گسترش نفوذ اینترنت و ابزارهای دیجیتال، در سال‌های اخیر سبک زندگی ایرانیان را تغییر داده است به‌طوری‌که تا چند سال پیش همراه‌داشتن گوشی برای یک دانش‌آموز امری غیرقانونی بود اما اکنون چنین تجهیزاتی نه‌تنها غیرقانونی نیستند بلکه به یکی از ضروری‌ترین ابزارهای آموزشی سال‌جاری تبدیل شده‌اند. حالا دیگر نقش موبایل، تبلت و لپ‌تاپ در زندگی روزمره افراد جامعه غیرقابل انکار است و استفاده از چنین تجهیزاتی به فرهنگ غالب جامعه تبدیل شده است. اهمیت و تاثیرگذاری این موضوع آن‌قدر است که نمی‌توان در اتخاذ تصمیمات کلان، آن را نادیده گرفت. در همین راستا در پژوهش موج سوم پیمایش سنجش وضعیت مصرف کالاهای فرهنگی در ایران، وضعیت استفاده ایرانیان از رایانه، اینترنت و تلفن‌همراه مورد بررسی قرار گرفته و داده‌های آماری آن به تفصیل آورده شده‌اند. مطالعه این گزارش آماری می‌تواند به سیاست‌گذاران و مدیران در کسب شناخت دقیق‌تر از مخاطبان و روند تغییر ذائقه آنها کمک کند.
آخرین آمارهای منتشر‌شده توسط مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که دسترسی خانواده‌ها به ابزارهای استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات شامل رایانه رومیزی، لپ‌تاپ، تبلت و گوشی‌های هوشمند نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۶ که سنجش مشابهی انجام گرفته، افزایش داشته است. در پژوهشی آماری که پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات آن را انجام و در سال‌جاری منتشر کرده، تلاش شده است تا وضعیت استفاده ایرانی‌ها از رایانه، اینترنت، تلفن‌همراه و تبلت مورد بررسی قرار گیرد. در همین راستا برای تهیه داده‌های آماری این پژوهش، تعداد ۱۵ هزار و ۶۰۶ نفر از افراد ۱۵سال به بالای ساکن شهر و روستاهای کشور در ۳۱ استان کشور مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نتایج حاصل از بررسی‌های این مطالعه نشان می‌دهد که به‌طور تقریبی حدود ۷/ ۳۲درصد از جمعیت کشور از رایانه استفاده می‌کنند. همچنین مشخص شد با کاهش سن و افزایش تحصیلات، منزلت شغلی و پایگاه اقتصادی افراد، استفاده از رایانه بیشتر می‌شود. در سوالاتی که با هدف مشخص‌شدن نوع استفاده افراد از رایانه/ لپ‌تاپ از افراد پرسیده شد، مشخص شد که ۲/ ۴۴ درصد از افراد، رایانه را برای مصارف کاری و ۶/ ۳۸درصد افراد آن را صرفا برای اتصال به اینترنت و جست‌وجو در این فضا مورد استفاده قرار می‌دهند. حدود ۶/ ۳۷درصد مصرف رایانه برای دیدن فیلم است و ۲/ ۲۸درصد آن را برای گوش‌دادن به موسیقی، ۶/ ۱۶ درصد برای بازی و ۵/ ۱۶درصد برای مطالعه کتاب و مقاله به‌کار می‌برند.
بنابراین مشخص شد، با کاهش سن، استفاده از رایانه برای بازی، دیدن فیلم، گوش‌دادن به موسیقی، وصل‌شدن به اینترنت و مقاله افزایش و استفاده کاری کاهش می‌یابد. مردان بیشتر از زنان برای کار و بازی و کمتر از آنان برای دیدن فیلم، گوش‌دادن موسیقی و مطالعه کتاب و مقاله از رایانه استفاده می‌کنند. با افزایش سطح تحصیلات، استفاده از رایانه برای کار، وصل‌شدن به اینترنت و مطالعه کتاب و مقاله بیشتر و برای بازی و دیدن فیلم کمتر می‌شود. شاغلان نسبت به دیگر گروه‌های فعالیت از رایانه بیشتر برای کار و کمتر برای گوش‌دادن به موسیقی و مطالعه کتاب و مقاله استفاده می‌کنند. دانش‌آموزان و دانشجویان بیشتر از دیگران برای مطالعه کتاب، مقاله و بازی، بیکاران بیشتر از دیگران برای بازی و دیدن فیلم و خانه‌دارها نیز کمتر از دیگران برای کار و وصل شدن به اینترنت از رایانه استفاده می‌کنند.
