موافقنامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا با حضور پیمان پاک امضا شد. طرفین در مراسم امضای این توافقنامه بر موضوع افزایش چشمگیر همکاری‌های اقتصادی تأکید کردند.
رییس سازمان توسعه تجارت، درباره اینکه با توجه به امضای این توافقنامه، با عملیاتی شدن مفاد، بندها و آن چیزی که در این توافقنامه در نظر گرفته شده، حجم تجارت جمهوری اسلامی ایران و کشورهای هدف، چقدر افزایش پیدا کرده و به چه عددی می‌رسد، گفت: بحث موافقتنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اوراسیا حاصل دو سال و نیم تلاش دوستان و همکاران در وزارتخانه‌های مختلف اعم از وزارت صمت، جهاد کشاورزی، امورخارجه، معاونت حقوقی ریاست جمهوری بود که الحمدلله در قالب یک کار تیمی جمع بندی شد و برای اینکه اجرایی شود، ابتدا باید مصوبه دولت‌ها را بگیرد و بعد در مجالس شش کشور تصویب شود.
وی افزود: این موافقتنامه امروز پاراف شد و تأیید اولیه‌اش صورت گرفت تا در نهایت، در دولت‌ها و در مجالس شش کشور تصویب شود. به نظر ما، با پیگیری‌ها و تأکید و تمایلی که کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا دارند و هماهنگی که مجلس شورای اسلامی دارد، از اواخر تابستان ۱۴۰۲ می‌توانیم وارد فاز اجرایی و عملیاتی این تجارت آزاد شویم.
پیمان پاک اظهارداشت: اقتصاد این پنج کشور از نظر تجاری یک اقتصاد خوبی است، تقریباً حجم حدوداً ۴۰۰ میلیارد دلار واردات این کشورها بوده که بعضی سال‌ها تا ۵۰۰ میلیارد دلار هم صادرات‌شان بوده است، پس ما به یک اقتصاد بین ۸۰۰ تا هزار میلیارد دلاری مواجه هستیم.
وی اضافه کرد: اقتصاد این کشورها، اقتصادهای مکملی بوده و عموماً صادرات‌هایی که این کشورها دارند، صادرات‌های مواد اولیه است، یعنی نهاده‌های تولید مثل گندم، ذرت، جو، خوراک دام. محصولات در حوزه روغن، مواد اولیه، ورق، سنگ‌آهن، محصولاتی هستند که ما یا وارد می‌کنیم یا در قالب ورود موقت، آنها را فراوری کرده تا محصولات نهایی با ارزش افزوده بالا را صادر کنیم.
به گفته وی، از سمت دیگر وارداتی که این کشورها دارند، عموماً واردات محصولات صنعتی و کالایی است که ما در آن مزیت داریم. غیر از حوزه محصولات کشاورزی، امروز مذاکرات خوبی صورت گرفت و با کمک آقای ساداتی‌نژاد وزیر جهاد کشاورزی توانستیم موضوع را حل کنیم، چون همیشه در موافقت‌های تجارت آزاد و ترجیحی، جهاد به نوعی گارد خاصی دارد اما با خوددرایتی که وزیر جهاد داشتند، توانستیم با طرف مقابل با هماهنگی لازم، به نوعی تعامل کنیم.
رییس سازمان توسعه تجارت درباره اینکه امضای موافقتنامه چه نتیجه‌ای در حوزه کشاورزی خواهد داشت گفت: در حوزه کشاورزی، واردات‌مان گندم، جو و ذرت است؛ چیزی که ما نیاز داریم و شاید بیش از ۱۰ میلیون تن در سال وارد می‌کنیم. ما یک سهمیه‌ای را قرار دادیم، تقریباً حدود ۳ میلیون تن کالایی که از اتحادیه اوراسیا با تعرفه صفر می‌آید، اما در مقابل محصولاتی مثل مرکبات‌مان، محصولات کشاورزی مثل سیب و کیوی ما که یکی از بازارهای اصلی‌اش حوزه اتحادیه اوراسیا است، محصولات صیفی‌جات ما در حوزه گوجه، خیار، بادمجان و محصولات گلخانه‌ای همه تعرفه هایش صفر می‌شود.
وی تصریح کرد: در حوزه محصولات صنعتی، ما ۱۰ درصد از محصولاتی که بحث خط قرمز ما بود، مانند صنایع این کشورها که ممکن بود حضورشان بر تولید داخل تأثیرگذار باشد. این‌ها را بردیم در لاین قرمز. بیش از ۹۰ درصد محصولات صنعتی ما تعرفه‌اش صفر شد. با حمایت ویژه فاطمی‌امین وزیر صمت و در یک اقدام کم سابقه، تمامی معاونان وزارتخانه، در چندین جلسه نشست‌های خیلی نزدیکی داشتیم تا در این فرایند، به نوعی موافقتنامه تجارت آزاد و اوراسیا از همه تشکل‌ها نظرخواهی کردیم. یعنی تشکل‌های مختلف اعم از حوزه پوشاک، لوازم خانگی و مجموعه‌های مختلف را در این فرایند درگیر کردیم.
