دوربرگردان از سیاست حذف ارز ترجیحی با تثبت دلار نیمایی به قیمت 28 هزار و 500 تومان برای کالاهای اساسی نخستین اقدام دولت برای کاهش تورم بود، اما این نسخه هنوز جواب نداده است. در گام بعدی مهار تورم، دولت سود سپرده‌های بانکی را افزایش داد که به‌اعتقاد اقتصاددانان این تیر دولت هم به سنگ خواهد خورد، زیرا غول ۵۰ درصدی تورم از عدد ۵ درصدی افزایش نرخ سود بسیار بزرگ‌تر است. به‌تازگی نیز دولت در آخرین تلاش‌ها در راستای کنترل تورم، با اجرای یک نسخه قدیمی، دور از هیاهوی رسانه‌ای ۴ صفر را از عدد کوچک‌ترین اسکناس رایج کشور حذف کرد. دولت در شرایطی از اسکناس یک تومانی رونمایی کرد که کارشناسان نسبت به نحوه اجرای صحیح برنامه حذف ۴ صفر از پول ملی هشدار داده بودند، زیرا در صورتی که طرح حذف صفر از پول ملی درست اجرا نشود تبعات به‌مراتب سنگین‌تری در انتظار اقتصاد کشور خواهد بود. صمت در این گزارش نظر کارشناسان درباره حذف ۴ صفر از اسکناس هزار و ۲ هزار تومانی را جویا شده است.
اسکناس هزار و ۲ هزار تومانی جدید در حالی وارد بازار شده که صفرهای آن مانند اسکناس‌های ۵ هزار تومانی حذف شده است.
به گزارش تسنیم، اسکناس هزار تومانی (سومین سری از اسکناس‌های هزار تومانی در جریان) و اسکناس ۲ هزار تومانی (چهارمین سری از اسکناس‌های ۲ هزار تومانی رایج) به‌تازگی وارد بازار شده است.
طی سال‌های گذشته و در راستای پروژه بازآرایی اسکناس و مسکوک کشور، نسل جدید 3 قطعه اسکناس شامل اسکناس‌های هزار تومانی، ۲ هزار تومانی و ۵ هزار تومانی در بانک مرکزی طراحی شد که فرآیند تولید انبوه و عرضه این اسکناس‌ها نیز انجام شده است. اسکناس ۵ هزار تومانی جدید تقریبا از ماه‌های پایانی سال قبل وارد بازار شده بود و اسکناس‌های هزار و ۲ هزار تومانی نیز از زمستان امسال وارد بازار شدند.
از مهم‌ترین مشخصات اسکناس هزار تومانی و ۲ هزار تومانی جدید کمرنگ شدن صفرها در قسمت بالا و حذف صفرها در قسمت پایین اسکناس است. این اسکناس‌ها در زمان تصدی همتی بر بانک مرکزی چاپ شدهاند. البته اسکناس‌های هزار و ۲ هزار تومانی هم با امضای صالح‌آبادی و هم با امضای همتی وارد بازار شدهاند.
پیش از این، صفرهای ایران‌چک‌های ۵۰ و ۱۰۰ هزار تومانی و اسکناس ۵ هزار تومانی در دوره همتی کمرنگ شده بود. این طرح در راستای هدف بانک مرکزی برای حذف ۴ صفر از پول ملی در ایران‌چک‌ها و اسکناس‌ها اجرایی شده است. البته هنوز مصوبه قانونی درباره حذف صفرها نداریم.
بانک مرکزی پیش‌تر اعلام کرده بود همراستایی با لایحه حذف ۴ صفر از پول ملی و ایجاد آمادگی برای آن از مزایای اسکناس‌های جدید چاپ‌شده به‌شمار می‌رود.
براساس سند اسکناس که حدود 2 سال پیش به تصویب رسید، تمام اسکناس‌ها و ایران‌چک‌ها در قالب، اندازه و ساختارهای واحد توزیع خواهند شد و تکثر در اندازه و قالب در اسکناس‌های جدید حذف می‌شود، اما ضرایب امنیتی و عناصر به کار رفته در هر اسکناس متفاوت خواهد بود.
بانک مرکزی تاکید کرد طراحی و عرضه اسکناس‌های جدید هزینه اضافی بر کشور تحمیل نمی‌کند، زیرا عمر مفید اسکناس در کشور ۵ سال است و چاپ و توزیع اسکناس همواره و طبق روال توسط بانک مرکزی انجام شده است.
