چگونه کسب و کار دانش بنیان داشته باشیم
اواخر دهه 90 میلادی این طرز فکر در سطح جهان مطرح شد که به جای استفاده از توده کارمندان با سطح معلومات پایین و مدیریت مرکزی، می توان با به کارگیری کارمندان باکیفیت در سطوح مختلف سازمانی کمک شایانی به رشد کلی ساختار اقتصادی نمود. علاوه بر این، این کارمندان و کارگران حالا هم پتانسیل رشد و ترقی در شغل خود را دارند و هم به دلیل درک بهتر از اهداف سازمانی می توانند بیشتر در رشد اقتصادی شرکت داشته باشند. چنین چهارچوبی با عنوان دانش بنیان شناخته می شود.
این اقتصاد توجه زیادی را صرف سرمایه انسانی، فناوری و بهینه سازی نحوه استفاده توأمان از این دو عنصر می کند. در اقتصاد دانش بنیان همه کارمندان و کارگران به عنوان چرخ دنده های سیستم در نظر گرفته می شوند. هر چقدر که این اجزا و چرخ دنده ها کیفیت فردی بالاتری داشته باشند، کیفیت جمعی سیستم نیز بالاتر می رود و در نتیجه اهداف بهینه سازی و بهره وری به شکل مطلوب تری برآورده می شود.
این اقتصاد به سرمایه گذاری در نیروی انسانی و بازگشت چندین برابری این سرمایه به شکل رشد و سودآوری سازمانی اعتقاد دارد و بنابراین به تربیت نخبگان، به کارگیری نیروهای خبره، ارتقای سطح علمی، فعالیت بر اساس دانش و علوم حوزه کاری و... می پردازد.
مجموعه هایی که موفق به دریافت گواهی می شوند و تحت حمایت معاونت علمی ریاست جمهوری قرار می گیرند، از مزایا، تسهیلات و طرح های حمایتی متعددی، که با عنوان مزایای دانش بنیان شدن شناخته می شوند، برخوردار می شوند که با همکاری ارگان ها و سازمان های گوناگونی تأمین می گردد. تسهیلاتی که به شرکت های دانش بنیان تعلق می گیرد مستقیماً از محل صندوق توسعه ملی تأمین می گردد که همکاری نزدیکی با شبکه بانکی کشور دارد.
در ابتدا وقتی طرح حمایت از فعالیت های اقتصادی شرکت های دانش بنیان برای تولید و اشتغال زایی مطرح شد، این تسهیلات تنها به حوزه های صنعت و معدن، صنایع تبدیلی و تکمیلی، آب و کشاورزی تعلق می گرفت، اما بعد از مدتی شرکت های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات هم که دارای پروانه بهره برداری بودند به این فهرست اضافه شدند. در حال حاضر، تسهیلاتی که در اختیار شرکت های دانش بنیان قرار می گیرد به چهار دسته تسهیلات مالی، ضمانت نامه ها، تسهیلات سرمایه گذاری و تسهیلات توانمندسازی (کمک بلاعوض) تقسیم می شود.
چگونه از مزایای دانش بنیان بهره مند شویم
به طور کلی 110 برنامه حمایتی و تسهیلات برای شرکت های دانش بنیان تدارک دیده شده است که به هدف حمایت و کمک به رشد شرکت های فعال در این زمینه اختصاص یافته است. برخی شرکت ها ممکن است به معافیت های مالیاتی و گمرکی نیاز داشته باشند و برخی دیگر ممکن است به تسهیلات استقرار، توسعه بازار و راه اندازی خط تولید انبوه علاقمند باشند.
لازم به ذکر است که این گواهی برای محصول صادر می شود و برخی از خدمات آن مختص آن هستند، در حالی که امکانات دیگر به طور کلی در اختیار شرکت قرار می گیرند.
تعدادی از مهمترین این تسهیلات عبارتند از:
• تسهیلات معافیت مالیاتی برای درآمدهای ناشی از تجارت با محصول تأیید شده
• تسهیلات معافیت گمرکی برای صادرات محصول یا واردات مواد و تجهیزاتی که برای ساخت آنها مورد نیاز شرکت هستند
• اعطای امریه سربازی. به این معنا که تا سقف سه نفر می توانند به جای گذراندن دوران سربازی در نهادهای نظامی به مدت دو سال در محل شرکت مشغول به کار شوند.
• استقرار دفاتر شرکت در کاربری های مسکونی تهران. این امر به خصوص با توجه به کمبود فضای شدیدی که پایتخت از آن رنج می کشد می تواند آثار مثبت داشته باشد.
• تسهیلات توسعه بازار به منظور کمک به یافتن بازار فعالیت، مشتریان بالقوه و درآمدزایی سریع.
