با توجه به این که ساخت این آثار، به دلیل شرایط متفاوت تولید - از جلوه‌های ویژه گسترده گرفته تا حضور خیل گسترده بازیگران و هنروران و تعدد مکان‌های تصویربرداری و زمان طولانی مراحل مختلف تولید، پیش‌تولید و پس‌تولید و...- بودجه متفاوتی را می‌طلبد، باعث شده عده‌ای نوک پیکان حملات خود را متوجه ساخت چنین آثاری کنند و بگویند در این شرایط که کشور با چالش‌های اقتصادی مواجه است، چرا باید سرمایه سنگینی را صرف تولید چنین سریال‌هایی کرد؟ هر چند همان طور که تهیه‌کننده مجموعه «موسی(ع)» هم تأکید کرده است، برخی ارقام مطرح‌شده در این زمینه، تخیلی و شایعه هستند تا واقعیت اما از آن طرف هم نمی‌توان انکار کرد که چنین مجموعه‌هایی جزو نیازهای اصلی و ضروری فرهنگی و فکری جامعه هستند و نقش موثری در تمدن‌سازی دارند. یعنی تولید سریال الف ویژه در ژانر تاریخی-مذهبی، اساسا «هزینه» محسوب نمی‌شود، بلکه یک «سرمایه‌گذاری» است که نه‌تنها موجب اتلاف بودجه نمی‌شود، بلکه در درازمدت زاینده سرمایه هم خواهد بود.به این مهم باید توجه کرد که مهم‌ترین خلأ این سال‌های سیما که ناشی از مشکلات بودجه‌ای بوده، عدم نمایش سریال جدید در قالب تاریخی- مذهبی است. این نکته از آنجا حائز اهمیت است که همواره سریال‌های فاخر تاریخی و مذهبی از پربیننده‌ترین و تأثیرگذارترین برنامه‌های تلویزیون هم در کشورمان، هم در فرامرزها بوده است.
سریال‌هایی که همواره جذابیت‌های خاصی داشته و در عین حال به ترویج ارزش‌های اسلامی پرداخته‌اند. بدون تردید، هیچ‌یک از ما خاطرات خوش سریال‌هایی چون «امام علی(ع)» و «ولایت عشق» را فراموش نمی‌کنیم. نمی‌توان منکر شد که آثاری مانند «مختارنامه» و «یوسف پیامبر(ع)» علاوه بر بالابردن استقبال مردم از سیما در مقابله با جنگ نرم هم نقش موثری ایفا کردند.
وجه مشترک و ویژگی اصلی و بارز این سریال‌ها که اهمیت آنها را بیش از سایر مسائل نشان می‌داد وجه بصیرت‌افزایی و روشنگری آنها بود. بی‌شک سکانس‌ها و لحظات خاص و استثنایی این سریال‌ها تا سال‌ها در ذهن مخاطب باقی خواهند ماند.
بدون تردید تولید این سریال‌های تلویزیونی از ماندگارترین و جاودانه‌ترین آثار و تولیدات سیمای جمهوری اسلامی ایران بوده و هست و برخی تا آنجا برای سریالی همچون مختارنامه اهمیت و تاثیرگذاری قائل بودند که همزمانی پخش آن در بسیاری از کانال‌های ماهواره‌ای در کشورهای عربی را با آغاز خیزش‌های مردمی و تسریع یافتن آنها در برخی کشورها مرتبط می‌دانستند.اما مدتی است که چنین آثاری کمتر از شبکه‌های تلویزیونی به نمایش درمی‌آید. حتی در مناسبت‌هایی مانند ماه مبارک رمضان و ماه محرم هم چشم بینندگان کمتر به این گونه سریال‌ها برخورد می‌کند.
به همین دلیل سیما با بازپخش آثاری چون «مختارنامه» سعی کرده تا جای خالی آثار جدید را پر کند و هم یادآوری نماید که جامعه تشنه مجموعه‌های تاریخی - مذهبی فاخر است. نکته مهم دیگر این است که فیلم‌ها و سریال‌ها تاریخی با این که به گذشته می‌پردازند اما در واقع بازتابی از شرایط مبتلابه امروز جامعه هستند. هیچ کس نمی‌تواند منکر شود که مجموعه‌هایی چون «مختارنامه» یا «یوسف پیامبر» صرفا آثاری مربوط به دوره تاریخی خودشان هستند. هر هوش متوسط هم درک می‌کند که همه اشارات و کنایات و طرح اصلی روایت در این گونه مجموعه‌ها، جامعه و جهان امروز است.
