کارگروه متانول ایران در یک نشست با خبرنگار تخصصی حوزه پتروشیمی، عارضه‌‌‌های اصلی این حوزه را تشریح کردند. در ابتدای نشست رئیس این کارگروه به سه معضل اصلی صنعت تولید متانول اشاره کرد. به گفته متین دیداری این سه دغدغه شامل رشد نرخ خوراک، افزایش بی‌سابقه قیمت یوتیلیتی و تفاوت نرخ قیمت ارز آزاد و نرخ نیما می‌شود که تاثیر مستقیمی بر حیات شرکت‌های متانولی دارد.
وی در رابطه با نرخ خوراک با توضیح اینکه فرمول نرخ‌گذاری خوراک بر مبنای قیمت‌های بازار هلند و انگلیس صورت گرفته است، افزود: جدا از اینکه از همان ابتدا هدف این بوده که ایران به عنوان دومین منبع گازی دنیا بتواند هاب قیمت‌گذاری گاز باشد، باید گفت در شرایط حاضر هم اصلا منصفانه نیست واحدهای پتروشیمی ایران نرخ خوراک را بر اساس نرخ گاز انگلستان و هلند محاسبه کنند.
مساله مهمی که دیداری بر آن تاکید کرد این است که کشورهای اروپایی مصرف‌کننده گاز هستند و از همین رو هزینه بالایی جهت انتقال گاز از کشورهای دیگر به این قاره صورت می‌گیرد که این مولفه خواسته یا ناخواسته در نرخ خوراک ایران عیان می‌شود. بنابراین به باور این مدیر حوزه متانول نرخ خوراک باید بر اساس فرمول متعارف و منطقی‌‌‌ای انجام شود، درخواستی که البته چیزی جز اجرای نص صریح قانون بالادستی نیست؛ «ما جز اجرای قانون را از مجموعه دولت به عنوان متولی نرخ‌گذاری نمی‌خواهیم.» دیداری در این رابطه گفت: هیات وزیران در سال ۱۳۸۸ در قالب قانون هدفمند کردن یارانه‌ها به صراحت وزارت نفت را مکلف کردند نرخ خوراک گازی و مایع شرکت‌های پالایشی و پتروشیمی بر اساس چند معیار صورت گیرد که مهم‌ترین آنها حفظ رقابت‌پذیری محصولات تولیدی در بازارهای بین‌المللی بود. وی در ادامه با بیان اینکه اکنون قیمت تمام‌شده از قیمت بازارهای بین‌المللی بیشتر است، گفت: این نرخ قدرت رقابت‌پذیری را از بین برده و اگر نرخ‌های در نشریات بین‌المللی را مشاهده کنیم متوجه می‌شویم که تفاوت قیمت تا چه اندازه است.
رئیس کارگروه متانول ایران دومین معیار نرخ‌گذاری در این قانون را قابلیت سرمایه‌گذاری عنوان و اعلام کرد: نرخ‌گذاری باید به صورتی انجام شود که قابلیت جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی را داشته باشد، اما اکنون که نرخ خوراک گاز در جهان بین ۴/ ۱ تا ۱۵ سنت و متوسط نرخ گاز در جهان ۱۰ سنت است، با این روند قیمت‌گذاری، قیمت خوراک در ایران به ۲۴ سنت می‌رسد.
وی با بیان اینکه پتروشیمی بیشترین ارز را به کشور وارد کرده و تنها بخش متانول سالانه ۳ تا ۵/ ۳ میلیارد دلار ارز به سامانه نیما عرضه می‌کنند، گفت: اگر قیمت خوراک به ۷هزار تومان برسد در پتروشیمیهای متانولی ۲۰هزار میلیارد تومان زیان انباشته ایجاد خواهد شد و تولید متوقف می‌شود.
مدیرعامل پتروشیمی زاگرس در ادامه به تشریح معضل دوم پتروشیمیها یعنی «رشد افسارگسیخته نرخ یوتیلیتی‌‌‌ها» پرداخت و در این زمینه گفت: اکسیژن به عنوان یکی از خوراک‌ها تلقی می‌شود و افزایش قیمت این محصول مشکل‌ساز بوده است. به گفته وی مجموعه پتروشیمی زاگرس یکی از شرکت‌هایی بوده که در این ارتباط بیشترین ضرر را کرده است، چراکه ۷۰درصد اکسیژن تولیدی توسط شرکت متولی سرویس‌های جانبی را زاگرس مصرف می‌کند و بالغ بر ۲۵۰۰ میلیارد تومان در این حوزه متضرر شده است.
