براساس آمار در ایران ۸۵ میلیون نفری، تعداد کاربران اینترنت از ۷۲ میلیون نفر عبور کرده و بیش از ۵۵ درصد آنها در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها فعالیت دارند که نسبت به سال قبل حدود ۱۰ درصد رشد داشته است. اینستاگرام با ۴۸ میلیون کاربر و واتس‌اپ با حدود ۵۲ میلیون کاربر، به ترتیب محبوب‌ترین شبکه اجتماعی و پیام‌رسان در ایران محسوب می‌شوند. تلگرام نیز ۵۰ میلیون کاربر ایرانی دارد. باوجود همین آمار چشمگیر مدت طولانی است که از قطع دسترسی ایرانیان به پلتفرم‌های خارجی می‌گذرد. انجمن تجارت الکترونیک تهران نیز اعلام کرد خسارت‌های سنگین قطع اینترنت بیش از ۴۰۰ هزار کسب‌وکار خانگی و امرار معاش بیشتر از یک میلیون کاربر را با مشکلات جدی مواجه کرده است. طبق آمار مرکز پژوهشی بتا و نوین‌هاب، یک‌میلیون و ۷۰۰ هزار کسب‌وکار در بستر اینستاگرام فعالیت می‌کنند که نزدیک ۱۰ میلیون کسب‌وکار خرد و خانگی را شامل می‌شوند و اغلب این کسب‌وکارها متعلق به زنان است. صمت در این گزارش به بررسی تاثیرات فیلترینگ بر کسب‌وکارها می‌پردازد.
طرح صیانت از حقوق کاربران فضای مجازی یکی از حساس‌ترین طرح‌های ادوار مجلس شورای اسلامی به‌شمار می‌رود؛ طرحی که به همت برخی نمایندگان مجلس یازدهم 6 تیر ۱۴۰۰ به صحن علنی مجلس رسید و در ادامه کاملا زیرپوستی و در عمل با تفاوت عنوان به اجرا رسید. در واقع طرح صیانت یا محدودسازی اینترنت بی‌سروصدا اجرایی شد. حدود ۴ ماه از فشردن دکمه فیلترینگ می‌گذرد که نسخه‌ای دیگر از همان طرح صیانت است. فیلترینگ واژه‌ای هفت‌حرفی که از زبان بسیاری از مسئولان راحت ادا می‌شود، امروز معیشت بسیاری را به خطر انداخته است. اگر از تعطیلی کسب‌وکارهای خانگی و... بگذریم، این اقدام ضرر و زیان جبران‌ناپذیری به تجارت خارجی کشور وارد کرده است. موضوع دیگر اعتمادهای از بین رفته است. با فیلترینگ اینستاگرام و عدم دسترسی تعداد زیادی از کاربران و صاحبان کسب‌وکارها به این شبکه اجتماعی برای فعالیت‌های تجاری آنلاین، زمزمه جایگزینی پلتفرم‌های داخلی برای ادامه این فعالیت‌ها بالا گرفت. در این بین دولت نیز شروع به تبلیغات و ارائه مشوق‌هایی برای جذب صاحبان کسب‌وکار کرد.
رضا الفت‌نسب، عضو سابق هیات مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنتی درباره آسیب قطعی اینترنت و فیلترینگ به کسب‌وکارها در گفت‌وگو با صمت گفت: آمار دقیقی در زمینه آسیبی که به کسب‌وکارها رسیده وجود ندارد. یک سری اعداد استاندارد در دنیا وجود دارد که مشخص می‌کند هر ساعت قطعی اینترنت چقدر آسیب‌زا است، اما در ایران سازمانی وجود ندارد که این خسارات را محاسبه کند. ظاهرا مسئولان نمی‌خواهند آمار دقیقی از این ضرر و زیان اعلام شود.
وی با اشاره به میزان استقبال کسب‌وکارها از پلتفرم‌های داخلی اظهار کرد: کسب‌وکارهای خرد بیشتر به سمت پلتفرم‌های داخلی می‌روند، اما هنوز بسیاری از افراد علاقه دارند به هر قیمتی در بستر اینستاگرام فعالیت کنند.
در مجموع این کار درستی نیست که افراد را مجبور به استفاده از پلتفرم‌های داخلی کنیم. اگر امکان انتخاب وجود داشت قطعا نتیجه بهتری حاصل می‌شد. علاوه بر این، هر پلتفرمی برای توسعه، نیاز به فرصت دارد که در یک بازه شش‌ماهه این اتفاق رخ نمی‌دهد.