پیمان پاک درخصوص اینکه پس به طور قطع نقاط و نکاتی که در گذشته شاید به عنوان چالش از بخش‌ها و تشکل‌ها مطرح می‌شد، با امضای این توافقنامه و نظرخواهی که از سوی سازمان توسعه تجارت شده، شاید به مراتب نسبت به گذشته کمتر باشد افزود: یک کار جمعی و یک کار هماهنگ شده بود که اکثریت ظرفیت‌های کشور به کمک آمدند، ما توانستیم این موفقیت را کسب کنیم. یک سری آمار را بخواهم اشاره کنم، ما یک موافقتنامه تعرفه ترجیحی داشتیم روی ۷۰۰ قلم کالا، این مذاکرات روی هفت هزار و ۵۰۰ قلم کالا است. در این ۷۰۰ قلم کالا تازه ما تعرفه‌ها را صفر نکردیم، تعرفه‌ها را کاهش دادیم، در سال اول ۳۰ درصد ما رشد صادرات داشتیم، در سال دوم ۴۰ درصد و سال سوم این عدد به ۵۰ درصد. رسید. حالا مشخصاً این تجارت آزاد به نظر ما می‌تواند یک بازار حداقل ۱۰ میلیارد دلاری را در کوتاه مدت برای ما تضمین کند.
رییس سازمان توسعه تجارت درباره اینکه به چند راهکار درباره دغدغه سازمان توسعه تجارت در این موافقتنامه مانند صف کامیون دارها، اقدامات لجستیکی و بخش‌های حمل و نقل اشاره شده است اظهارداشت: ما فضایی برای توسعه بازار فراهم می‌کنیم، توسعه بازار؛ یک‌سری اقداماتی است که طی یک سال گذشته انجام دادیم، مانند حضور پررنگ در نمایشگاه‌های کشور هدف در حوزه اوراسیا، چون مصداقی صحبت می‌کنیم حضور پررنگی داشتیم.
به گفته وی، بزرگترین پاویون‌های جمهوری اسلامی در طول تاریخ در این کشورها برگزار شد، اعزام و پذیرش هیأت‌ها را داشتیم، یک شناختی از ظرفیت‌ها به وجود آمد کما اینکه در سال‌های گذشته، روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان به ایران فقط به عنوان تولید کننده محصولات کشاورزی نگاه می‌کردند.
وی اضافه کرد: امروزه، بیش از ۶۰ درصد صادرات ما، محصولات صنعتی است و کاتالیست، تجهیزات پزشکی، توربین و تجهیزات صنعتی صادر کردیم، حوزه لوازم خانگی، قطعات خودرو این فعالیت‌ها صورت می‌گیرد. در این موافقتنامه سطح رقابت تسهیل می‌شود که کشورهایی مثل ترکیه و چین از این ظرفیت برخوردار نیستند؛ پس ما یک بازار به عبارتی خوب و کم رقیب را داریم.
وی ادامه داد: این توسعه بازار یک الزاماتی می‌خواهد، این الزامات در چند بخش است؛ یکی لجستیک است یعنی شما وقتی ظرفیت و بازار ایجاد می‌کنید یک وسیله باید باشد این کالا را ببرد، ظرفیت گمرکات می‌خواهد، ما توسعه بازار را می‌توانیم سریع انجام دهیم، اما در حوزه زیرساخت‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری هستیم. در سال‌های گذشته کمترین توجه به حوزه مبادی شمالی صورت نگرفته بود، ظرفیت کشتیرانی جمهوری اسلامی بسیار ظرفیت پایینی بود نسبت به حوزه جنوب که واقعاً توسعه داده بودند.
پیمان پاک درباره اتفاقات خوب این تفاهم نامه در حوزه کشتیرانی کشور گفت: ما بارها درباره ظرفیت گمرک آستارا تذکر دادیم،به طوری که حجم و ظرفیت این نیست که ما در شش ماه و یکسال بتوانیم یک دفعه مثلاً گمرک و پل را تعریض کنید، این‌ها نیازمند زمان و سرمایه گذاری از سمت مقابل است.