• کمک به راه اندازی خط تولید. این نوع خدمات به طور ویژه برای شرکت های نوپایی مفید هستند که قادرند نمونه آزمایشگاهی از محصول خود بسازند اما تمکن مالی کافی برای تولید انبوه آن را در اختیار ندارند.
• درخواست وام. مبالغ مورد نیاز مجموعه های فعال در این حوزه از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی و سامانه غزال با همکاری بانک های کشور تأمین می گردد.
• استفاده از بودجه پژوهشی دستگاه های اجرایی
• حضور در نمایشگاه های داخلی و خارجی و راه اندازی نمایشگاه های دائمی که می تواند باعث رشد و توسعه سریع و دستیابی به بازارهای مناسب در کوتاه مدت گردد.
به طور خلاصه، شرکت هایی می توانند گواهی دانش بنیان دریافت کنند که تولیدکننده یک محصول با سطح فناوری بالا و مبتنی بر تحقیق و توسعه باشند. در صورتی که این شرایط برقرار باشد، شرکت می تواند از طریق سامانه ای که برای این کار در نظر گرفته شده است، به ارائه مدارک و مستندات مربوط به فرایند ایجاد و توسعه محصول مورد نظر بپردازد. مرحله ای که با عنوان ارزیابی دانش بنیان شدن شناخته می شود.
بعد از دریافت این مدارک، ابتدا معاونت علمی آنها را از غربال اولیه عبور داده و در صورت تکمیل بودن مدارک، یک ارزیاب از طریق کارگزاری های همکار به شرکت اختصاص می دهد. این ارزیاب که در زمینه مورد ادعای شرکت متخصص است، وظیفه بررسی محصول و تطبیق ویژگی های آن با مدارک ارائه شده را بر عهده می گیرد و به سه طریق ارتباط تلفنی، جلسات آنلاین و مراجعه حضوری با شرکت ارتباط برقرار می کند.
گزارش ارسالی ارزیاب به معاونت علمی و مدارک ارسال شده پیش از آن، زیربنای نظر سردبیری فنی و ممیزی را تشکیل می دهند که در مراحل بعدی به بررسی محصول می پردازند. در نهایت، در صورتی که محصول دارای ویژگی های مورد نظر تشخیص داده شود، معاونت علمی درخواست شرکت را تأیید کرده و شرکت متقاضی به شرکت دانش بنیان تبدیل می شود.
بدیهی است که مجموعه های متقاضی با این شرایط عمکردی، باید ویژگی های خاصی داشته باشند. فضای دانش بنیان از شرکت ها طلب می کند که محیطی را برای رشد بر پایه فناوری و تحقیق به وجود آورند. این امر نیازمند به کارگیری سیاست های مدیریتی و تجاری مشخصی است، مانند دارا بودن واحد فنی یا تحقیقات و توسعه (R&D)، همکاری نزدیک با تیم های خلاق و نوآور چه در غالب نیروهای دانشگاهی و چه در غالب مخترعین و همچنین پایش دائمی حوزه صنعت خود در سطح بین المللی.
اقتصاد دانش بنیان
به جز مسئولیتی که این مجموعه ها به عنوان پایگاه های فناور و پیشرفته در قبال رشد اقتصادی کشور دارند، اشتغال زایی، توسعه و ارتباط با مشتریان خارجی نیز جزو مهمترین مسائلی است که انتظار می رود جزو اولویت های سازمانی در این شرکت ها باشند. به دلیل تأکید فراوان چهارچوب اقتصادی مذکور بر رشد و تعالی نیروی انسانی، باید فعالیت های آنها به تولید کادر زبده و توانمند ختم شود که در سازمان های دیگر با زمینه شغلی مشابه نیز موفق باشند. بنابراین اثرگذاری آنها در جامعه باید به طور مناسب حس شود.
جمع بندی
همان طور که از مباحث فوق مشخص است، به جز چالش هایی که در مسیر دریافت گواهی دانش بنیان وجود دارد، شرکت ها هم باید از چهارچوب مدیریتی معینی برخوردار باشند تا بتوانند انتظارات موجود در این زمینه را پاسخ دهند. برخی از این انتظارات در صرف عملکرد شرکت برآورده می شوند، اما باقی باید با همت مدیریت آنها جواب داده شده و تلاش شود که به رسالت مجموعه های تحت حمایت معاونت علمی به طور کامل عمل شود. امید است که فعالان حوزه های صنعت و تجارت کشور با علم به خصوصیات این حوزه وارد آن شده و بتوانند به اقتصاد کشور برای رشد در این مسیر کمک کنند.
