قدم‌زدن در آمریکای لاتین ورود به سرزمین رنگ‌ها و دیوارنوشته‌های انقلابی بازمانده از آرمان سیاسی مبارزه برای شکست امپریالیسم با نگرش‌های سوسیالیستی و حضور چپ‌هاست، هرچند معنای چپ در آمریکای لاتین در حال تغییر است و انقلاب و دگردیسی سنتی جای خود را به توقع بهره‌مندی از رفاه زندگی حاکم بر زندگی مسئولان این سرزمین با نگاهی به پیشرفت در دنیای سرمایه‌داری داده است.
به گزارش شرق، ورای پوسته ظاهری آخرین نسل بازمانده از دنیای آرمانی فیدل کاسترو‌ها و چگوآرا‌ها در سرزمین‌های فریزشده آمریکای لاتین در گذشته‌های دور، حضور پررنگ نئوچپ‌ها که با هوگو چاوز روی کار آمدند نیز در حال پوست‌اندازی هستند. رفاه و البته امنیت حلقه گمشده از مدینه فاضله وعده‌داده‌شده رهبرانی از جنس هوگو چاوز است.
مردم در سخت‌ترین شرایط اقتصادی قرار دارند و منابع سرشار معدنی و طبیعت بکر و زمین‌های حاصل‌خیز و نفت و طلا و... نتوانسته برای مردمان این منطقه رفاه به همراه داشته باشد و تنها شانس مسئولان این کشور‌ها فرهنگ ساده‌زیستی مردمانشان است. هرچند تا امروز اعتراضات گسترده و بحران سیاسی حتی در دل موج سیاسی «چرخش به چپ» در آمریکای جنوبی که با به‌قدرت‌رسیدن هوگو چاوز در ونزوئلا در (۱۹۹۸) رخ داد، کم نبوده است.
تاجایی‌که در برخی کشور‌ها مانند شیلی شاهد روی‌کارآمدن چپ‌های جوانی هستیم که ممکن است معادلات منطقه آمریکای لاتین را در دنیا تغییر دهند، اما فعلا در «ونزوئلا و نیکاراگوئه و‌کوبا» کشور‌هایی که در اولین سفر دوره‌ای حسین امیرعبداللهیان به آمریکای لاتین انتخاب شدند در بر پاشنه سیاست‌های قدیم می‌چرخد.
در اولین سفر دوره‌ای وزیر امور خارجه دولت سیزدهم بعد از یک روز حضور در موریتانی با هیئت همراه خود وارد نیکاراگوئه شد. سفری یک‌روزه با برنامه‌های فشرده دیدار با مسئولان عالی‌رتبه این کشور که با استقبال گرم و صمیمی فرزندان رئیس‌جمهور و وزیر جوانان این کشور در فرودگاه ماناگوآ آغاز شد. شادمانی از حضور هیئت عالی‌رتبه ایران در ماناگوآ یک حقیقت غیرقابل‌کتمان بود، بار‌ها در کنار ابلاغ سلام و احترام مسئولان و ملت نیکاراگوئه به مردم و مسئولان ایرانی احترام و تشکر بابت ماندن ایران بر پیمانش و کمک و یاری نه فقط به این کشور که کمک به ونزوئلا برای غلبه بر مشکلات اقتصادی‌اش بر زبان تک‌تک مسئولان جاری شد.
کمک و حمایت ایران که منجر به بقای حاکمیت فعلی ونزوئلا شد، امری پذیرفته‌شده و محترم برای سایر کشور‌های هم‌پیمان ونزوئلا در منطقه است. هرچند بعد از موج اول چپ پیشرو در آمریکای لاتین با انتخاب هوگو چاوز به‌عنوان رئیس‌جمهور ونزوئلا، شروع شد و «در کمتر از یک دهه، احزاب مترقی و چپ در برزیل، آرژانتین، اروگوئه، بولیوی، نیکاراگوئه، اکوادور، السالوادور و پاراگوئه در انتخابات، متوالی پیروز شدند».
اکنون شاهد هستیم «موج دوم» با انتخاب مانوئل لوپز اوبرادور رئیس‌جمهوری مکزیک در سال ۲۰۱۸ آغاز شد و پس از آن، در سال ۲۰۱۹ ائتلاف احزاب چپ در آرژانتین پیروز شدند. بعد در بولیوی جنبش به سوی سوسیالیسم (mas) در سال ۲۰۲۰ به پیروزی رسید. روند این پیروزی‌ها در سال ۲۰۲۱، با انتخاب پدرو کاستیو در پرو و گابریل بوریچ در شیلی ادامه یافت.
