گروه تاریخ خبرگزاری فارس ـ امین رحیمی: نسبت‌دادن اختراع نان سنگک به شیخ بهایی از روایتی می‌آید که سال ۱۳۲۶ شمسی در کتابچه‌ای در تهران چاپ و منتشر شد و این‌گونه است: «شاه عباس برای رفاه حال سربازان خود که غالباً در سفر احتیاج به نان فوری داشتند و لازم بود به هر شهری می‌رسند نانواهایی باشند که بتوانند به قدر مصرف سربازان نان تهیه نمایند، درصدد چاره برآمد و حل این مشکل را از شیخ بهایی که از دانشمندان ایران بود، خواست. چون در سفر لشکریان مجبور به تهیه آرد از شهرهای مختلف بودند و آرد هر شهر با شهر دیگر از نظر نوع گندم آن تفاوت داشت باید طوری این نان پخته می‌شد که از هم وا نرود و قابل استفاده باشد. پس آرد آن مخلوطی از انواع آردها بوده و همچنین باید با سبوس گندم نیز برای سهولت در هضم مخلوط می‌شد. همین است که رنگ آن تیره بوده و به خاطر وجود انواع آرد قدرت چسبندگی آن کم است و باید حتماً روی سنگ پهن شود تا نریزد. لذا شیخ بهایی نیز تنور سنگکی را ابداع نمود.
این اختراع به قدری با دقت و هوشیاری طراحی و عملی شده که پس از گذشت چند صد سال، نان سنگک هنوز به همان صورت اولیه پخته می‌شود و نانی که از تنور سنگکی بدست می‌آید، محبوب‌ترین نان ایرانی است».
حالا چرا این روایت نمی‌تواند دقیق و درست باشد؟ چون این‌طوری است: «در دیوان شرف جهان قزوینی، شاعر روزگار شاه طهماسب صفوی، در مبحث هجو قاضی شهر و ذکر پُرخواری او، از نان سنگک یاد شده است و این، داستان ابداع نان سنگک در زمان شاه عباس و به اندیشه شیخ بهایی را باطل می‌کند... بنا بر برخی تحقیقات، نان سنگک پیش از اسلام در ایران رواج داشته است و پس از بیماری یکی از پادشاهان ساسانی، طبیب برای معالجه دستور می‌دهد که برای شاه نانی تهیه کنند که روی ریگ پخته شده باشد».
حالا می‌توان احتمال داد اختراع نان سنگک با «شکل و شمایل امروزی» کار شیخ بهایی باشد و وی روش پخت این نان را تکمیل‌تر و بهینه‌تر و روزآمدتر کرده است. در مقابل، روایت درست‌تر می‌تواند این باشد: «نان سنگک به شکل امروزی تکامل‌یافته از روش عشایری است که تعداد زیادی سنگ و سنگ‌ریزه را روی آتش می‌ریختند و خمیر را روی آن پهن می‌کردند تا پخته شود... به‌طور کلی پخت نان و غذا روی سنگ داغ در میان عشایر ایرانی یک سنت قدیمی برای پخت و پز محسوب می‌شود».
پایان پیام/