دیداری معتقد است که افزایش قیمت باید وجود داشته باشد، ولی این موضوع باید متعارف و معقول صورت گیرد که بتواند حفظ زنجیره را به طور کامل درنظر گیرد. «صندوق‌های بازنشستگی اصلی‌ترین سهامداران پتروشیمیها هستند و باید به این موضوع اندیشیده شود که زیان پتروشیمی تنها به این حلقه محدود نخواهد شد. اگر همین سازمان‌هایی که متولی تامین حقوق بازنشسته‌ها هستند دچار کمبود منابع شوند ناگزیر به سمت دولت و بودجه عمومی خواهند رفت. بنابراین باید به گونه‌ای متعادل نرخ‌ها تعیین شود به شکلی که تولید و سرمایه‌گذاری و اشتغال به خطر نیفتد.»
دیداری در خصوص تفاوت نرخ ارز بازار آزاد و نیما به عنوان دغدغه سوم این صنعت نیز بیان کرد: در حال حاضر بیشترین زیان را از این موضوع پتروشیمیها متحمل می‌شوند. در حالی که این صنعت متولی اصلی صادرات است و ده‌ها ریسک عملیاتی و تجاری، انتقال پول، حمل‌ونقل و... را به جان می‌خرد.
مدیرعامل پتروشیمی زاگرس در ادامه به این موضوع اشاره کرد که در شرایطی که صنعت متانول ۲درصد از گاز متان تولیدی کشور را مصرف می‌کند برای این میزان مصرف قیمت‌هایی در دستور کار قرار گرفته که حیات آنها را در خطر می‌اندازد.
وی همچنین با بیان اینکه حاشیه سود تمام متانولسازهای کشور در ماه‌های گذشته منفی بوده است، توضیح داد: بخش عمده‌ای از متانولسازهای کشور واحدهایی هستند که تازه وارد مدار تولید شده‌اند و هنوز هزینه استهلاک‌شان صفر نشده است و از همه مهم‌تر هزینه‌های بازپرداخت فاینانس و تسهیلات را بر دوش دارند، یعنی قیمت تمام‌شده این شرکت‌ها بسیار بالاست و این فاصله زیان ایجاد‌شده برای این شرکت‌ها خیلی بیشتر از آنهایی است که سال‌ها در حال تولید هستند.
دیداری گفت: فرمول خوراک در کارگروه و انجمن صنفی تعیین شده است؛ فرمولی که باید تابع قیمت‌های بین‌المللی باشد به این صورت که اگر به تناسب نرخ محصول در بازارهای بین‌المللی افزایش پیدا کرد، به همین میزان هم نرخ خوراک افزایش یابد که دولت هم از این موضوع منتفع شود.
وی همچنین در زمینه عدم سرمایه‌گذاری متانول‌‌‌سازها در پایین‌دست هم توضیح داد: ما قبلا پیشنهاد دادیم که متانولی‌ها به سمت زنجیره ارزش و پایین‌دستی حرکت کنند. اما اولین انتقاد به خود نهادهایی است که برای تولید متانول همچنان مجوز صادر می‌کنند. حجم عمده مجوز صادر‌شده در حالی که همان نهادها می‌توانستند جلوی این موضوع را بگیرند و سقف تولید متانول را تعیین کنند و اجازه بدهند که در پایین‌دست سرمایه‌گذاری کنند. بنابراین آنهایی که ما را ملامت می‌کنند که چرا در پایین‌دست سرمایه‌گذاری نمی‌کنند خودشان باید در ابتدای امر جلوی این موضوع را می‌گرفتند.
وی ادامه داد: همچنین ما اعلام کردیم که یک فرصت ۴ تا ۶ ساله به شرکت‌های تولیدکننده متانول بدهید که همزمان با تداوم تولید متانول در پایین‌دست هم سرمایه‌گذاری کنند. اما اکنون بحث ادامه حیات پتروشیمی‌هاست و فعلا باید بتوانیم فضای تنفسی داشته باشیم مخصوصا برای شرکت‌های جدید تا بتوانند وام‌های خود را پس دهند و همزمان بتوانند از محل درآمد خود وام‌های جدید بگیرند و در پایین‌دست سرمایه‌گذاری کنند. کما اینکه پتروشیمی زاگرس به این حوزه ورود کرده است و اخیرا هم قرارداد لایسنس تبدیل متانول به اتانول هم امضا شده است.