در حال حاضر در هفت کشور پرجمعیت آمریکای جنوبی، «مکزیک، آرژانتین، پرو، بولیوی، ونزوئلا، کلمبیا و شیلی» چپ در قدرت است و نزدیکی به هرکدام می‌تواند مسیر ورود به قلب آمریکای لاتین را هموار کند و ایران می‌خواهد با کمک دیپلماسی فعال در این منطقه نقش پررنگی ایفا کند.
البته همان‌گونه در ابتدای گزارش نوشتیم، نگرش و حضور چپ‌ها در حال تغییر است و برخی از کارشناسان معتقدند باید بین جنبش‌ها و احزاب فعلی چپ در منطقه تفاوت قائل شد، مثلا موج «چپ نو» که گابریل بوریچ و گوستاوو پترو از جمله نمایندگان آن شناخته می‌شوند با ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه همدلی تام و تمام ندارند و منتقد شیوه حکمرانی در این کشور‌ها هستند؛ بنابراین حضور موفق ایران در منطقه نیازمند دیپلماسی فعال و نگرشی جدید برای رویارویی با چالش‌های جدید است.
در دوره زمامداری محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری اسبق ایران، روابط ایران با کشور‌های آمریکای لاتین به‌شدت رو به گرمی و گسترش رفت. او سفر‌های متعددی به کشور‌های آمریکای لاتین داشت و بر همین اساس پروژه‌های زیادی در کشور‌های این منطقه از جمله برزیل، ونزوئلا، اکوادور و نیکاراگوئه اعم از ساخت‌وساز مسکن و بیمارستان، معدن، نیروگاه و پالایشگاه فعال شدند.
اما در دولت روحانی این روابط به دلایل مختلف از جمله تغییرات سیاسی و اقتصادی منطقه و بازشدن در‌های کشور‌های جهان اول به دلیل امضای برجام به روی اقتصاد و سیاست ایران کم‌رنگ شد. با روی کار آمدن دولت سیزدهم شاهد هستیم که توجه به آمریکای لاتین البته با گریز از نگاه حمایتگری صرف و با هدف برقراری روابط برد-برد در دستور کار قرار گرفته است. توافقاتی که هم برای متخصصان ایرانی ایجاد اشتغال کند هم منبع درآمد ثابت و پایداری برای ایران به حساب آید و نیاز‌های دو کشور را در کالا و خدمات مختلف مرتفع کند.
در اولین حضور وزیر امور خارجه ایران در آمریکای لاتین دیدار‌ها و گفتگو‌ها با مسئولان عالی‌رتبه این کشور همراه با امضای سند همکاری مهمی که دورنمای روشن‌تری از تحول در روابط دو کشور را نشان می‌داد، توافقات اقتصادی و پالایشگاهی مهمی هم انجام شد.
همه مسئولان از جمله رئیس‌جمهور این کشور بر تقویت روابط دو کشور به ویژه در بحث دیپلماسی انرژی و نفت تأکید داشتند. البته کلید این روابط اقتصادی از چندی پیش خورده است و برای نمونه در اواخر مهرماه سال جاری، در دیدار میان علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو و هیئت عالی‌رتبه نیکاراگوئه در تهران «لائوره آنو اورتگا» دستیار ارشد رئیس‌جمهور در امور سرمایه‌گذاری، تجارت و همکاری‌های بین‌المللی نیکاراگوئه دریافت مشتقات نفتی مورد نیاز کشور نیکاراگوئه را به‌عنوان نقطه عطف همکاری‌های اقتصادی دو کشور معرفی کرده بود.
او در ادامه خواستار برنامه‌ریزی برای واردات سایر اقلام مورد نیاز این کشور آمریکای لاتین از جمله محصولات دارویی، اقلام مصرفی خانوار‌ها و سرمایه‌گذاری مشترک در حوزه‌های کشاورزی و انرژی شده بود. در سفر فعلی نیز بار‌ها بر گسترش روابط اقتصادی و استفاده از دانش ایران در تکنولوژی‌های مختلف تأکید شد.