بنابراین هیچ توجیهی برای حمایت نکردن از سریال‌های «سلمان فارسی» و «موسی(ع)» وجود ندارد. این آثار مثل آب و هوای پاک از ضروریات و اولویت‌های جامعه امروز ما هستند. نه‌تنها تولید چنین مجموعه‌هایی باید تسریع و تسهیل شود، بلکه باید نهضت تولید سریال فاخر تاریخی-مذهبی در ایران راه بیفتد. هم از این رو، رسانه ملی و گروه‌های مربوط در شبکه‌های متعدد تلویزیونی باید یک جریان بزرگ در راستای تولیدات مذهبی فاخر همچون تولیدات قبلی را آغاز کنند و به آرمان بزرگ پخش مستمر و مداوم سریال‌های دینی و تاریخی مذهبی در تمام ایام سال دست یابند.به این ترتیب که با اتمام یک سریال با یک موضوع، بلافاصله سریال دیگری با موضوع دیگر آغاز شود. حقیقتا باید گفت که هرکدام از۱۴ معصوم(ع) ظرفیت تولید سریال و فیلم‌های بسیار زیادی را دارند.بخصوص که امروز بیش از هر زمانی به بازگویی و نشر تاریخ عبرت‌آموز و بصیرت‌زای اهل بیت(ع) نیاز داریم و شرایط کشور و انقلاب اسلامی ایران که با بسیاری از تهدیدات مشابه صدر اسلام مواجه است این سریال‌ها یا تولیدات مشابه را به‌شدت می‌طلبد.صدا و سیما باید یک راهبرد منتظم و روشن برای سریال‌های مناسبتی و سایر بخش‌ها و برنامه‌هایش داشته باشد تا تکلیف برای تولید و نمایش کارها مشخص باشد.مدون‌ساختن راهبردها، سیاست‌ها و برنامه‌ها با پشتوانه‌ای علمی و نظری و با بهره‌گیری از تجربیات تمام سال‌هایی که سریال‌های مناسبتی پخش شدند که بتواند اهداف و شاخص‌های ساخت و نمایش فیلم و برنامه در زمینه‌های گوناگون از جمله ماه مبارک رمضان را تعیین کند، از مشکلات و کاستی‌ها کم خواهد کرد.
مثل بمب هسته‌ای
سریال‌های الف تاریخی-مذهبی فقط محدود به ایران نبوده است. این آثار، سفیرانی شایسته برای فرهنگ ایرانی در سطح جهان بوده‌است. دو مجموعه «یوسف پیامبر» و «مختارنامه» مخاطبی در سطح منطقه و فرامنطقه پیدا کرد.
سریال «یوسف پیامبر» به کارگردانی مرحوم فرج‌ا... سلحشور و تولید صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران را باید پربیننده‌ترین محصول تصویری تاریخ ایران دانست. مطابق برآوردهای صورت‌گرفته، این مجموعه، بیش از یک میلیارد نفر مخاطب در سراسر جهان داشته است. در برخی کشورها مثل جمهوری آذربایجان، تاجیکستان، افغانستان، عراق و... سریال «یوسف پیامبر» در حین پخش، موجب خلوت‌شدن خیابان‌ها می‌شد.
پس از بارگذاری این سریال در یوتیوب با عنوان عربی «یوسف الصدیق» تعداد دفعات مشاهده‌شدن هر قسمت از سریال در هر کانالی که این مجموعه بارگذاری شده، بین ۳۰۰ هزار تا بیش از دو میلیون بوده است. یوسف پیامبر همچنین بیش از ۲۰۰ میلیون بار از طریق یوتیوب عربی تماشا شده است.
کوروش زارعی، کارگردان تئاتر و از بازیگران این سریال در وبینار بین‌المللی «تأثیرات انقلاب اسلامی ایران بر هنرهای نمایشی منطقه» که فروردین امسال برگزار شد گفته بود: «مرحوم فرج‌ا... سلحشور توسط رئیس‌جمهور تاجیکستان به این کشور دعوت شده بودند، در آنجا رئیس‌جمهور به ایشان گفت: غوغایی که سریال «یوسف پیامبر» در اینجا به پا کرده، نشان می‌دهد که ایران نیاز به بمب هسته‌ای ندارد، بلکه این سریال خودش یک بمب هسته‌ای است که در وسط دل همه ما افتاده و توانسته آنها را تسخیر کند.»