وی اضافه کرد: پیگیری باید که در حوزه دیپلماسی می‌کردیم، مرزها و گمرکات روسیه هم در مبادی جنوبی‌اش توسعه پیدا می‌کرد. به عبارتی روسیه هم به دلیل همین فرایند یا به عبارتی ارمنستان، حوزه بلاروس و قزاقستان باز به دلیل این که با ایران کمترین تعامل تجاری را داشتند ظرفیت‌های بندری و به عبارتی گمرکی شان را فعال نکرده بودند، این مسیرها مذاکره می‌شود، وزارت خارجه پیگیری می‌کند. در حوزه کشتیرانی ما یک مقداری عقب بودیم.
رییس سازمان توسعه تجارت درباره سطح مذاکرات ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا مراحل اجرایی گفت: این موضوع در سطح رئیس جمهوری است که ماهانه پیگیری می کند.
وی افزود: مباحث توسط رییس جمهوری مطرح می شود و معاون اول رییس جمهوری پذیرش مقامات روسی را در دستور کار قرار می دهند بنابراین سفارتخانه ، معاونت اقتصادی وزارت خارجه پیگیری می‌کنند، به نحوی که سفیر ما بازدیدهای دو سه ماهه دارد از گمرکات سمت روسیه یعنی گمرکات آذربایجان و روسیه، این نشان می‌دهد یک اراده‌ای در دولت وجود دارد این مسیرها فعال شود.
وی اظهارداشت: یا سفرای ما در ارمنستان بحث کریدور را پیش می برند، امروز ما با پیگیری‌های بالا در سطح دولت، مسیر جاده و اتوبان‌های ترانزیتی ارمنستان را بزرگترین شرکت‌های خدمات فنی و مهندسی مان در یک ماه گذشته ۳۰۰ میلیون دلار پروژه ساخت جاده را برنده شدند و این پروژه تا ۱.۵ میلیارد دلار قابل افزایش است. یعنی ما هم ظرفیت صدور خدمات فنی و مهندسی را توانستیم از آن بهره‌مند شویم، هم مسیری را تعریض می‌کنیم که به نفع خودمان برای ترانزیت و صادرات کالا است.
پیمان پاک تصریح کرد: همینطور در مورد لایروبی رود ولگا مذاکرات جدی صورت گرفته که بتوانیم یک پروژه چند میلیارد دلاری را بگیریم، در حوزه کشتیرانی حدوداً ۱۰ تا ۱۲ کشتی بخش خصوصی اضافه شده، این بسیار کم است، ما حداقل باید به ۱۰۰ کشتی برسیم، با پیگیری‌ها و دستور آقای رئیس جمهور، کشتیرانی جمهوری اسلامی هم یک سرمایه‌گذاری برای افزایش و توسعه ظرفیت‌هایش کرده است.
وی اضافه کرد: در حوزه ریل فعالیت‌های خوبی صورت گرفته، ریل رشت- آستارا پیگیری می‌شود، یک مقداری زمان بر است، دو تا سه سال زمان می‌برد. اما در حوزه اینچه برون، انزلی و رشت که تقریباً ۱۷ کیلومتر بیشتر نیست رئیس جمهور دستور دادند و پیگیری می‌شود تا این ظرفیت‌ها فعال شده و بتوانیم مسائل لجستیک را حل کنیم.
رییس سازمان توسعه تجارت درباره این سوال که توافقنامه‌های مختلف در حوزه اقتصادی و تجارت به امضا می‌رسانیم تا به یک حجم مشخصی از تجارت و رشد اقتصادی که مطلوب‌مان باشد برسیم، آن‌وقت زیرساخت‌ها فراهم نیست و مشکلاتی را پدید می‌آورد. حالا با وجود این توافقنامه که به امضا رسیده ما زیرساخت‌ها را داریم همزمان فراهم می‌کنیم که در مرحله‌ای وصول نتیجه کند، همین مشکلات در قالب بخش‌های مختلف پیش نیاید گفت: برنامه ما در توسعه تجارت؛ یک برنامه جامعی است. ما در حوزه زیرساخت اینکه الزامات توسعه تجارت فقط لجستیک نیست، لجیستیک یکی از آنها است، ما در کنار آنها، بحث شبکه پولی، مالی و بانکی را داریم، مباحث مربوط به گمرک را داریم، بحث‌های استاندارد را داریم، ما در یک بسته جامع همه را دیدیم و روی آن کار می‌کنیم.
پیمان پاک درباره اینکه آیا حصول نتیجه کوتاه مدت این توافقنامه را نیمه دوم سال ۱۴۰۲ دریافت خواهیم کرد و به طور کامل تا ۱۴۰۴ افزود: بله، ما اکنون یکی از بزرگترین مجموعه‌های خصوصی کشور را که ظرفیت بسیار بالایی داشته در حوزه حمل و نقل فعال کردیم در یکی از کشورهای حوزه CIS در حوزه قزاقستان بسیار سرمایه گذاری خوبی را داشتند، برای اینکه وقتی به آن فضای توسعه بازار می‌رسیم بتوانند زیرساخت‌ها را فراهم کنند.