لازم به ذکر است کاغذ اسکناس بازتاب نور ماوراءبنفش را منعکس نمی‌کند و در سطح کاغذ از الیاف فلورسنتی نامرئی استفاده شده که زیر نور ماوراءبنفش در ۴ رنگ قابل‌مشاهده هستند. امضا و شماره سریال‌ها با استفاده از مرکب فلورسنتی چاپ شدهاند که در زیر نور ماوراءبنفش به رنگ زرد قابل مشاهده است.
مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه درباره حذف ۴ صفر از کوچک‌ترین واحد اسکناس کشور و تاثیر آن بر تورم و معیشت به صمت گفت: کشور دچار تورم بی‌سابقه‌ای است. هر کشوری که شرایط مشابه ایران را تجربه کرده، برای کاهش آثار روانی تورم اقدام به حذف صفر از پول ملی کرده است. وی با تاکید بر اینکه تعدیل تورم نخستین هدف حذف صفر از پول ملی کشورها است، افزود: به‌دلیل پیدایش تورم بالا، در تعدادی از کشورها که با این معضل مواجه شده بودند، حذف صفر طی یک یا چند مرحله انجام شده است.
این اقتصاددان ترکیه را موفق‌ترین کشور دنیا در کنترل تورم از طریق حذف ۶ صفر از پول ملی دانست و اظهار کرد: در برخی کشورها از جمله ترکیه حذف صفر پس از آن انجام شد که نرخ تورم با انجام تمهیداتی کاهش یافته یا کنترل شده بود.
وی با تاکید بر اینکه با حذف صفر تورم مهار نخواهد شد، افزود: تصور عام این است که با حذف صفر، تورم نیز کاهش می‌یابد، زیرا در شرایط فعلی که کشور با سه بحران جدی تورم، تحریم و کاهش تولید مواجه است، کنترل یا مهار نرخ تورم حداقل در کوتاه‌مدت امری دشوار یا نشدنی است.
این استاد دانشگاه ساده کردن محاسبات و تسهیل امور حسابداری در معاملات داخلی و خارجی را از مزایای حذف ۴ صفر از پول ملی اعلام کرد و گفت: در کشور ما هنوز حذف ۴ صفر به‌صورت قانونی و کلی انجام نشده و حذف یکباره ۴ صفر از پول ملی نیاز به آمادگی زیرساخت‌های مربوطه دارد؛ بنابراین حذف ۴ صفر از اسکناس هزار تومانی تاثیر چندانی در تسهیل مراودات مالی ندارد، زیرا پایه پولی آنقدر افزایش پیدا کرده که عملا نقش اسکناس هزار تومانی در اقتصاد کمرنگ شده است.
افقه با اشاره به اینکه دولت ابتدا باید اقدامات لازم برای کاهش تورم در کشور را انجام دهد، تصریح کرد: تا زمانی که بسترسازی لازم برای مهار تورم در کشور صورت نگیرد، اجرای طرح کاهش صفر از پول ملی به‌عنوان اقدامی تکمیلی برای مهار توجیه ندارد.
این استاد دانشگاه معتقد است در شرایط کنونی اجرای طرح حذف صفر از پول ملی تاثیری در تورم ندارد یا تاثیر آن بسیار اندک است، زیرا تورم درصد تغییر قیمت‌هاست و تعداد صفرهای پول تفاوت عمده و چشمگیری در شرایط ایجاد نمی‌کند که بتواند در نرخ تورم تاثیرگذار باشد.
حسن گلمرادی، اقتصاددان و استاد دانشگاه درباره حذف ۴ صفر از کوچک‌ترین واحد اسکناس کشور و تاثیر آن بر تورم به صمت گفت: طرح حذف ۴ صفر از پول کشور، موضوعی نیست که مربوط به امروز یا دیروز باشد. در سال‌های ۷۲ و ۷۳ صحبت‌هایی در دولت وقت در این زمینه انجام شد اما هیچ گاه عملیاتی نشد.