سال قبل نیز وقتی سریالی با عنوان «پادشاه» درباره یکی از فراعنه مصر از تلویزیون آن کشور پخش شد، یکی از رسانه‌های مصری در نقدی علیه این سریال به «یوسف پیامبر» اشاره کرد و نوشت: «ایرانی‌ها وقتی تصمیم گرفتند درباره حضرت یوسف(ع) و فراعنه سریال بسازند، یک سریال دقیق و فوق‌العاده جذاب ساختند اما ما وقتی تصمیم گرفتیم سریالی درمورد فراعنه با صرف این همه بودجه و هزینه بسازیم، به نکات مهم و حیاتی توجه نکردیم.»
مجموعه «مختارنامه» نیز با روایت قیام خونخواهی امام حسین(ع)به رهبری مختار ثقفی به ویژه در جهان اسلام مورد توجه قرار گرفت. شبکه‌های الانوار(۱و۲)، اهل‌البیت، المنار، العالم، المهدی، فدک، الفرات، بلادی، کربلاء، الثقلین، الغدیر، العهد، الکوثر،الفرقان، طه، السلام، الاتجاه، المصطفی، الامام‌الرضا و الصراط، مهم‌ترین شبکه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای است که مجموعه تلویزیونی مختارنامه را پخش کرده است.
مرحوم محمدسرور رجایی، نویسنده فقید افغانستانی مقیم ایران، چند سال قبل در یادداشتی یادآور شده بود: «فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی که نیاز به دوبله هم ندارد برای مخاطب افغانی بسیار دلپذیرتر از فیلم‌ها و سریال‌های دیگر کشورهاست. سریال «مختارنامه» در افغانستان که جمعه‌شب‌ها از تلویزیون خصوصی «تمدن» پخش می‌شود، مخاطبان بسیاری دارد.»
روزنامه فرهیختگان هم طی گزارشی درباره استقبال از مختارنامه در جهان نوشته بود: «دو ماه بعد از نمایش «مختارنامه» در رسانه ملی، شیعیان عربستان با ارسال پیامک‌هایی، آغاز پخش این سریال را به همدیگر تبریک گفتند. آنها اعتقاد داشتند سریال «مختارنامه» بیدارکننده اذهان جوانان مسلمان در برابر تاریخ‌ستیزان سلفی و وهابی خواهد بود. در همان ایام، مساجد و حسینیه‌های مناطق مختلف عربستان شاهد گفت‌وگوهای مسلمانان و شیعیان این کشور درخصوص پخش این سریال و روشنگری درخصوص قیام مختار ثقفی و مظلومیت اهل‌بیت(ع) بود. از طرف دیگر، گروه‌هایی از جوانان عربستانی با ضبط این سریال، ترجمه زیرنویس آن را همزمان با پخش از صداوسیمای ایران آغاز کردند و از جمهوری اسلامی هم خواستار پخش همزمان این سریال به زبان عربی شدند.این جوانان اعتقاد داشتند سریال «مختارنامه» الگویی مناسب برای حقایق تاریخ واقعی مسلمانان خواهد شد و مانند زلزله بر سر جاهلانی که ریشه در سفیانی‌ها دارند، خراب می‌شود.»
این تجربیات نشان می‌دهد که دو سریال «سلمان فارسی» و «موسی(ع)» نیز به سفیران فرهنگی قدرتمند برای ایران در جهان تبدیل خواهد شد.
شروع جنجال‌ها
همه جنجال‌ها پیرامون بودجه سریال‌های الف ویژه تاریخی-مذهبی از مصاحبه حجت‌الاسلام مصطفی میرتاج‌الدینی، نایب‌رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی شروع شد.
میرتاج‌الدینی در مصاحبه‌ای تصریح کرد: در مقابل رسانه‌های استکباری و دیکتاتوری رسانه‌ای علیه انقلاب اسلامی شکل گرفته، لازم است رسانه‌های داخلی از جمله صداوسیما را تقویت کنیم که در دو دهه گذشته فیلم فاخری تولید نشده و شاهد آن نبوده‌ایم. بعد از سریال «امام علی(ع)» و «مختارنامه» یا سریالی درباره امام رضا(ع) - «ولایت عشق»- از این نوع سریال‌های فاخر کم داریم. سریال‌هایی که الف ویژه و فاخرند و هزینه‌ها و اعتبارات سنگینی را می‌طلبد.
