به گزارش خبرگزاری صدا و سیما؛ رادیو ایران، برنامه سیاره آبی، با آقای دکتر رضا مکنون رئیس هیات مدیره انجمن علوم و مهندسی منابع آب ایران درباره آب مجازی گفتگویی انجام داده است که به شرح ذیل می باشد.
سوال: لطفا در مورد آب مجازی قدری توضیح دهید و تعریفش را بفرمائید و این که شامل چه محصولاتی می‌شود ممنون می‌شوم.
مکنون: آب مجازی مقدار آبی است که برای تولید یک محصول از اول تا این که برسد به آن مرحله مصرف می‌شود، من با یکی دو مثال روشن می‌کنم که مثلا یک کیلو گندم بخواهیم تولید کنیم مزرعه‌ای که باید آب دهیم مثلا یک هکتار مزرعه، ده هزار متر مکعب آب می‌خواهد و اگر یک تن محصول دهد هر کیلویش می‌شود یک متر مکعب، بنابراین یک بشقاب پلو که نیم کیلو برنج است خیلی بیشتر مصرف می‌کند، ولی اگر مثلا گندم باشد یک کیلوگرمش یک متر مکعب حدودا آب می‌خواهد از وقتی که باید این را پرورش داد تا وقتی که برداشت می‌کنند تا برسد درب مغازه. پس برای مقایسه باید بگویم یک کیلو گوشت گاو بخواهیم تولید کنیم ۱۴ متر مکعب تولید کنیم برای این که یک گاو ده کیلو علوفه می‌خواهد تا یک کیلو گوشت تولید کند آن ده کیلو علوفه خودش تقریبا ده متر مکعب آب می‌شود، بنابراین از وقتی که متوجه شدند هر محصولی و هر فعالیتی یک نوع آبی را مصرف خواهد کرد. آب مجازی آمد در بازار بحث و گفتگو و به خصوص در این سال‌های اخیر در تجارت، پیارسال حدود ۲۰ میلیارد متر مکعب آب از طریق واردات محصولات وارد کردیم و حدود سه یا چهار میلیارد متر مکعب آب صادر کردیم صادرات ما هندوانه و این‌ها بوده، خوب هندوانه ارزشی خیلی نداشته بنابراین آبی که صادر می‌کردیم اگر با هندوانه بخواهیم آب صادر کنیم اقتصادمان را به ریسک انداختیم، ولی اگر می‌توانستیم با همین آب کیوی و امثال آن تولید کنیم که قیمتش بسیار بالاتر است و صادر کنیم آن وقت این آب صادراتی خوب پول برمی گرداند یا مثلا ما الان تولید گوشت و صادرات به ضرر ما است، گوشت الان آن کشور‌هایی که یا دامداری عمومی دارند مثلا کانادا و کشور‌هایی که مرتع دارند در آن مراتع گوسفند، گاو پرورش داده می‌شود و آن‌ها دیگر نمی‌آیند علوفه بکارند و این کار‌ها را بکنند.
سوال: به این ترتیب ما خیلی از محصولات را باید وارد کنیم و به صرفه نیست که بخواهیم در کشور خودمان تولید کنیم.
مکنون: حالا ما نمی‌گوییم ۱۰۰ درصد مثلا الان در گندم که بعضی‌ها هنوز شعار خودکفایی می‌دهند خیلی آب مملکت را نابود می‌کند، ولی خوداتکایی اگر بگوییم مثلا مسئولین خیلی‌ها الان می‌گویند ما ۵۰ درصد اگر بتوانیم وارد کنیم امن است برایمان و ۵۰ درصد دیگر را تولید می‌کنیم.
سوال: در مورد گوشت چطور؟
مکنون: در مورد گوشت هم همین طور.
سوال: در کشور ما در این زمینه آیا فعالیتی صورت گرفته است؟ مسئولین و دولت آیا راهکار‌هایی دارند برای این که ما هم در این راه گام برداریم؟
مکنون: تا چند سال پیش خیلی توجه نمی‌شد، ولی خوب اول در مجامع علمی گفته شد، ولی الان در خود وزارت جهاد کشاورزی ظاهرا این طور که شنیدم و یک بار هم دیدم روی سایتشان الان صادرات و واردات آب مجازی را دارند می‌نویسند و هر وقت تا می‌گویند چیزی صادر شد فورا متخصصان می‌گویند که چه قدر آب برده است و چه قدر قیمت صادراتی آن بوده است.
سوال: ولی خوب جلوی آن را نمی‌گیرند درست است؟
مکنون: حالا ممنوعیت آن که مشکل است کما این که الان مثلا ما تولید برنج در خوزستان، در فارس این‌ها خیلی آب می‌برد و این مناطقی است که مردم الان برای نوشیدن آب ندارند. در برنج که مثلا ما اگر گندم عرض کردم که یک متر مکعب بخواهد، برنج ۴ متر مکعب می‌خواهد؛ بنابراین فقط در مناطقی صرف می‌کند برای ما که برنج بکاریم مانند گیلان که بارش خودش زیاد است و قسمتی از آب را خود آب باران تامین می‌کند.
سوال: جهاد کشاورزی حتما این وظیفه را برعهده دارد که با کشاورزان هر منطقه و هر محلی در ارتباط باشد و اطلاعات به آن‌ها دهد که چه محصولی را باید کشت کنند که به صرفه باشد.
مکنون: بله، خوب این در حقیقت باید استراتژی ما باشد منتها این اتفاق الان در زاینده رود که مشکلاتی پیش آمده، ولی دراصفهان هم برنج کاری است منتها کشاورزان شاید هم درست می‌گویند، می‌گویند این آب که مفت است به جای این که گندم با آن بکارم، برنج می‌کارم، قیمت برنج نسبت به قیمت گندم چند برابر است کما این که الان در شهر ما آب خیلی ارزان باشد همین طور ریخت و پاش زیاد است و ماشین هم با آن می‌شویند.
سوال: قیمت اقلام و محصولات کشاورزی هم می‌تواند تاثیرگذار باشد در انتخاب کشاورز برای کشت آن محصول.
مکنون: دقیقا، اتفاقا الان کسانی که کیوی دارند تولید می‌کنند الان در شمال چندین جا با گلخانه صادرات می‌کنند.
سوال: ای کاش که همه ما بتوانیم در جهت پیشبرد کشورمان در همه زمینه‌ها این گام را برداریم و نخواهیم از طریق قاچاق محصولاتمان را صادر کنیم، همه جوانب را در نظر بگیریم هم سود و منفعت شخصی مان را و هم آن چه که به صلاح کشورمان است.
مکنون: بله مثلا ما سموم را کم لطفی کردیم دو سه کشور جلوی محصولات ما را گرفتند، نمی‌شود ما بگوییم که ما سموم بد مصرف می‌کنیم خیر اگر بخواهیم صادر کنیم سموم ما باید مورد قبول بین المللی باشد.
پایان
