این گزارش تاکید می‌کند؛ در یک سالی که از حمله نظامی روسیه به اوکراین می‌گذرد، کشورهای نفتی خاورمیانه و تولیدکنندگان مهم گاز از برندگان این جنگ بوده‌‌‌‌‌‌اند؛ اما به دلایل مختلف این فرصت به پررنگ‌شدن نقش ایران در بازار جهانی انرژی منجر نشد. در پنجاه و هفتمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت‌جهانی»، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائهشده و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی تهیه‌‌‌‌‌‌شده توسط بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی بین‌المللی، در قالب داده‌های تازه مورد واکاوی قرارگرفته‌‌‌‌‌‌اند.
اخیرا سرگئی کوزلوف، سفیر روسیه در ریاض، اعلام کرد که صادرات محصولات کشاورزی روسیه به عربستان‌سعودی در سال‌گذشته با افزایش بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شد. در سال۲۰۲۲، صادرات محصولات کشاورزی- صنعتی روسیه به عربستان‌سعودی با افزایش بی‌سابقه ۴۹/ ۹درصدی مواجه شد و به نقطه‌عطف یک‌میلیارد دلاری نزدیک شد. در همین راستا، همکاری مسکو با ریاض در بخش کشاورزی، یکی از کاتالیزورهای اصلی برای توسعه کل روابط تجاری و اقتصادی میان روسیه و عربستان به‌شمار می‌رود. اهمیت عربستان‌سعودی برای روسیه به‌عنوان یک شریک تجاری و اقتصادی، بهطور پیوسته در حال افزایش بوده‌است و دو کشور در حال برنامه‌ریزی برای افزایش حجم تجارت متقابل به ۵میلیارد دلار «در آینده قابل پیش‌بینی» هستند. تجارت دوجانبه میان آنها در سال۲۰۲۲ به حدود ۱/ ۷۵میلیارد دلار رسید. طی سفر وزیر کشاورزی روسیه به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در اکتبر سال‌گذشته، دو طرف یادداشت تفاهمی را امضا کردند که بر اساس آن افزایش عرضه غلات، دام‌زنده، محصولات دامی، مواد غذایی، محصولات ماهی، میگو، میوه‌ها و خرما، محصولات زراعی و علوفه‌ای در دستور کار قرار گرفت.
بخش عمده‌ای از تجارت دوجانبه عربستان با روسیه را مواد شیمیایی نفتی تشکیل می‌دهد؛ از یک‌سو عربستان‌سعودی رزین‌های آمینه، الکل‌های غیر‌حلقوی و پلی‌استال‌ها را به روسیه صادر می‌کند و از سوی دیگر، روسیه نفت تصفیه‌شده، جو و سایر مواد غذایی را به این کشور صادر می‌کند. علاوه‌بر این بخش‌ها، فرصت‌های دیگری نیز برای توسعه‌تجارت فی‌مابین آنها وجود دارد؛ عربستان‌سعودی رسما برای پیوستن به گروه کشورهای بریکس درخواست داده‌است.
از سوی دیگر، اتحادیه اروپا قصد دارد با اعمال تحریم‌های مالی جدید، ایجاد محدودیت‌های تجاری و ممنوعیت خدمت به اتباع روس عضو هیات‌مدیره شرکت‌های زیرساختی مهم اروپایی مانند شبکه‌‌‌‌‌‌های برق، به مسکو ضربه وارد کند؛ اما در یک سالگی جنگ اوکراین، تغییرات زیادی در جهان اتفاق‌افتاده بهطور مثال ژئوپلیتیک انرژی به‌‌‌‌‌‌شدت دگرگون شده‌است. کشورهای نفتی خاورمیانه و تولیدکنندگان مهم گاز از برندگان این جنگ بوده‌‌‌‌‌‌اند. در این میان ایران یک بازنده بزرگ است، درحالی‌که این تحول می‌توانست ایران را به بازار جهانی انرژی بازگرداند؛ اما تصورات اشتباه در مورد زمستان سخت اروپا و نیز تداوم وضعیت تحریمی و نااطمینانی تشدید شونده، عملا حذف ایران از بازار جهانی انرژی را تثبیت کرد؛ این در حالی است که حتی روسیه در پیامد تحریم‌های شدید توانسته به‌صورتی نسبتا موفقیت‌آمیز بازارهای انرژی خود را به‌سوی شرق تغییر جهت دهد و در بازاری مانند چین، جایگزین ایران شود.