او در ادامه اشاره کرد: البته باید تشکر کنیم از صداوسیما که دو سالی است سریال فاخر «سلمان فارسی» را آغاز کرده و سناریوی «حضرت موسی(ع)» را هم پیش می‌برد. بالاخره هرکدام از این سریال‌ها، ۲۰۰۰ میلیارد بودجه می‌خواهند. سالی هزار میلیارد باید تزریق شود تا اینها راه بیفتد. با بودجه‌های محدود صداوسیما به جایی نمی‌رسند و ما باید به دنبال منابع جدید برای حمایت از این کارهای بزرگ، نوسازی تجهیزات رسانه ملی و آنتن‌هایی که دارند، باشیم.
نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در ادامه بیان کرد: دفاع فرهنگی از انقلاب اسلامی همچون دفاع نظامی انقلاب و بحث امنیت کشور نیازمند اعتبارات است. برای دفاع از امنیت فرهنگی کشور باید بودجه کافی بگذاریم و همه دستگاه‌ها و بخش‌های فرهنگی به‌خصوص صداوسیما، پیشنهاد داریم بخشی از این را در تهاتر نفت ببینیم. یعنی در واقع درآمد آن از طریق گردش خزانه به صداوسیما اختصاص پیدا کند و بخشی از هزینه‌های رسانه ملی، ارزی است که باید مورد توجه قرار بگیرد و سایر موارد هم در برنامه هفتم توسعه و همچنین بودجه ۱۴۰۲ ویژه خواهیم دید.
هزار میلیارد؟!
با تصویب لایحه بودجه سال۱۴۰۲، جزئیات اعتبارات دستگاه‌های اجرایی ذیل دستگاه سیاستگذار به تفکیک سازمان‌های زیرمجموعه منتشر شده است. در همین راستا بودجه اختصاص داده‌شده به سازمان صداوسیما هم اعلام شد، انتشار بودجه شایعاتی را نیز با خود به همراه آورد که روابط عمومی سازمان صداوسیما به آن واکنش نشان داد و اعلام کرد: مطابق برنامه قانون ششم توسعه، دولت مکلف است ۰.۷درصد از بودجه عمومی کشور را به عنوان بودجه صداوسیما در نظر بگیرد، رقمی که اساسا در مقایسه با سایر بخش‌های کشور و سطح تاثیرگذاری آنها و نیز شبکه‌های رقیب بسیار ناکافی است، با این حال همین مبلغ نیز عملا
هیچ گاه محقق نشده است. روابط عمومی رسانه ملی همچنین اعلام کرد: بودجه جداگانه‌ای برای دو مجموعه تاریخی الف ویژه فاخر و در دست ساخت حضرت موسی(ع) و حضرت سلمان در نظر گرفته نشده است، لذا انتظار می‌رود روند تولید این دو مجموعه نیز متوقف یا به شدت کند شود. با این حال صحبت‌های برخی نمایندگان مجلس مبنی بر لزوم حمایت از ساخت سریال‌های فاخر و تاریخی و احتمال در نظرگرفتن بودجه جداگانه، شایعاتی را پیرامون سریال موسی به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا و تهیه‌کنندگی سید محمود رضوی که درحال بازنویسی فیلمنامه است به وجود آورد.
شایعات فضای مجازی درباره تخصیص هزینه‌های چند هزار میلیاردی برای ساخت این سریال باعث شد تا سیدمحمود رضوی، تهیه‌کننده سریال حضرت موسی در توییتی به رقم‌هایی که برای بودجه این سریال مطرح می‌شود واکنش نشان دهد. تهیه‌کننده سریال حضرت موسی در صفحه توییتر خود نوشت: «حاکمی مردی را به ۱۰۰۰ضربه شلاق محکوم کرد. مرد گفت: ای حاکم، یا شلاق نخورده‌ای یا ۱۰۰۰ نمی‌دانی چقدر است! حالا داستان همین است؛ یا سریال نساختید یا ۱۰هزار میلیارد نمی‌دانید چقدر است! شما که می‌خواستید دروغ بگید لاقل ۱۰هزار میلیارد دلار می‌گفتید که باکلاس باشه و بتونید فحش آبدارتر بدید!»