«لائوره آنو اورتگا»، دستیار ارشد رئیس جمهور نیکاراگوئه در امور سرمایه‌گذاری، تجارت و همکاری‌های بین‌المللی در بدو ورود حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به ماناگوآ در جمع خبرنگاران گفت: ما دو کشوری هستیم که انقلاب‌هایمان با هم برادر هستند و ما از حق خودمان برای انتخاب سرنوشت و مسیرمان به سمت توسعه و رفاه دفاع می‌کنیم. ایران و نیکاراگوئه ملت‌هایی مبارز، قهرمان و برادر هستند. ایران توسعه تکنولوژیکی و صنعتی و تجاری بسیار بالایی دارد که نیکاراگوئه می‌تواند از آن بهره‌مند شود. نیکاراگوئه به عنوان کشور و بازیگر مهم در منطقه آمریکای لاتین می‌تواند به صادرکننده و ویترین محصولات ایرانی در این منطقه تبدیل شود و نقش ژئوپلیتیکی مهمی را در این منطقه ایفا کند. در طول این بازدید بر روی این موضوع کار خواهیم کرد که روابط خود را در همه حوزه‌ها تقویت کنیم. لائوره آنو اورتگا همچنین در پایان خطاب به امیرعبداللهیان گفت: شاکر خدا هستیم که امروز پذیرای حضور شما در این کشور هستیم.
وزیر خارجه نیکاراگوئه که اولین دیدار رسمی وزیر با مسئولان این کشور بود نیز گفت: مجددا بر همبستگی و حمایت از دولت دوست و برادر ایران در قبال تحریم‌ها و تهاجمات غیرعادلانه قدرت‌های غربی تأکید می‌کنیم.
دنیس مونکادا، وزیر خارجه نیکاراگوئه، چهارشنبه‌شب ۱۲ بهمن به وقت محلی پس از دیدار با حسین امیرعبداللهیان که به این کشور سفر کرده، ضمن خیرمقدم به امیرعبداللهیان و ابلاغ سلام به مقام معظم رهبری آمادگی این کشور را برای تقویت مناسبات دوجانبه اعلام کرد و گفت: امضای یادداشت تفاهم همکاری‌ها و مشورت‌های سیاسی در راستای تقویت مناسبات دوجانبه است. هر دو کشور سازوکار‌های لازم برای استمرار رایزنی‌های سیاسی را ایجاد می‌کنند.
وی ادامه داد: این اولین سند همکاری است که در سال جدید میلادی بین دو کشور امضا می‌شود. سال گذشته میلادی برنامه جامع همکاری دو کشور و ۱۴ سند را امضا کردیم. وزیر خارجه نیکاراگوئه بیان کرد: اطمینان داریم با همکاری مشترک روابط تاریخی و برادری و همکاری‌های بین‌المللی را بیش از پیش تقویت خواهیم کرد؛ همکاری‌ها در حوزه سرمایه‌گذاری و... که پیوند‌دهنده هر دو کشور است.
وزیر امور خارجه کشورمان نیز در دیدار با وزیر خارجه نیکاراگوئه گفت: در چارچوب دکترین سیاست خارجی متوازن دولت جمهوری اسلامی ایران نگاه به آمریکای لاتین و دوستان و متحدان ما در این بخش از جهان مورد توجه جدی ماست.
همچنین در دیدار حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان با گوستاوو پورراس، رئیس مجلس نمایندگان نیکاراگوا در‌خصوص موضوعات مورد علاقه دو کشور خصوصا در ابعاد همکاری‌های پارلمانی گفتگو و تبادل نظر شد.
امیرعبداللهیان در این دیدار با اشاره به گفتگو‌های خود با وزیر امور خارجه و دستیار ارشد رئیس‌جمهور نیکاراگوا، موضوعات مهم مورد توجه دو دولت برای تقویت همکاری‌ها خصوصا در حوزه دارو، اقلام بهداشتی و تجهیزات پزشکی و حوزه واکسن کرونا را تشریح کرد.
در دیدار با دنیل اورتگا هم که به خاطره‌گویی و تمجید و حمایت از کشور‌های در حال مبارزه با آمریکا توسط او به دیداری مفصل بدل شد، او از ایران بابت حمایت از ونزوئلا و ماندن پای پیمان برادری در شرایط سخت قدردانی کرد. اورتگا گفت که «این برهه زمانی هم‌زمان است با مبارزه و پیروزی هر دو کشور بر دشمن مشترکمان در سال ۱۹۷۹. ما در این چنین روزی شاهد ۸۰ساله‌شدن شکست نازیسم هستیم که ملت شوروی قهرمانانه مقاومت کردند و نازیسم را شکست دادند». او همچنین بابت برپایی همایش زنان تأثیرگذار که ۱۸ تا ۲۳ ژانویه در تهران برگزاری شد، از ما تشکر کرد.
