توسعه تجارت وابسته به مولفه‌های متعددی و وجود هر یک از آنها لازم، اما ناکافی است؛ ابزارهایی مانند بسترهای کارآمد حمل‌ونقل و ترانزیت، کالای صادرات‌محور، وجود نگاه کلان مدیریتی نسبت به تجارت در بدنه سیاست‌گذاری‌های دولتی و سایر موارد این‌چنینی برای دستیابی به تراز تجاری مثبت و افزایش صادرات غیرنفتی ایران لازم و ضروری هستند، اما در صورت نبود هر یک از این حلقه‌ها، قطار تجارت به مقصد نهایی خود نخواهد رسید.در این میان، یکی از الزامات اساسی بهبود تجارت خارجی، زیرساخت‌های فنی و لجستیکی به‌ویژه در امر حمل‌ونقل و برای انجام موفقیت‌آمیز هر فعالیت تجاری، مسئله لجستیک و مجموعه امور پشتیبانی در امر انتقال کالا از اهمیت ویژه‌ای برخورداراست.کشورها به فراخور نیاز، سیاست‌های صادراتی و سایر موارد این‌چنینی، از شیوه‌های مختلف حمل‌ونقل استفاده می‌کنند.
حمل‌ونقل دریایی، ریلی، هوایی و جاده‌ای، جزو این شیوه‌ها هستند و موقعیت مکانی کشورها عاملی تاثیرگذار در انتخاب روش حمل‌ونقل آنها است، به‌طورکلی در بحث تجارت خارجی، اهمیت در حمل‌ونقل زمینی و ریلی بیشتر است و کشورهایی که مرز خاکی بیشتری با کشورهای مختلف جهان دارند، همواره در تلاش هستند تا از این فرصت‌های ژئوپلتیک استفاده کنند. ایران باوجود هم‌مرز بودن با تعداد زیادی از کشورها و همچنین قرارگیری در موقعیت استراتژیک در منطقه، متاسفانه هنوز در زیرساخت‌های حمل‌ونقل زمینی و ریلی خود ضعف‌های جدی دارد. پیش‌تر به قرارگیری ایران در موقعیت جغرافیایی استراتژیک جهان اشاره شد. ایران نقطه مهمی برای اتصال سایر کشورهای منطقه به یکدیگر است، اما کمبودهای زیرساختی و تجهیزاتی سبب شده تا سهم ایران در ترانزیت منطقه به حد مناسب و مطلوبی نباشد.
به‌دلیل نقص‌های فنی در مسئله حمل‌ونقل، دیگر کشورها در سال‌های اخیر، جای ایران را در بحث ترانزیت بین‌المللی پر و از این ظرفیت تجاری نهایت بهره‌برداری را کرده‌اند. بنابراین، رفع نقایص زیرساخت‌های تجهیزاتی و حمل‌ونقل، از مهم‌ترین نکاتی است که باید در راستای افزایش تجارت جهانی به آن توجه داشته باشیم.حمل‌ونقل ریلی و زمینی از آن‌رو برای کشور ما حائزاهمیت است که ایران بیشترین مرز خاکی را با کشورهای منطقه دارا است و در مرکزیت یک بازار گسترده تجاری قرار دارد. ایران از این مزیت نه‌تنها می‌تواند در بحث صادرات و واردات استفاده کند، بلکه می‌تواند در سایر فعالیت‌های مربوط به تجارت خارجی اعم از ترانزیت نیز از این مزیت بهره بگیرد. بیشتر بارهای حمل‌شده در بین کشورها، از طریق زمینی جابه‌جا می‌شود و همین موضوع نشان‌دهنده جایگاه بالای ترانزیت زمینی است، اما متاسفانه در این مسئله، ایران ضعف‌های زیرساختی شدید و محدودیت‌های زیادی دارد. این کمبود تنها در ترانزیت و حمل‌بار ریلی و زمینی نیست و در حمل‌ونقل دریایی نیز چالش‌های این‌چنینی داریم.هنوز بنادر ایران توانایی‌های زیرساختی مناسب برای بارگیری و تخلیه بار ندارند. تاسیسات مربوط به حوزه حمل‌ونقل دریایی کشور محدود است و ظرفیت بالایی برای انتقال حجم زیاد بار در بنادر وجود ندارد.بنابراین، در حمل‌ونقل دریایی نیز ضعف‌ها و چالش‌های جدی وجود دارد که باید به آنها توجه جدی داشت، چرا که مرزهای آبی ایران به‌ویژه جنوب کشور، ظرفیت‌های جدی برای برقراری ارتباطات تجاری با سایر کشورها را فراهم می‌کنند. خلیج‌فارس و راهیابی ایران به آب‌های آزاد از طریق دریای عمان، فرصتی استراتژیک را برای بهبود تجارت به‌ویژه با کشورهای منطقه شکل داده است، اما به‌دلیل نقص‌های تاسیساتی و تجهیزاتی در حمل‌ونقل دریایی و پایین بودن ظرفیت بنادر، هنوز نتوانسته‌ایم آن‌طور که باید و شاید، از مزایای تجارت دریایی، بهره‌مند شویم.