وی اظهارداشت: در حوزه شمال، کشتیرانی خزر را فعال کردیم، فعالیت‌هایی را دنبال می‌کنیم؛ در بحث پلمپ الکترونیکی گمرک، مشارکت برای ایجاد شرکت حمل و نقل مشترک با این کشورها، همه این‌ها دیده شده؛ حتی عرض کردم در حوزه بانکی ما الآن با سه بانک اتحادیه اوراسیا روابط بانکی برقرار شده، حساب کارگزاری بین بانک‌های ما برقرار شده، سیستم آنها دارد به سپام وصل می‌شود. فعالیت‌های بسیار خوبی صورت می‌گیرد برای این که یک تاجر از این فرصت توسعه بازار استفاده کند نگران و به عبارتی درگیر مشکلاتش نباشد.
رییس سازمان توسعه تجارت درباره یکی از سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌هایی که آمریکا و کشورهای غربی دنبال می‌کنند منزوی کردن ایران و قطع ارتباط اقتصادی و تجاری آن با کشورهای مختلف است، تصور می‌کنید در حوزه اوراسیا و در مقابله با تحریم‌های ناعادلانه‌ای که علیه کشورمان اعمال شده، چقدر تأثیرگذار خواهد بود تصریح کرد: تقریباً در این یک سال و سه ماهی که ما در سازمان توسعه تجارت بودیم با پشتیبانی‌هایی که از سمت دولت داشتیم، شاید یکی از فعال‌ترین بخش‌های دیپلماسی اقتصادی و تجاری سال‌های گذشته را دنبال کردیم، از کشورهای اروپایی تا کشورهای حوزه‌هایی که واقعاً جدید و بکر هستند، ولی کم توجه بودیم نسبت به آنها مثل کشورهای آفریقایی، شرق آسیا، هند، پاکستان، کشورهای همسایه خودمان، آمریکای لاتین؛ همه دنبال منفعت هستند.
وی اضافه کرد: در حوزه تجارت، وقتی شما طوری تعامل کنید که منافع دو طرف تأمین شود، آنها خودشان راهکارهای بهتر از ما پیدا می‌کنند برای مدیریت تحریم‌ها، نکته مهم این است که ما به‌نحوی تعامل کنیم در دیپلماسی تجاری‌مان که بتوانیم منافع دو طرف را تأمین کنیم. این تجارت‌های آزاد و تجارت‌های ترجیحی که سال‌ها به خاطر بخشی نگری در داخل کشور متوقف بوده هیچ کدام عامل توقفش تحریم نبوده است.
پیمان پاک ادامه داد: من که در یک اداره کل خاص هستم، برایند تجاری کشور را در نظر نگیرم و بگویم من فقط در حوزه پوشاک باید صادرات کنم، نیایم بگویم حوزه لوازم خانگی، حوزه کیف و کفش، حوزه دارو و تجهیزات پزشکی و کشاورزی همینطور، الحمدلله با آن هماهنگی که در حوزه تجارت خارجی کشور وجود دارد، این هماهنگی به وجود آمده، با فعال‌سازی تجارت‌های آزاد و ترجیحی که فقط اتحادیه اوراسیا نیست.
رییس سازمان توسعه تجارت تصریح کرد: تجارت ترجیحی را در پاکستان شروع کردیم و مذاکره برای تجارت آزاد هم شروع شده است. با کشورهای اروپای شرقی مذاکرات تجارت آزاد را شروع کردیم، در حوزه آ.سه.آن ما تعرفه ترجیحی را توافق و امضا کردیم. یک فعالیت‌های خیلی خوبی صورت گرفته، این‌ها همه دریچه‌هایی است که فعالیت و ارتباط تجاری را باز می‌کند.
به گفته وی، در واقع بحث تحریم‌ها هم اثرگذار نیست اگر ما مشکلات داخلی را خودمان حل کنیم، چون ما همیشه گفتیم ۹۰ درصد چالش‌های ما به خاطر خود تحریمی است نه مسائل تحریم‌های بین‌المللی. تحریم‌های بین‌المللی به راحتی قابل مدیریت هستند، اینکه بتوانیم در داخل مسائلی مانند سیستم لجستیک، سیستم‌های بانکی و قوانین دیگر را حل کنییم این مشکلات حل خواهند شد.
وی اضافه کرد: در حوزه بحث‌های بانکی، چالش‌های متعددی را صادرکنندگان ما داشتند، بدنه همان بدنه است، دیدگاه در بالادست عوض شده، لایه‌های پایینی تقریباً همان شیوه‌های قبلی را نگاه می‌کنند و مد نظر دارند.
