احمد مازنی نماینده سابق تهران در روزنامه اعتماد نوشت: امام خمینی بار‌ها بر جایگاه رای مردم تاکید داشته‌اند؛ این جمله معروف امام که: «میزان رای ملت است» یکی از جمله‌های کلیدی اندیشه امام خمینی است. اساسا تعیین «جمهوری اسلامی» برای حکومت، حکایت از اهمیت خاص حکومت در اسلام و نقش تعیین‌کننده رای مردم در تاسیس حکومت و اداره کشور داشت. یعنی نظامی که مبتنی بر اراده مردم است و اسلام برای مردم در اداره امور اجتماع چنین حقی قائل شده. اگر روی مبانی نظری جمهوری اسلامی از دیدگاه امام ملاحظه‌ای داشته باشیم، این نظر تایید می‌شود.
از جمله مواردی که امام خمینی بر این نظر تاکید کرده‌اند، متن نامه‌ای است که خطاب به خطیب محترم نماز جمعه تهران نوشته‌اند (صحیفه امام، ج۲۰) امام در این نامه مواردی از مسائل مستحدثه را بیان می‌کند که در رساله‌های عملیه نیامده و حتی فراتر از آن حکومت را فراتر از فرایض مهم الهی می‌داند. البته مایه تأسف است که دو گروه این بیان امام را به حکومت مطلق فرد تفسیر کرده‌اند یکی آن‌ها که نفع‌شان در قدرت مطلقه فردی است و دیگری مخالفان جمهوری اسلامی که می‌خواهند نظام اسلامی را نظام استبدادی و سلطنت مطلقه معرفی کنند در حالی که اطلاق مورد نظر امام مربوط به اختیارات نظام است که رهبری آن به عهده فقیه عادل، مدیر، مدبر و منتخب ملت است نه شخص حاکم؛ و نیز مطلقه به این معنی است که نظام اسلامی برای ورود در مسائل و موضوعات مختلف بسط ید دارد و محدود به احکام رساله عملیه نیست.
امام خمینی در نگاه مبتنی بر ولایت فقیه زمانی ولایت او را نافذ می‌داند که منتخب مردم باشد. این مطلب را در نامه مورخ ۹ اردیبهشت ۱۳۶۸ به آیت‌الله مشکینی مرقوم می‌دارد که: «اگر مردم به خبرگان رای دادند تا مجتهد عادلی را برای رهبری حکومت‌شان تعیین کنند، وقتی آن‌ها هم فردی را تعیین کردند تا رهبری را به عهده بگیرد، قهری او مورد قبول مردم است. در این صورت او ولی منتخب مردم می‌شود و حکمش نافذ است.» و در دیدار نمایندگان مجلس خبرگان قانون اساسی در روز ۲۷ مرداد ۱۳۵۸، منتخبان را وکیل مردم دانستند نه ولی مردم و تاکید کردند: «دموکراسی این است که آرای اکثریت و آن هم این طور اکثریت، معتبر است؛ اکثریت هر چه گفتند آرای‌شان معتبر است ولو به خلاف، به ضرر خودشان باشد. شما ولی آن‌ها نیستید؛ شما وکیل آن‌ها هستید.»
امام خمینی بار‌ها بر جایگاه رای مردم تاکید داشته‌اند، از جمله: حقوق اولیه هر ملتی است که باید سرنوشت و تعیین شکل و نوع حکومت خود را در دست داشته باشد (ج ۴: ۳۶۷) اینکه ما جمهوری اسلامی می‌گوییم برای این است که هم شرایط منتخب و هم احکامی که در ایران جاری می‌شود، این‌ها بر اسلام متکی است؛ لکن انتخاب با ملت است و طرز جمهوری هم همان جمهوری است که همه جا هست (ج ۴: ۴۷۹). اینجا آرای ملت حکومت می‌کند. اینجا ملت است که حکومت را در دست دارد؛ تخلف از حکم ملت برای هیچ یک از ما جایز نیست و امکان ندارد (ج ۱۴: ۱۶۵). ما تابع آرای ملت هستیم. ملت ما هر طور رای داد ما هم از آن‌ها تبعیت می‌کنیم. ما حق نداریم؛ خدای تبارک و تعالی به ما حق نداده است، پیغمبر اسلام به ما حق نداده است که ما به ملت‌مان یک چیزی را تحمیل بکنیم. بله ممکن است گاهی وقت‌ها ما یک تقاضایی از آن‌ها بکنیم؛ تقاضای متواضعانه، تقاضایی که خادم یک ملت از ملت می‌کند (ج ۱۱: ۳۴).
ما خواهان استقرار یک جمهوری اسلامی هستیم و آن حکومتی است متکی به آرای عمومی؛ شکل نهایی حکومت با توجه به شرایط و مقتضیات کنونی جامعه ما، توسط خود مردم تعیین خواهد شد (ج ۴: ۲۴۸). مردم در انتخابات آزادند و احتیاج به قیم ندارند (ج ۲۱: ۱۰). حکومت اسلامی حکومتی است که اولا صددرصد متکی به آرای ملت باشد؛ به شیوه‌ای که هر فرد ایرانی احساس کند با رای خود سرنوشت خود و کشور خود را می‌سازد. (ج ۵: ۴۴۹-۴۴۸). سرانجام این جمله معروف امام که «خود ملت میزان است... میزان؛ رای ملت است» (ج ۸: ۱۷۳)؛ و آثار دیگری که حاکی از سیره نظری امام در مورد میزان بودن رای مردم است.
از سوی دیگر اقدام عملی امام در تاسیس نظام، چون تشکیل دولت موقت، همه‌پرسی تغییر نظام، خبرگان قانون اساسی، همه‌پرسی برای قانون اساسی، انتخابات ریاست‌جمهوری و مجلس گواه اندیشه دموکراتیک امام است. آنچه گفته شد اشاره‌ای کوتاه به سیره نظری امام در مورد میزان بودن رای مردم در تاسیس و اداره نظام است و همچنان این مقوله جای گفتگو دارد. ضمن اینکه ساز و کار مردم‌سالاری در قانون اساسی نیز قابل گفتگو است. اما تاکید بر سیره نظری امام، به معنای تحقق عملی آن نیست، چرا که به دلایلی، چون رفتار تروریست‌هایی که تا امروز هم دست از سر مردم ایران برنداشتند، جنگ تحمیلی، نفوذ وابستگان بیگانه و سوءتدبیر مدیران به علاوه رفتار فرهنگی ایرانیان، در تحقق مردم‌سالاری کاستی‌هایی وجود دارد که باید گفت مراد امام از «میزان رای ملت است» این است که در جمهوری اسلامی «باید میزان رای ملت باشد.»
