به گزارش بهداشت نیوز ،یائسگی بعد از عمل فرایندی است که برای خانم‌هایی رخ می‌دهد که تحت عمل جراحی خارج‌کردن تخمدان‌ها (اوفورکتومی) قرار گرفته‌اند. یائسگی بعد از عمل مشابه یائسگی طبیعی است؛ اما زمانی رخ می‌دهد که بیمار هنوز در سنین باروری است.
در نتیجه تغییراتی در بدن ایجاد می‌شود که با علائم زیر خود را نشان می‌دهد:
. گُرگرفتگی
تعریق
. تحریک‌پذیری عصبی
. اختلال در خواب
یائسگی فرایندی طبیعی در بدن است
یائسگی فرایندی است که هر زنی در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کند. یائسگی توقف تولید تخمک و یک روند تدریجی در کاهش هورمون‌های جنسی است. سن شروع یائسگی در هرکسی متفاوت است. در بعضی از خانم‌ها یائسگی از حدود ۴۵ سالگی شروع می‌شود و می‌تواند یک فرایند چندین‌ساله باشد.
یائسگی سه مرحله دارد:
. پیش از یائسگی: اولین علائم به دلیل کاهش فعالیت تخمدان‌ها ظاهر می‌شوند
. یائسگی: قاعدگی به طور قطعی متوقف می‌شود
. بعد از یائسگی: علائم گوناگونی ظاهر می‌شوند و همگی مربوط به افت سطح استروژن هستند.
یائسگی بعد از عمل چیست؟
یائسگی بعد از عمل (یائسگی ایتروژنیک) برخلاف یائسگی طبیعی (فیزیولوژیک) علت طبیعی ندارد و در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد، حتی در سنی که یک زن هنوز می‌تواند باردار شود.
یائسگی بعد از عمل همان‌طور که از اسمش پیداست زمانی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها طی عمل جراحی از بدن بیمار خارج می‌شوند (اوفورکتومی دوطرفه). این عمل جراحی دلایل گوناگونی می‌تواند داشته باشد:
. سرطان
. اندومتریوز
. عفونت‌هایی در لوله‌های فالوپ یا تخمدان‌ها
یکی از دلایل شایع برداشتن تخمدان‌ها در زمان عمل برداشتن رحم، کاهش احتمال سرطان تخمدان است. نشان‌داده‌شده این رویکرد در خانم‌هایی که از نظر ژنتیکی در معرض این بیماری‌اند مفید می‌باشد؛ اما به خانم‌های دیگر توصیه نمی‌شود، زیرا عواقب برداشتن تخمدان‌های سالم در زمان هیسترکتومی بیشتر از ریسک اندک سرطان تخمدان می‌باشد.
بعضی از خانم‌ها در سنین پیش از یائسگی خودشان انتخاب می‌کنند که تخمدان‌هایشان خارج شود، مثلاً به دلیل اندومتریوز یا دردهای مزمن لگن. بسته به شرایط، خارج‌کردن تخمدان‌ها ممکن است درد و ناراحتی را بهبود بدهد؛ اما همیشه هم مؤثر نیست.
دلایل دیگری نیز برای خارج‌کردن تخمدان‌ها وجود دارد؛ مثلاً کیست‌های مکرر تخمدان و سندرم پیش از قاعدگی اما شواهد علمی می‌گویند فایدهٔ این روش چندان مورد تأیید نبوده و تخمدان‌های سالم و نرمال نباید از بدن زنان جوان خارج شوند.
اما اگر عمل جراحی برای برداشتن رحم (هیسترکتومی) انجام شود و یکی از تخمدان‌ها یا هر دو تخمدان در بدن باقی بمانند، بیمار در سن طبیعی و مناسب خودش یائسه خواهد شد. به عبارتی دیگر، بعد از هیسترکتومی، قاعدگی متوقف می‌شود؛ اما عملکرد تخمدان همچنان تولید استروژن را ادامه می‌دهد.
لازم به ذکر است که گاهی برای پیشگیری از سرطان، اوفورکتومی دوطرفه هم‌زمان با هیسترکتومی انجام می‌شود. یعنی تخمدان‌های سالم از بدن خارج می‌شوند. طبق تحقیقات این اتفاق در ۴۰ تا ۵۵ درصد از موارد رخ می‌دهد.
علائم اولیهٔ یائسگی ناشی از عمل
وقتی اوفورکتومی انجام می‌شود، برخی از علائم کم‌کم ظاهر می‌شوند. هرچند این علائم مشابه علائمی هستند که در یک یائسگی طبیعی وجود دارند؛ اما در یائسگی بعد از عمل، بعضی از این علائم از همان اولین روز بعد از عمل خود را نشان می‌دهند.