در ادامه این پژوهش، با طرح سوالاتی تلاش شده است تا میزان مصرف ایرانیان از تلفن‌همراه و گوشی‌های هوشمند مورد بررسی قرار گیرد. داده‌های حاصل از این پژوهش نشان دادند که ۷/ ۹۰ درصد افراد تلفن‌همراه دارند. از این تعداد، ۸/ ۷۵ درصد از دارندگان تلفن‌همراه، از گوشی‌های هوشمند استفاده می‌کنند و تنها ۲/ ۲۴ درصد از افراد گوشی‌های موبایل ساده دارند. با احتساب این درصد‌ها نسبت به جمعیت کل مورد بررسی در این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که حدود ۶/ ۶۸ درصد ایرانیان دارای تلفن‌هوشمند هستند.
همچنین این پژوهش آماری نشان داد که با افزایش سن و کاهش سطح تحصیلات، منزلت شغلی و پایگاه اقتصادی، میزان کمتری از افراد دارای تلفن‌همراه هستند. داده‌های این پژوهش نشان دادند زنان کمتر از مردان، خانه‌دارها و افراد دارای درآمد بدون‌کار کمتر از دیگر گروه‌ها تلفن‌همراه دارند.
با کاهش سن و افزایش سطح تحصیلات، منزلت شغلی و پایگاه اقتصادی افراد، نسبت دارندگان تلفن‌هوشمند بیشتر می‌شود. دانش‌آموزان و دانشجویان بیشتر از بیکاران و بیکاران بیشتر از شاغلان و شاغلان بیشتر از خانه‌دارها و خانه‌دارها بیشتر از افراد دارای درآمد بدون‌کار، تلفن‌هوشمند دارند.
در پایشی که برای بررسی رفتار مصرفی افراد از تلفن‌همراه صورت گرفت، مشخص شد ۳/ ۲۳ درصد دارندگان تلفن‌همراه تا نیم ساعت، ۴/ ۲۱ درصد تا یک ساعت، ۸/ ۲۱ درصد تا دو ساعت، ۱/ ۱۴ درصد تا سه ساعت، ۴/ ۱۲ درصد سه تا پنج ساعت و ۲/ ۷ درصد بیش از پنج ساعت در شبانه‌روز از تلفن‌همراه خود استفاده‌های مختلف می‌کنند. لذا داده‌ها نشان دادند که با افزایش سن، سطح تحصیلات، منزلت شغلی و پایگاه اقتصادی میزان استفاده از تلفن‌همراه بیشتر می‌شود.
میزان استفاده از تلفن‌همراه افراد دارای درآمد بدون کار، کمتر از خانه‌دارها و این افراد نیز کمتر از شاغلان و شاغلان نیز کمتر از دانش‌آموزان، دانشجویان و بیکاران است. پرسش‌های مطرح‌شده با هدف تعیین نوع مصارفی که تلفن‌همراه برای کاربران ، نشان دادند که ۳/ ۶۹درصد استفاده کاربران از گوشی برای گرفتن عکس و فیلم و ۸/ ۶۶درصد برای ارتباط با اینترنت است. گوش‌دادن به موسیقی یا نواهای مذهبی با ۶/ ۳۴درصد، بازی با نرم‌افزارهای بازی با ۵/ ۱۳درصد، مطالعه کتاب یا مجله با ۵/ ۱۲درصد، تماشای فیلم با ۵/ ۹ درصد، گوش‌دادن به رادیو با ۴درصد و تماشای برنامه‌های تلویزیونی داخلی و خارجی با ۹/ ۳درصد در ردیف بعدی اهمیت از نظر استفاده از تلفن‌همراه قرار دارند.
داده‌های آماری این پژوهش نشان دادند که در میان کالاهای دیجیتالی که افراد برای انجام امور روزانه خود مورد استفاده قرار می‌دهند، تبلت با کمترین میزان اقبال روبه‌رو بوده است و تنها ۹/ ۵ درصد اعلام کردند که از تبلت استفاده می‌کنند.
بررسی رفتار مصرفی کاربران در مواجهه با این کالای دیجیتال حاکی از آن است که ۲/ ۲۷ افراد دارای تبلت از آن برای انجام بازی‌های رایانه‌ای استفاده می‌کنند، ۲۳ درصد افراد در آن فیلم تماشا می‌کنند؛ ۹/ ۱۹ کاربران از تبلت برای گوش‌دادن به موسیقی استفاده می‌کنند و در نهایت مطالعه کتاب و یادداشت‌برداری به ترتیب ۲۳ و ۱۳ درصد از مشغولیت کاربران با تبلت را به خود اختصاص می‌دهند.
دانش‌آموزان و دانشجویان بیشتر از دیگران از تبلت برای مطالعه کتاب، مقاله و بازی استفاده می‌کنند. افراد غیرشاغل بیش از دیگران تبلت را برای بازی و دیدن فیلم به‌کار می‌برند. در نهایت مشخص شد که با کاهش سن، افزایش سطح تحصیلات، منزلت شغلی و پایگاه اقتصادی استفاده از تبلت نیز افزایش می‌یابد.
زنان بیشتر از مردان، دانش‌آموزان و دانشجویان بیشتر از شاغلان و بیکاران و این دو نیز بیشتر از خانه‌دارها و افراد دارای درآمد بدون‌کار از تبلت استفاده می‌کنند.