علاوه بر این، به گفته مقامات اروپایی، اتحادیه اروپا در حال آماده‌سازی طرح ممنوعیت صادرات قطعات الکترونیکی به روسیه که امکان بهره‌گیری از آنها در ساخت سلاح وجود دارد، ممنوعیت واردات لاستیک و آسفالت از روسیه و صادرات کالاهای اتحادیه اروپا از جمله کامیون، سایر وسایل نقلیه سنگین، ماشین‌آلات ساختمانی، پمپ‌ها و سایر تجهیزات مورد‌استفاده در بخش ساخت‌وساز به روسیه است. بروکسل به‌منظور مقابله با دورزدن تحریم‌ها، درنظر دارد یک شرکت کشتیرانی مستقر در دبی را که مظنون به ارائه کمک به روسیه در دورزدن تحریم‌های صادرات نفت است، در لیست تحریم قرار دهد.
اخیرا پوتین، از استراتژی جدید روسیه در زمینه غلات پرده برداشت؛ استراتژی‌‌‌‌‌‌ای که کانون تمرکز آن، دستیابی به حجم بالای صادرات غلات روسیه است. در روسیه در سال۲۰۲۲، بیش از ۱۵۰میلیون‌تن غلات از جمله بیش از ۱۰۰میلیون‌تن گندم برداشت شده‌است. پوتین مدعی شد که تا پایان سال‌زراعی جاری، یعنی تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۳، حجم کل صادرات غلات این کشور به ۵۵ تا ۶۰میلیون‌تن خواهد رسید. بر اساس آخرین داده‌های ارائهشده توسط سرویس آمار روسیه، برداشت محصول غلات روسیه به ۱۵۳/ ۸میلیون تن رسیده است که ۲۶/ ۷درصد نسبت به سال۲۰۲۱ افزایش داشت؛ رقمی که از پیش‌بینی‌های رسمی قبلی، یعنی ۱۵۰میلیون تن، فراتر رفت. داده‌ها حاکی از این امر است که برداشت گندم در سال‌گذشته به حجم ۱۰۴/ ۴میلیون تن رسیده است. شایان ذکر است که رکورد قبلی برداشت غلات، توسط روسیه در سال۲۰۱۷ و با برداشت ۱۳۵/ ۵میلیون تن ثبت شد و همچنان انتظار می‌رود روسیه به‌رغم تحریم‌های غرب که مشکلات تجاری فراوانی برای این کشور ایجاد می‌کند، جایگاه خود را به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده گندم در جهان حفظ کند.
اخیرا سرکنسول روسیه در استانبول اعلام کرد که حجم تجارت روسیه با ترکیه به‌سرعت در حال گسترش بوده و در سال۲۰۲۲ به ۷۰میلیارد دلار یعنی حدود ۲برابر سال‌پیش از آن افزایش یافته‌است. هدف رهبران دو کشور، افزایش این رقم به ۱۰۰میلیارد دلار است. با توجه به تحریم غرب علیه روسیه و خروج بسیاری از شرکت‌های غربی از این کشور، بستر مناسبی برای گسترش روابط تجاری دوجانبه فراهم شده و گسترش روند تولید مشترک و اجرای سرمایه‌گذاری‌های مشترک در دستور کار قرار گرفته‌است. سال‌گذشته، ترکیه و روسیه نقشه‌راه همکاری اقتصادی را امضا کردند که بر اساس آن، حجم تجارت دوجانبه به ۱۰۰میلیارد دلار در سال‌خواهد رسید.
