افزایش یافته است. تازه‌ترین نمونه آن، حمله چند روز پیش این گروه به خودروی گشتزنی ارتش سوریه بود که یک کشته و چند زخمی برجای گذاشت. حملات اخیر داعش در عراق، مصر و شمال آفریقا نیز ده‌ها قربانی داشته و باعث شده تا ناظران نسبت به تهدیدهای فزاینده قدرت‌گیری دوباره این گروه تروریستی در سال۲۰۲۳ هشدار دهند.
داعش در سال۲۰۱۴ با تصرف بخش زیادی از عراق و سوریه خلافت خود را اعلام کرد. این گروه گرچه در سال۲۰۱۷ به‌طور رسمی شکست خورد اما از آن زمان تاکنون، مسئولیت مجموعه‌ای از حملات علیه نیروهای امنیتی عراق و شهروندان این کشور را برعهده گرفته است؛ روندی که در ۲ماه گذشته تشدید و باعث شده تا تحلیلگران به روزهای دشوار نیروهای امنیتی برای مقابله با این گروه در سال‌جاری میلادی اشاره کنند.
تروریست‌های داعش این روزها به‌ویژه در شمال بغداد و حومه شهر کرکوک در استان‌های دیاله و صلاح‌الدین فعال هستند؛ به‌عنوان مثال، حدود ۴هفته قبل در روز چهاردهم دسامبر۲۰۲۲ در اثر انفجار بمب کنارجاده‌ای این گروه ۶مأمور دولتی در بغداد کشته شدند. ۵روز بعد(۱۹دسامبر) نیز ۹مأمور دولتی در بمب‌گذاری دیگری در کرکوک کشته شدند. یک روز بعد(۲۰دسامبر) ۸غیرنظامی در روستایی در شرق استان دیاله در حمله تروریست‌های داعش جان خود را از دست دادند و ۲۱دسامبر نیز ۳مامور عراقی در انفجاری در نینوا کشته و ۳نفر دیگر نیز زخمی شدند.
جاناتان لرد، مدیر برنامه امنیتی خاورمیانه در مرکز نیوامریکن، به روزنامه العربی‌الجدید می‌گوید: «حملات داعش کاملا فرصت‌طلبانه است. این گروه از هر فرصتی برای نمایش قدرت خود استفاده می‌کند تا روایت غالبی را که این روزها درباره تضعیف این گروه تروریستی وجود دارد، زیر سؤال ببرد.»
آنچه حملات فرصت‌طلبانه داعش در عراق را تشدید کرده شکاف امنیتی ناشی از اختلافات سیاسی بی‌پایان دولت مرکزی عراق و اقلیم کردستان است. همچنین علاوه‌بر شرایط منطقه‌ای استان‌های دیاله و صلاح‌الدین ازجمله وجود تپه‌ها، دره‌ها و غارها که به تروریست‌ها اجازه می‌دهد تا به راحتی پنهان شوند، برخی از حامیان محلی این گروه تروریستی نیز با آنان همکاری کرده و اطلاعات مربوط به تحرکات نیروهای دولتی را در اختیارشان قرار می‌دهند.
خطر نسل جدید داعش
یکی از مهم‌ترین حملات داعش، حمله ناموفق ۳هفته پیش این گروه به زندانی در رقه سوریه بود. پس از این حمله بود که ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا(سنتکام) اعلام کرد که ارتشی ۳۰هزار نفره از اعضای داعش هم‌اکنون در زندان‌های عراق و سوریه بازداشت هستند که تهدید فرار آنان و پیوستن دوباره‌شان به این گروه جدی است. مسئله دیگری که به همان اندازه نگران‌کننده است، حضور حدود ۶۰هزار زن و کودکی است که در اردوگاه‌های شمال‌شرقی سوریه نگهداری می‌شوند؛ کسانی که پس از فروپاشی خلافت داعش در سال۲۰۱۹ بازداشت شدند و نیمی از آنان اکنون کمتر از ۱۲سال دارند. مجله اسپکتیتور در این‌باره نوشته: بازگرداندن این افراد به کشورهایشان با روند فعلی بیش از ۳۰سال زمان می‌برد؛ این بدان معناست که کودکان تقریبا تمام دوران کودکی خود را در این بازداشتگاه‌ها سپری کرده و با نفرت از کسانی بزرگ می‌شوند که آنان را در این زندان‌ها نگه داشته‌اند. بدتر اینکه، به‌گفته ارتش آمریکا هر ماه تقریبا ۸۰کودک جدید در این اردوگاه‌ها متولد می‌شوند. بر همین اساس است که نهادهای امنیتی نسبت به ظهور نسل جدیدی از گروه تروریستی داعش هشدار می‌دهند.