عضو سابق هیات مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنتی ضمن تاکید بر اینکه فیلترینگ براساس یک سیاست غیرمنطقی صورت گرفت، افزود: متاسفانه‌ها سیاست‌ها اشتباه بوده که شرایط را این‌گونه رقم زده و حالا شاهد ضرر‌وزیان کسب‌وکارها هستیم.
برای نمونه تاکسی‌های اینترنتی که روزانه تعداد مشخصی سفر را ثبت می‌کنند، در این چند ساعت قطعی، ضرر بزرگی را متحمل شده‌اند؟ علاوه بر این کسب‌وکارهایی مثل فروشگاه‌های اینترنتی و امثال آن که با مردم درگیر هستند هم، دچار مشکل شدند.
الفت‌نسب با انتقاد از قطعی اینترنت با هدف جلوگیری از تقلب در برگزاری کنکور گفت: این اقدامات باعث می‌شود سرمایه‌گذاران در بخش اقتصاد دیجیتال به‌شدت حساس شوند و از این کار اجتناب کنند.
همچنین کسب‌وکارها وقتی می‌بینند مسئولان به‌راحتی برای برگزاری کنکور که ده‌ها روش برای جلوگیری از تقلب در آن وجود دارد، اینترنت یک کشور را قطع می‌کنند، سرخورده و ناامید می‌شوند. اتفاقی که در روزهای پنجشنبه و جمعه هفته گذشته رخ داد، نشان می‌دهد توسعه اقتصاد دیجیتال در کشور، فقط در حد شوخی و شعار است. هیچ کس روی این موضوع حساسیت خاصی ندارد.
برای برگزاری کنکور که لازم است دارای سازکار امنیتی پایدار و مستقلی باشد، باید اقتصاد بسیاری از مردم با قطع اینترنت در خطر بیفتد؟ این در حالی است که آسیب‌های جبران‌ناپذیری در پی این اقدام رخ می‌دهد.
وی در ادامه گفت: اگر در مشاغل دولتی پرداخت حقوق کارکنان دو روز به تاخیر بیفتد، قطعا با موجی از اعتراض ازسوی آنها روبه‌رو می‌شویم.
چرا این اتفاق در زمینه کسب‌وکارهای دیجیتال رخ نمی‌دهد؟ مگر افراد فعال در این حوزه حق و حقوقی ندارند؟
عضو سابق هیات مدیره اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنتی با اشاره به رفع فیلترینگ برخی پلتفرم‌های خارجی اظهار کرد: هر اندازه به فضای قبل برگردیم، باوجود اینکه در گذشته نیز وضعیت مساعدی نداشتیم، شرایط نسبت به اکنون برای کسب‌وکارها بهتر می‌شود. این روزها دسترسی به اینترنت مانند دسترسی به آب و برق مهم است.
الفت‌نسب با اشاره به صحبت‌های وزیر ارتباطات درباره فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی بیان کرد: وزیر ارتباطات اعلام می‌کند مسدود شدن پلتفرم‌های خارجی برعهده من نیست.
پس نقش شما چیست؟ بله؛ تنها شما عهده‌دار مسئولیت این امر نیستید، اما چقدر تلاش کردید برای اینکه این اتفاق رخ ندهد؟ شما نمی‌دانید وقتی اینترنت حتی برای یک نیم‌روز قطع شود، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ اگر شما پاسخگوی این ضرر و زیان نیستید، پس صاحبان کسب‌وکار باید سراغ چه کسی بروند؟ مسئولان مربوطه باید پاسخگوی ضرر و زیانی که به کسب‌وکارها وارد شده، باشند و آن را جبران کنند.
جلال ذکایی، نایب رئیس اتحادیه چاپ دیجیتال و لیتوگرافی تهران درباره تاثیر قطعی اینترنت و فیلترینگ بر کسب‌وکار حوزه چاپ به صمت گفت: یکی از مشکلات جدی که در حال حاضر برای اعضای صنف ما پیش آمده، فیلترینگ فضای مجازی است که موجب از بین رفتن درآمد بسیاری از فعالان شده است. در واقع شرایط کنونی ضربه جدی به بازاریابی دیجیتال وارد کرده و هر روز ادامه این وضع، آسیب‌ها را بیشتر می‌کند.
اگر پلتفرم‌های خارجی و داخلی برای سایر افراد اهمیتی سطحی دارد، برای صنف ما حکم مایه حیات دارد؛ برای مثال سال‌هاست که انتقال فایل‌های گرافیکی ما از طریق پلتفرم‌های خارجی صورت می‌گیرد.