در ادامه این نشست پیروز موسوی، مدیرعامل پتروشیمی بوشهر با اشاره به افزایش قیمت گاز در اروپا و تاثیر آن بر قیمت خوراک پتروشیمی ایران گفت: جنگ در اوکراین و افزایش هزینه حمل‌ونقل جهانی نیز باعث کاهش قیمت متانول در جهان شده است، بنابراین متانولسازهای ایران هم خسارت افزایش قیمت گاز و هم کاهش قیمت محصول را که هر دو آنها ناشی از مسائل سیاسی بوده است می‌پردازند.
مدیرعامل پتروشیمی بوشهر ادامه داد: هزینه حمل۱۵ تا ۲۰درصد بعد از جنگ اوکراین افزایش داشته و این موضوع بر اقتصاد کشور اثرگذار خواهد بود.
موسوی با بیان اینکه پتروشیمیها در کنترل نرخ ارز اثربخش هستند، گفت: رقبای ایران با گاز ارزان، محصولات پتروشیمی تولید می‌کنند و توان رقابت از متانول‌‌‌سازان ایران گرفته می‌شود. در حالی که ۲درصد از گاز تولیدی در پتروشیمیهای متانولی مصرف می‌شود با این حال تاثیر زیادی بر بازار ارز کشور دارند.
وی اعلام کرد: من به عنوان مدیرعامل پتروشیمی بوشهر صراحتا می‌گویم موجودیت این پتروشیمی به خطر افتاده است.
رضا کریمی، مدیرعامل پتروشیمی سبلان هم در این نشست به تشریح قیمت تمام‌شده متانول و نرخ فروش آن پرداخت. به گفته وی حدود ۶۱ تا ۶۴درصد قیمت تمام‌شده یک تن متانول قیمت گاز خوراک است که برای هر تن متانول از ۱۷۰ تا ۱۸۰ دلار آب می‌خورد.
وی ادامه داد: ۳۳ دلار در هر تن قیمت اکسیژن به عنوان خوراک دوم، ۲/ ۱۵دلار در هر تن قیمت بخار و هر مگاوات برق ۶۰ دلار هزینه دارد.
علاوه بر این، نرخ آب، پساب و نیروی انسانی که کمترین هزینه را دارد و حدود ۳درصد از کل قیمت تمام‌شده را دربرمی‌گیرد، ۵۰ دلار هم هزینه نگهداری مجتمع است. بنابراین هزینه تمام‌شده هر تن متانول نزدیک ۲۶۸ دلار است که با توجه به قیمت هر تن متانول فوب خلیج فارس ۲۴۰ دلار، ۲۸ دلار زیان تولید این محصول است.
کریمی گفت: حال اگر بخواهیم هزینه‌های وام‌ها را هم درنظر بگیریم مشخص می‌شود که تولید در این حوزه بسیار زیان‌آور است. شرکت سبلان حدود ۴۳۰ میلیون دلار فقط وام گرفته است و ۸۰درصد آن به صورت قسط پرداخت می‌شود. ضمنا پتروشیمی سبلان از تولید داخلی حمایت کرده است و برای اولین بار در کشور کاتالیست سنتز خود را از تولیدکننده‌های داخلی خریداری کرده و تا حدودی هم جواب گرفته است. اما با این حال ۶۸درصد این کاتالیست‌ها افزایش قیمت داشته است.
به گفته کریمی اکنون با قیمت ۵هزار تومان نرخ خوراک گاز، قیمت تمام‌شده بالاتر از قیمت فوب خلیج فارس رفته است چه برسد قیمت ۷هزار تومان خوراک که حتما به تعطیلی این واحدهای تولیدی خواهد انجامید. «شرکت سبلان با نرخ ۵هزار تومانی خوراک حدود ۱۸۰۰ میلیارد در سال ضرر می‌کند ولی اگر قیمت را به ۷هزار تومان بالا ببرند این زیان سر به فلک می‌‌‌زند. از سوی دیگر ۵۰درصد هم روی قیمت سوخت رفته است.»
وی ادامه داد: مهم‌تر اینکه قرار بر این شد از محل درآمد شرکت‌های کیمیای پارس و سبلان پروژه‌هایی راه بیفتد یعنی عملا اگر شرکت‌های متانولی تعطیل شود، در پی آن شرکت‌های دنا، سینا و طرح‌های دیگر هم می‌خوابد، بنابراین مشکل تنها سبلان نیست.