وی افزود: در سال ۸۶ هم طرح اجرای رفرم پولی (اصلاح پولی شامل حذف صفر و تغییر واحد پول) با دستور رئیس‌جمهوری وقت، دوباره کلید خورد که عمر دولت برای عملیاتی شدن این طرح قد نداد و این طرح دوباره به فراموشی سپرده شد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در نخستین قدم برای حذف ۴ صفر از پول ملی توسط بانک مرکزی ایران چک‌های ۵۰ هزار تومانی هدف قرار گرفتند، توضیح داد: در این چک‌ها ۴ صفر از رقم پول کمرنگ شده بود و همین موضوع برنامه حذف 4 صفر از پول ملی را تقویت کرد، اما این طرح پس از این اقدام تا مدت‌ها مسکوت ماند، زیرا برای حذف کلی ۴ صفر از پول ملی باید ابتدا زیرساخت‌های لازم در اقتصاد فراهم شود، سپس حذف 4 صفر از کلیه پول‌های جاری کشور کلید بخورد.
گلمرادی در پاسخ به این پرسش که آیا اقدام دولت سیزدهم در حذف ۴ صفر از اسکناس هزار تومانی راهکاری برای کاهش تورم است، گفت: حذف صفر از پایه پولی هیچ گاه نمی‌تواند تورم را مهار کند. به‌نظر می‌رسد دولت در تلاش است با حذف ۴ صفر از کوچک‌ترین اسکناس‌های کشور جو روانی را برای مقابله با تورم آماده کند، زیرا حذف ۴ صفر از پول ملی کشور فقط جو روانی متلاطم ناشی از تورم را تعدیل می‌کند.
وی متذکر شد: از نظر اقتصادی حذف ۴ صفر از پول ملی هیچ تاثیری در کارکرد پول ایران نخواهد داشت. بسیاری از کشورها و دولت‌ها پیش از کشور ما سیاست حذف صفر از پول ملی خود را تجربه کرده‌اند، اما موفق به مهار تورم نشده‌اند؛ بنابراین حذف ۴ صفر آن هم به‌صورت گزینشی و پله پله فقط محاسبات در معاملات را سخت می‌کند.
این استاد دانشگاه در ادامه یادآور شد: پول وسیله‌ای است برای سنجش ارزش، واسطه مبادله، ذخیره ارزش و ابزار پرداخت‌های آتی؛ پس با و اضافه صفر بر واحد پول ملی هیچ تاثیری بر این کارکردها نخواهد داشت.
وی با اشاره به نقش اسکناس در کاهش تورم تصریح کرد: باتوجه به کاهش ارزش پول و تورم بسیار زیاد در چند سال اخیر موضوع حذف ۴ صفر از پول ملی به یکی از مهم‌ترین الزامات در اقتصاد و دولت تبدیل شده، اما تا زمانی که تورم از طریق کنترل نرخ ارز مهار نشود، اگر تمام صفرهای پول ملی را هم حذف کنیم باز هم تورم در قالب بزرگ‌تری به اقتصاد حمله‌ور می‌شود.
این اقتصاددان تاکید کرد: با اجرای طرح حذف ۴ صفر، ارزش اسکناس کاهش پیدا می‌کند و تورم زیاد می‌شود، زیرا اسکناس‌هایی با صفر زیاد به‌خاطر وجود اسکناس‌هایی با صفر کمتر بی‌ارزش می‌شوند و جابه‌جایی کامل اسکناس‌های قدیم و جدید به یک دوره نسبتا طولانی نیاز دارد که طولانی بودن این مدت زمینه را برای افزایش تورم فراهم می‌کند.
این اقتصاددان بیان کرد: حذف ۴ صفر از پول ملی زمانی توصیه می‌شود که اقتصاد در شرایط تورمی شدیدی نباشد، زیرا بعد از مدتی تعداد صفرها از نظر مصرف‌کننده افزایش می‌یابد و عملا آثار مثبتی ندارد؛ بنابراین مطلوب‌تر است حذف ۴ صفر از پول ملی به زمانی که مشکل تورم کاهش پیدا کرده باشد، موکول شود.
سخن پایانی
برخی از اقتصاددانان و کارشناسان بر این باورند که حذف 4 صفر اغلب در دوره‌های بی‌تورم انجام می‌شود و بانک مرکزی در این دوره توفان تورمی نباید این کار را انجام دهد، زیرا حذف صفر از پول ملی نه‌تنها اثر مستقیم چندانی بر تورم نخواهد داشت، بلکه در ابعاد دیگری مشکل ایجاد می‌کند. برخی عقیده دارند دولت باید با انجام سیاست‌های پولی و مالی مناسب شرایط ثبات اقتصادی را فراهم کند که متاسفانه در ایران هنوز این شرایط مهیا نیست.
