پریسا عباسی- حتما همه شما این معمای قدیمی را شنیده‌اید:« اول مرغ بوده یا تخم‌مرغ؟» اگر بخواهیم به این مسئله به شکل استعاره‌ای نگاه کنیم، مسئله بیهوده‌ای است که بخواهیم به چرخه‌ای که تداوم دارد فکر کنیم. اما به معنای واقعی، این یک سوال برای زیست‌شناسان تکاملی است.
مرغ‌ها از تخم‌مرغ بوجود می‌آیند، اما تخم‌مرغ‌ها از کجا می‌آیند؟ پس کدام یک اول بوجود آمده است؟
بیشتر زیست‌شناسان به صراحت بیان می‌کنند که اول تخم‌مرغ بوجود آمده است. تخم‌مرغ‌ها در ابتدایی‌ترین سطح خود فقط سلول‌های جنسی ماده هستند. جنس‌های مونث می‌توانند تخم‌های خارجی سختی بگذارند(که به عنوان تخم‌های آمونیاکی نیز شناخته می‌شوند)، و این یک تغییر بازی برای مهره‌داران بوده است.
کوئن اشتاین، که یک دیرینه شناس در موسسه سلطنتی علوم طبیعی بلژیک است در گفتگو با لایو ساینس گفت:« بوجود آمدن تخم‌مرغ گامی مهم در تکامل مهره‌داران است، زیرا به آمنیوت‌ها(یا آب پرده‌داران که جانورانی دارای ستون فقرات و دارای چهار اندام هستند و توانایی تخم‌گذاری بر روی خشکی به جای آب را پیدا کرده‌اند) اجازه داد تا بیشتر و بیشتر از آب دور شوند. قبل از اینکه تخم‌های سفت با زرده‌هایی که سرشار از مواد مغذی هستند بوجود بیایند، مهره‌داران برای تولیدمثل به پهنه‌های آبی تکیه می‌کردند. بیشتر دوزیستان هنوز هم با این محدودیت آبی روبرو هستند، زیرا آنها باید برای زنده نگه داشتن تخم‌های ژلاتینی خود، آنها را مرطوب نگه دارند.
براساس تحقیقات منتشر شده در مجله کارنت بیولوژی، از اواسط تا اواخر دوره ژوراسیک، یعنی حدود ۱۶۵ تا ۱۵۰ میلیون سال قبل، فسیل هیچ پرنده واقعی یافت نشده است. طبق اظهارات دانشگاه تگزاس در مرکز تنوع زیستی آستین، دانشمندان فکر می‌کنند که اولین تخم‌های پوسته دار، مدت‌ها قبل از آن، یعنی در حدود ۳۲۵ میلیون سال پیش، تکامل یافته‌اند. استین می‌گوید: این یعنی «تخم مرغ، قبل از مرغ بوده است!» این تخم‌مرغ‌های اولیه احتمالا انعطاف‌پذیر و دارای بافتی چرمی بوده‌اند. دقیقا شبیه تخم‌هایی که خزندگان و پلاتی‌پوس‌های(نوک اردکی‌ها) امروزی می‌گذارند.
در دوره کربونیفر(یکی از دوره‌های زمین‌شناسی) و دوره‌های پرمین و تریاس، مهره‌داران زیادی وجود داشتند که روی خشکی زندگی می‌کردند و تخم آمنیوتیک می‌گذاشتند، اما معروف‌ترین این حیوانات دایناسورها هستند. استین برخی از اولین پوسته‌های تخم‌های دایناسورهای شناخته شده اوایل دوره ژوراسیک، یعنی در حدود ۲۰۰ میلیون سال قبل را مورد مطالعه قرار داده است. لایه بیرونی این تخم‌ها بسیار نازک بودند و ضخامت آنها تنها در حدود ۱۰۰ میکرون بود. استین می‌گوید: «این به ضخامت یک تار مو است.» اگرچه براساس ساختارشان، این تخم‌های دایناسورهای اولیه مانند ظروف چینی سخت بودند و مانند اولین نمونه‌های شناخته شده تخم‌هایی که امروز می‌شناسیم، یعنی مانند پوست موز انعطاف‌پذیر نبودند.
احتمالا این نازکی توضیحی برای این خواهد بود که چرا محققان برای پیدا کردن نمونه‌های قبلی پوسته‌های تخم‌ها با مشکل مواجه شده‌اند. وقتی که یک تخم با خاک اسیدی و غنی مواجه می‌شود، به آرامی شروع به حل شدن می‌کند. به گفته استین:«خاک حفظ چنین لایه نازک آهکی را غیرممکن می‌کند.» بر اساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۰ در مجله نیچر منتشر شد، یک نظریه دیگر این است که تخم دایناسورهای اولیه پوست نرمی داشته‌اند و بنابراین فسیلی از آنها باقی نمانده است.
بنابراین بطورقطع می‌توانیم بگوییم که تخم‌مرغ قبل از مرغ وجود داشته است. پس آیا می‌توانیم بگوییم که این مسئله حل شده است؟ جواب این است که خیر! زیرا اگر در مورد اولین تخم‌مرغ صحبت کنیم، داستان تغییر می‌کند.
مرغ‌های خانگی(Gallus gallus domesticus) احتمالا گونه‌ای تکامل یافته از زیرگونه مرغ‌های جنگلی قرمز(Gallus gallus) هستند که حدود ۵۰ میلیون سال پیش زندگی می‌کرده‌اند.طبق تحقیقات منتشر شده در مجله «مقالات آکادمی ملی علوم» در سال ۲۰۲۲، انسان‌هایی که در حدود ۱۶۵۰ تا ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد مسیح در آسیای جنوب شرقی زندگی می‌کردند این پرندگان را اهلی کردند.
در طول این فرآیند اهلی‌سازی، آخرین اجداد این مرغ‌های مدرن تخمی می‌گذارند که حاوی جنینی است که با داشتن تفاوت‌های ژنتیکی فاحش، از گونه‌های مادران خود متمایز شدند. این جنین‌ها قبل از به دنیا آمدن، داخل تخم‌مرغی که چندان شبیه تخم‌مرغ هم نبوده است، رشد کرده‌اند. سپس، بعد از رسیدن به سن بلوغ، اولین تخم‌مرغ مناسب را گذاشت. به این ترتیب می‌توانیم بگوییم که مرغ قبل از تخم‌مرغ وجود داشته است.
اما تاریخ تکامل، چیز ساده‌ای نیست؛ شواهد نشان می‌دهند که جوجه‌ها حتی بعد از اینکه از لحاظ ژنتیکی به چیزی متفاوت از هم گونه‌های خود تبدیل شدند، هنوز هم با سایر زیرگونه‌های مرغ‌های جنگی آمیزش داشتند. برخی از این ویژگی‌ها، کم و بیش در نژادهای مختلف مرغ‌های امروزی قابل مشاهده است. طبق تحقیقات دانشگاه ویسکانسین-مدیسون، علاوه بر این، اهلی کردن مرغ‌ها در چندین جای مختلف از جمله در بخش‌هایی از هند و اقیانوسیه و طی چندین هزار سال اتفاق افتاده است. بنابراین بسیار دشوار است که بتوانیم بگوییم کدام مرغ، مرغ اصلی بوده است.
صرف‌نظر از اینک اول مرغ بوده یا تخم‌مرغ، زیست‌شناسان و فیلسوفان بر یک نکته اتفاق نظر دارند: هم دو خوشمزه هستند!
منبع: Live Science
