فرزاد موتمن: ذهن تماشاچی را نمی‌توان سانسور کرد

خشونت از سینما به جامعه نمی‌رود بلکه از جامعه وارد سینما می‌شود چون سینما همیشه یک بازتاب است. از این پس هم همین‌طور است. الان اگر من بخواهم فیلم بسازم، یکی از مشکلاتم همین است که چطور زنی را بی‌حجاب نشان ندهم وقتی در خیابان شکلی دیگر را می‌بینیم. باید چه کرد؟ من که نمی‌توانم کسی را مجبور کنم روسری به سر کند. موتمن درباره ممیزی فیلم‌ها نیز توضیح داد: درباره سانسور هم باید یک چیزی بگویم. دوستان اشتباه می‌کنند. آن‌ها فکر می‌کنند اگر چیزی از فیلم‌ها حذف شود، مردم آن را نخواهند دید. این درست نیست.

شما فیلم ما را می‌توانید سانسور کنید اما ذهن تماشاچی را نمی‌توانید سانسور کنید. یکی از دلایلی که می‌گویند به‌هر‌حال سینما یک پدیده سیاسی است، همین است و اگر شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه را در نظر نگیریم، آن‌وقت کل فیلم‌هایی که در ایران می‌سازیم غیرواقعی خواهند بود؛ فیلم‌هایی که در آن زن‌ها با روسری می‌خوابند و از خواب می‌پرند! در «شب‌های روشن» یکی از بحث‌های ما با سعید عقیقی (فیلم‌نامه‌نویس) همین بود که فیلم عشقی یعنی چه وقتی هیچ صحنه‌ای از شرایط عادی یک لحظه عاشقانه را نمی‌توان نشان داد.

آنجا کلک زدیم که دختر و پسر داستان خجالتی هستند و برای هم شعر خواندند! (می‌خندد) اما ماجرا این است که تماشاچی در هر لحظه آن چیزی را که در شکل واقعی و طبیعی اتفاق می‌افتد می‌بیند نه آن چیزی که ما به او نشان می‌دهیم، چون کارگردان نهایی هر فیلم منِ کارگردان نیستم بلکه تماشاچی است. به همین دلیل می‌گویند تا وقتی فیلم اکران نشده انگار ساخته نشده است. باید در نگاه تماشاچی و ذهن او شکل بگیرد، وگرنه تصویری است که فقط روی یک هارد وجود دارد. وی تاکید کرد: سانسور چیزی را نمی‌پوشاند فقط نارسایی‌ها را برجسته‌تر می‌کند. هرچه بازتر باشیم این نارسایی‌ها کمتر دیده می‌شوند. این یک واقعیت است و البته خود فیلمسازهای ما هم دچار این اشتباه می‌شوند. مثلا کیارستمی برایم می‌گفت یکی از دلایلی که دنبال پسر بچه‌ها در فیلم‌هایش بود، این بود که فکر می‌کرده زن و مرد را نمی‌تواند در خانه نشان دهد در‌حالی‌که من می‌گفتم تماشاچی خودش متوجه می‌شود و می‌بیند. درواقع یکسری قرارداد وجود دارد که در جوامع مختلف هم متفاوت هستند. مثلا قراردادهای سانسور در دهه ۵۰ هالیوود ویژگی‌های دیگری با زمان حال داشت. الان در امریکا سانسور خیلی خفیف است اما آن‌ها هم با توجه به فرهنگ خود قراردادهایی داشتند و دارند. ما به سینماهایی احتیاج داریم که برای جوان‌ها پاتوق باشد چون سینما مال جوان‌هاست. این فضا شادمانی و بالندگی به وجود می‌آورد و جامعه را فعال می‌کند.