علائمی که می‌توانند فوراً بعد از عمل اوفورکتومی ظاهر شوند:
. سرگیجه
. افسردگی
. تحریک‌پذیری عصبی
. سردرد
. گرگرفتگی
. اختلال در خواب
. اضطراب و نگرانی
. تعریق زیاد
پیامدهای یائسگی بعد از عمل
بعد از عمل خارج‌کردن تخمدان‌ها، تدریجاً پیامدهای دیگر نیز روی می‌دهند؛ زیرا سطح استروژن کم شده است. درست مانند یائسگی طبیعی، ریسک انواعی از عوارض بعد از عمل اوفورکتومی بالا می‌روند:
پوکی‌استخوان
هرچند استروژن و پروژسترون هورمون‌های جنسی اصلی زنانه هستند؛ اما با دیگر عملکردهای بدن نیز ارتباط دارند. ازاین‌رو بر سیستم استخوانی بدن نیز اثر می‌گذارند. وقتی سطح استروژن و پروژسترون در بدن کم می‌شود، استخوان‌ها شکننده‌تر شده و بیشتر مستعد شکستگی می‌شوند. طبق مطالعات، فاکتورهای دیگری نیز بر شروع پوکی‌استخوان دخیل‌اند، مانند سابقهٔ پوکی‌استخوان در خانواده، مصرف کلسیم، فعالیت بدنی، چاقی و سیگارکشیدن.
ریسک افزایش کلسترول و بیماری‌های قلبی و عروقی
استروژن ارتباط نزدیکی با کلسترول نیز دارد؛ بنابراین وقتی سطح این هورمون در بدن بالاست، سطح کلسترول بد در خون کاهش می‌یابد. طبق مطالعات، ریسک ابتلای فرد به بیماری‌های قلبی و عروقی با یائسگی بعد از عمل بیشتر می‌شود. احتمال بیماری‌هایی مانند تصلب شرایین و سکته مغزی و انفارکتوس نیز افزایش خواهد یافت.
کاهش میل جنسی
خانم‌هایی که دچار یائسگی بعد از عمل می‌شوند، چه با هیستروکتومی و چه بدون آن، دچار افت میل جنسی خواهند شد.
خشکی واژینال
خشکی واژن از دیگر پیامدهای افت استروژن است. کاهش استروژن، سطح pH واژن را نیز تغییر می‌دهد و این بر میکروبیوتای واژن اثر می‌گذارد.
دیگر تغییرات بدنی
علاوه بر پیامدهای گفته شده، پایین آمدن سطح استروژن بر تولید کلاژن و الاستین نیز اثر می‌گذارد سطح آنها را نیز کاهش می‌دهد. در نتیجه، پوست رطوبت و درخشش خود را از دست می‌دهد و به چین‌وچروک می‌افتد. ناخن‌ها نیز شکننده و نازک شده و احتمال ریزش مو نیز زیاد می‌شود.
اختلالات هیجانی و افسردگی
خانم‌ها به دلیل یائسگی در معرض اختلالات خلقی و انواع مشکلات روحی و روانی قرار می‌گیرند، از جمله افسردگی، اضطراب، تحریک‌پذیری عصبی، نگرانی، ضعف حافظه و افت تمرکز.
درمان یائسگی ناشی از عمل
تغییرات گفته شده می‌توانند کیفیت زندگی یک زن را تحت‌تأثیر قرار بدهند؛ بنابراین برای کاهش این اثرات و پیشگیری از پیامدهای آن، انواع درمان‌ها وجود دارند.
درمان جایگزینی هورمون (HRT)
درمان جایگزین هورمون که به آن استروژن درمانی نیز می‌گویند به‌منظور جبران چیزی که تخمدان‌ها به طور طبیعی باید تولید کنند انجام می‌شود. این روش درمانی به شیوه‌های مختلفی به کار می‌رود، چه به‌صورت خوراکی و چه به‌صورت چسب‌های هورمونی.
این هورمون‌های جایگزین به کاهش علائم یائسگی کمک می‌کنند، از پوکی‌استخوان پیشگیری می‌کنند و جلوی مشکلات قلبی و عروقی را می‌گیرند. همچنین هورمون‌درمانی می‌تواند تکرار و شدت گرگرفتگی‌ها، افت کلاژن و خشکی واژن را نیز کاهش دهد؛ اما گفته می‌شود هورمون‌درمانی ریسک‌هایی نیز دارد. برخی مطالعات نشان داده‌اند درمان با هورمون استروژن ریسک سکته مغزی، سرطان سینه و ترومبوز عروق را افزایش می‌دهد.
دیگر درمان‌های دارویی
دیگر درمان‌ها نیز می‌توانند به‌عنوان جایگزین هورمون‌درمانی یا مکمل آن به کار بروند:
. مکمل‌های کلسیم و ویتامین D برای پیشگیری از پوکی‌استخوان
. ضد افسردگی‌ها و آنتی‌کانوالسانت‌ها برای اضطراب و گرگرفتگی
. داروهای ضدفشارخون در موارد ابتلا به فشارخون بالا
سبک زندگی سالم
در نهایت توصیه می‌کنیم یک سبک زندگی سالم با رژیم غذایی سرشار از کلسیم، فعالیت بدنی منظم، پیشگیری از افزایش وزن، استفادهٔ به‌اندازه از نور خورشید و اجتناب از سیگار و الکل داشته باشید.