در بیانیه‌ای که سنتکام اخیرا منتشر کرده، آمده است که آمریکا و متحدانش در سال گذشته میلادی ۷۰۰عضو داعش را کشته‌اند و بیش از ۳۷۴نفر را در ۲کشور عراق و سوریه بازداشت کرده‌اند. به‌گفته نیروهای امنیتی، افراد دستگیرشده برای انجام حملات تروریستی در سراسر منطقه برنامه‌ریزی کرده بودند. نیروهای امنیتی همچنین گفته‌اند که اعضای داعش در زندان سلیمانیه، طرح «ولایت سلیمانیه داعش» را برنامه‌ریزی کرده بودند.
با این حال به‌نظر می‌رسد که این اقدامات ضدتروریستی نتوانسته روند رو به رشد قدرت‌گیری دوباره داعش را متوقف کند. مجله اسپکتیتور نوشته: «موارد اخاذی، مالیات و ارعاب هدفمند داعش در عراق و سوریه بیشتر شده و استفاده این گروه از بمب‌گذاران انتحاری و استقرار خودروهای بمب‌گذاری‌شده افزایش یافته است. کارشناسان مبارزه با تروریسم، این اقدامات را نشانه خیزش گام به گام داعش می‌دانند. این گروه تروریستی در حال تغییر رویکرد خود از عملیات‌های دفاعی به تهاجمی است.»
گرگ‌های تنهای داعش
وب‌سایت خبری-تحلیلی ای‌ای‌آر که تحولات گروه‌های تروریستی به‌ویژه در اروپا را از نزدیک رصد می‌کند نیز با اشاره به تشدید حملات تروریستی داعش در عراق، سوریه، مصر و شمال آفریقا نوشته: داعش هنوز تهدید جهانی به‌شمار می‌رود و استراتژی استفاده از گرگ‌های تنها همچنان یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های امنیتی کشورهای غربی است. گرگ تنها اغلب به حامیان گروه‌های افراطی چون داعش گفته می‌شود که بدون ارتباط مستقیم با این گروه عملیات‌های تروریستی انجام می‌دهند.
در این گزارش آمده است: داعش کتابچه‌ای با عنوان گرگ‌های تنها تهیه کرده که حاوی دستورالعمل‌هایی برای حامیان خود در سراسر جهان است تا بدون تماس با این گروه و به‌طور انفرادی دست به حملات تروریستی بزنند. برخی توصیه‌ها از این دست هستند: ریش خود را بتراشید، لباس‌های غربی بپوشید، تلفن خود را رمزگذاری کنید و سعی کنید که یک مسافر یا گردشگر معمولی به‌نظر برسید. سردار عزیز، مشاور ارشد پارلمان کردستان عراق، به العربی‌الجدید می‌گوید: «استراتژی داعش در گذشته مقابله با شیعیان بود، اما زمانی که در این کار شکست خورد فقط برای اینکه به مردم و دولت عراق و همچنین منطقه ثابت کند که هنوز تهدیدی جدی محسوب می‌شود فعالیت‌های خود را گسترش داده و اکنون هر کسی در عراق می‌تواند هدف داعش باشد.»
تغییر ماهیت تهدیدهای تروریستی
کالین پی‌کلارک، پژوهشگر مرکز مطالعات امنیتی و مبارزه با تروریسم(سوفان) : سال۲۰۲۳ را از منظر تحلیل‌های مربوط به تروریسم و ضدتروریسم می‌توان یکی از غیرقابل پیش‌بینی‌ترین سال‌ها در تاریخ معاصر خواند که بخشی از آن به‌دلیل ماهیت پراکنده شدن تهدیدهای تروریستی پس از در هم شکستن خلافت گروه تروریستی داعش در عراق و سوریه است. چشم‌انداز تهدیدهای تروریستی اکنون بسیار نامتعارف‌تر به‌نظر می‌رسد؛ روندی که مبارزه با آن را دشوارتر می‌کند. واقعیت این است که فناوری‌های نوظهور، گزینه‌های بی‌شماری را در مقابل تروریست‌ها قرار داده است که در گذشته به آنها دسترسی نداشتند. هواپیماهای بدون‌سرنشین، فناوری چاپ سه‌بعدی و ارزهای مجازی ازجمله قابلیت‌هایی هستند که روند مبارزه با تروریسم را پیچیده‌تر از همیشه کرده است. همچنین در کنار ادامه تهدید جهانی اقدامات گروه‌های تروریستی چون داعش، تهدید تحرکات خشونت‌آمیز گروه‌های راست‌گرایی که به‌ویژه به برتری ن‌ژاد سفید اعتقاد دارند نیز جدی‌تر از همیشه به‌نظر می‌رسد.