البته بر عملکرد سازمان ملل تاخت و از انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز ایران هم حمایت کرد و گفت: «ما اطمینان داریم سلطه امپریالیسم بیش از این نمی‌تواند ادامه پیدا کند». در این دیدار بود که وزیر امور خارجه کشورمان از اصرار مداوم آمریکا برای مذاکرات دوجانبه سخن گفت و تأکید کرد ایران هرگز میز مذاکره را ترک نکرده و از مذاکرات برجامی که منافع ملی ایران را تأمین کند، حمایت می‌کند.
ونزوئلا مقصد دوم وزیر امور خارجه کشورمان در سفر دوره‌ای به آمریکای لاتین بود؛ کشوری که سطحی بالاتر از نیکاراگوئه در پیشرفت و مدرنیزه‌شدن دارد؛ چه در بافت شهری و چه امکانات و دارایی‌های طبیعی. این کشور با همه مشکلاتی که با بحران اقتصادی چند سال گذشته تجربه کرده است، ظاهری بهتر از نیکاراگوئه دارد که حتی در پایتخت نیز خانه‌های کوچک و با ارتفاع پست و سقف‌های زنگ زده شیروانی فاصله زیادی از بلدیه شناخته‌شده در فرهنگ شهری امروز ما دارند.
در کاراکاس هم دیدار‌ها در عالی‌ترین سطح انجام شد و بر پیگیری و اجرای توافق‌های گذشته و فعلی بار‌ها تأکید شد.
اولین دیدار امیرعبداللهیان با مقامات کشور ونزوئلا با طارق العیسامی معاون اقتصادی رئیس‌جمهور و وزیر نفت ونزوئلا بود که دیپلماسی انرژی و دیپلماسی اقتصادی از محور‌های مهم گفتگو بود.
وزیر امور خارجه ایران در دومین ملاقاتش با مقامات کشور ونزوئلا، با ایوان خیل، وزیر امور خارجه ونزوئلا، دیدار کرد که ارتقای همه‌جانبه روابط دو کشور به‌خصوص در حوزه انرژی و نفت جزء این سلسله از گفتگو‌ها بود.
وزیر امور خارجه ایران در سومین ملاقات خود با مقامات کشور ونزوئلا، با خورخه رودریگز، رئیس مجلس ونزوئلا، دیدار و گفتگو کرد که رئیس مجلس ملی ونزوئلا نیز در اولین جملات خود در دیدار با وزیر کشورمان گفت: «خوشحالم پذیرای شما هستیم در مقطعی که این همه هجمه و تعرضات از سوی امپریالیسم آمریکا علیه شما صورت می‌گیرد. الان می‌دانیم دوستان و برادران واقعی ما چه کسانی هستند. ایران در شرایط سخت و دشواری ثابت کرد که دوست و برادر واقعی ماست».
در ادامه دیدار‌های فشرده در کاراکاس، وزیر با خانم دلسی رودریگز، معاون اجرائی رئیس‌جمهور جلسه داشت.
پایان‌بندی سفر ونزوئلا هم دیدار با مادورو در کاخ ریاست‌جمهوری این کشور بود که با احوالپرسی مادورو از خبرنگاران ایرانی آغاز شد.
رئیس‌جمهوری ونزوئلا گفت: «سال جدید را باید با توان و قدرت بیشتری شروع کرده و پروژه‌های همکاری را با قدرت پیگیری کنیم». او تأکید کرد: «ایران و ونزوئلا دو کشور شجاع و ضد امپریالیسم هستند». نیکلاس مادورو ضمن اشاره به تجربیات دو کشور در مواجهه با چالش‌های مشترک، بر لزوم تقویت و تحکیم همکاری‌ها تأکید کرد. امیرعبداللهیان نیز با ابلاغ سلام‌های گرم رئیس‌جمهور ایران خطاب به مادورو گفت: «سفر شما به ایران نقطه عطف جدیدی بود». طرفین ضمن مرور روند همکاری‌ها، تقویت و نظارت بر پروژه‌ها و شتاب‌بخشیدن به اجرای آن‌ها و نیز هوشیاری در دفاع از منافع ملی خود در مقابل فشار‌های خارجی را مورد تأکید قرار دادند.
با پایان این ملاقات که مقامات عالی سیاسی و اقتصادی ونزوئلا از‌جمله خانم دلسی رودریگز، معاون اجرائی و خانم خیمنس، معاون علوم و فناوری رئیس‌جمهور، ویلمر کاست، وزیر کشاورزی، رامون ولاسکز، وزیر حمل‌ونقل و مسئول کمیسیون مشترک و برخی دیگر از مقامات حضور داشتند، بعد از استراحتی کوتاه، تیم دیپلماسی ایران، کاراکاس را به مقصد کوبا ترک کرد.