وی با انتقاد از عملکرد پلتفرم‌های داخلی و اشاره به مشکلاتی که در این مسیر قرار دارد، اظهار کرد: در حال حاضر باوجود بیش از ۵ پلتفرم داخلی هیچ یک از آنها پاسخگوی نیاز فعالان حوزه چاپ دیجیتال نیستند.
از سوی دیگر بسیاری از همکاران ما روی سیستم‌های اپل فعالیت می‌کنند که هیچ یک از پلتفرم‌های داخلی روی سیستم‌عامل این برند اجرا نمی‌شود.
مدت‌هاست که فعالان این حوزه به استفاده از ایمیل روی آوردند که بسیاری از اوقات به‌دلیل حجم زیاد فایل برگشت می‌خورد. در گذشته افراد فایل‌های خود را از طریق پلتفرم‌های مختلف از سایر استان‌ها به تهران ارسال می‌کردند، اما اکنون چالش ما این است که با چه برنامه‌ای قرار است فایل برای ما ارسال شود.
ذکایی در ادامه گفت: اگر مسئولان به‌منظور حفظ امنیت دستور فیلترینگ را صادر می‌کنند، پیش از آن باید جایگزینی برای آنها در نظر بگیرند. همچنین دولت باید حمایت‌های لازم را از یک پلتفرم داخلی انجام دهد تا آن برنامه به توسعه مطلوب برسد. دولت به‌عنوان حاکمیت باید مدیریت و پلتفرمی را ایجاد کند که همه افراد بتوانند برای فعالیت‌های خود از آن استفاده کنند.
با این شرایط در فضای کاری هیچ مشکل امنیتی پیش نمی‌آید؛ به‌ویژه برای صنف ما که فعالان تنها می‌خواهند یک فایل گرافیکی را ارسال کنند.
نایب رئیس اتحادیه چاپ دیجیتال و لیتوگرافی تهران با اشاره به کشورهایی که در آنها برخی از پلتفرم‌های خارجی فیلتر هستند، افزود: چین با جمعیتی حدود یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفر دو پلتفرم داخلی دارد و برخی از پلتفرم‌های خارجی در این کشور فیلتر هستند اما این دو پلتفرم داخلی بسیار خوب عمل می‌کنند و دولت نیز از آنها حمایت‌های لازم را می‌کند.
هرچند برخی از کشورها از جمله چین از اینترنت ملی استفاده می‌کنند اما زمانی که بحث ارتباطات بین‌المللی برای مباحثی مانند تجارت مطرح است استفاده از پلتفرم‌های جهانی مجاز است. در واقع دولتمردان چینی برای کمک به اقتصاد، استفاده از اپلیکیشن‌های بین‌المللی را مجاز دانسته‌اند.
ذکایی با اشاره به تاثیرات فیلترینگ بر صادرات بیان کرد: بسیاری از صنایع نیازمند واردات مواد اولیه هستند و با بسیاری از تامین‌کنندگان خارجی در بستر فضای مجازی ارتباط دارند. همچنین بسیاری از صنایع صادرات‌محور برای صادرات، نیازمند بازاریابی هستند که عمده این اقدامات در بستر اینترنت بین‌المللی انجام می‌شود.
حال ممکن است برخی از کشورها از اپلیکیشن‌های بومی استفاده کنند، اما زمانی که سخن از ارتباطات بین‌المللی برای مباحث بازرگانی به‌میان می‌آید ناگزیر از ۳ پلتفرم بین‌المللی مانند واتس‌اپ، اینستاگرام و تلگرام استفاده می‌شود.
چندین ماه از فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی در ایران می‌گذرد و هنوز استقبالی از پلتفرم‌های داخلی نشده است. البته اگر در شرایط بهتری و بدون اجبار این اتفاق رخ می‌داد شاید وضعیت از الان بهتر بود. در هر صورت با این اقدام آسیب‌های زیادی به کسب‌وکارها وارد شده که متاسفانه آمار دقیقی از آنها نیست یا نمی‌خواهند که آماری باشد! ظاهرا تنها یک دکمه است که کاربر آن هر بار دلیلی برای فشردن آن دارد که از نظر خودش مهم است؛ یک بار گله و شکایت، یک بار پهنای باند، یک بار کنکور و...؛ در واقع هر چیزی مهم است غیر از نان‌هایی که با فشردن یک دکمه آجر می‌شود. گویی آب از آب تکان نخورده است!
