هم‌میهن نوشت: هر روز تعداد بیشتری از دانش‌آموزان به دایره بزرگ غایبان مدارس اضافه می‌شوند. از روز چهارشنبه هفته گذشته که مسمومیت با گاز ناشناخته، تعدادی از مدارس دخترانه شرق و غرب تهران را درگیر کرده بود، بسیاری از خانواده‌ها تصمیم گرفتند تا پایان سال فرزندان‌شان را به مدرسه نفرستند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که در دو روز گذشته، نیمکت‌های زیادی از کلاس‌های درس خالی مانده‌اند. آنطور که معلمان و مدیران مدارس اعلام می‌کنند، در روز شنبه از مدرسه ۳۰۰ نفری، فقط ۲۶ دانش‌آموز حاضر بودند و مدرسه ۱۶۰ نفری، ۶۰ غایب داشت؛ میزان غیبت‌هایی که گفته می‌شود بی‌سابقه بوده.
نگرانی از تکرار مسمومیت‌ها در مدارس دیگر، سبب شد تا از روز شنبه، والدین تعدادی از دانش‌آموزان، اطراف برخی از مدارس به صورت نوبتی، نگهبانی دهند و حتی در راهرو مدارس حاضر شوند. با این همه، اما آموزش‌وپرورش تاکنون جز توصیه به محدودیت ورود و خروج به مراکز آموزشی و تاکید بر حضوری بودن کلاس‌های درس، اقدام ویژه‌ای برای تامین امنیت دانش‌آموزان نکرده است. با این حال از داخل مدارس خبر می‌رسد که مدیران، سرایدار و مستخدم را مقابل مدرسه مستقر کرده‌اند، پنجره‌ها بسته شده، کلاس‌های رو به خیابان، به سمت دیگری از ساختمان منتقل شده‌اند، فوق‌برنامه‌ها لغو شده، بوفه‌ها تعطیل و ساعت ورود و خروج دانش‌آموزان محدود شده است.
وزیر آموزش‌وپرورش، بیست و ششم بهمن‌ماه اعلام کرد، مسمومیت دانش‌آموزان مشکل خاصی نیست و بیشتر شایعه است. آن زمان تعدادی از مدارس قم درگیر این ماجرا بودند. از هفته گذشته که ماجرای مسمومیت‌ها وارد فاز جدیدی شد، یوسف نوری کمی عقب نشست و دیروز بابت اتفاقات رخ داده، عذرخواهی کرد؛ عذرخواهی دیرهنگام پس از گذشت سه ماه از اولین مسمومیت.
براساس صحبت‌های روز گذشته او، باید منتظر نتیجه از سوی نهاد‌های ذی‌ربط ماند. در همین شرایط، اما اخبار رسیده از مدارس مختلف کشور، از ادامه‌دار بودن ماجرای مسمومیت‌ها حکایت دارد. به‌طوری‌که روز گذشته، مدرسه خیام اهواز، دو مدرسه ابتدایی و دبیرستان در شهر‌های زنجان و ابهر، دو مدرسه در نیشابور، یک مدرسه در آبیک و ارومیه، مدرسه دیگری در هرمزگان، مشهد، شیراز و گنبدکاووس، درگیر مسمومیت و تعداد قابل‌توجهی از دانش‌آموزان روانه بیمارستان شدند.
در این شرایط، اما خواسته خانواده‌ها غیرحضوری شدن کلاس‌های درس است؛ اقدامی که به گفته وزیر آموزش‌وپرورش هنوز برای آن تصمیمی گرفته نشده است. نوری در ادامه صحبت‌های روز گذشته‌اش از صدور دستورالعملی به مدارس در صورت مواجهه با مسمومیت خبر داد: «بر اساس این دستورالعمل، اگر مدیران مدارس با چنین پدیده‌ای مواجه شدند، مکان را با تعجیل ترک کنند یا اگر دانش‌آموزی درگیر شد، با رعایت پروتکل‌ها به مراکز درمانی ارجاع دهند. همچنین قبل از حضور دانش‌آموزان، از کلاس‌ها بازدید کنند.» به گفته او، شرایط دانش‌آموز مسموم شده، مراعات شود.
خانم یاراحمدی، مادر انسیه دانش‌آموز ۱۶ ساله‌ای است که هفته گذشته در پی انتشار گاز در مدرسه احمدیه بروجرد آسیب دید و همراه با همکلاسی‌هایش به بیمارستان منتقل شد. با گذشت نزدیک به ۱۰ روز از انتشار گاز در مدرسه، مادر می‌گوید که دخترش همچنان درگیر عوارض مسمومیت است و در این مدت هم مدرسه نرفته است.
مسئولان مدرسه تنها در همان روز شنبه، در بیمارستان حاضر شدند و اوضاع مصدومان را بررسی کردند و بعد از آن حتی یک تماس هم نگرفتند: «آن روز در خبر‌ها اعلام شد که ۴۴ دانش‌آموز این مدرسه به بیمارستان منتقل شدند، اما عدد واقعی نزدیک به ۷۰ نفر بود، تعداد مصدومان آنقدر بالا بود که روی هر تخت دو دانش‌آموز قرار گرفت. آن شب از میان تمام این دانش‌آموزان حدود ۷ نفر نیاز به بستری داشتند، ۴ نفر از آن‌ها با مسئولیت خانواده مرخص شدند و سه نفر ماندند. دختر من و یکی از همکلاسی‌هایش ازجمله آن‌ها بودند. هر سه این دانش‌آموزان هم در این مدت مدرسه نرفته‌اند و همچنان درگیر عوارض مسمومیت هستند.»
مادر این دانش‌آموز می‌گوید، در این مدت چندین‌بار دخترش را به پزشک برده، او دچار نفس‌تنگی و بی‌حالی در عضلات شده است. حالا هم قفسه سینه‌اش درد می‌کند. آزمایشات، اختلالی را نشان نمی‌دهد، اما پزشکان گفته‌اند که از منشأ این مسمومیت و گاز واردشده به بدن، اطلاعی ندارند و به احتمال زیاد این عوارض نتیجه همان مسمومیت است. همه این‌ها در شرایطی است که انسیه، پیش از این بیماری زمینه‌ای نداشته است.
به گفته او، آن‌ها قصد ندارند تا پایان سال فرزندشان را به مدرسه بفرستند: «تعدادی از مادران به مدرسه احمدیه مراجعه کردند و مدیر به آن‌ها گفته، دانش‌آموزان حق غیبت ندارند و باید در مدرسه حاضر شوند. معلم با حضور ۴ دانش‌آموز هم کلاس را تشکیل می‌دهد و درس‌ها را تکرار نمی‌کند. همه این‌ها در شرایطی است که از کلاس ۳۵ نفره انسیه، تنها ۴ نفر در کلاس حضور داشتند. به همین دلیل همراه با تعدادی از مادران تصمیم گرفتیم روز چهارشنبه هفته گذشته به اداره آموزش‌وپرورش برویم. آنجا به ما گفتند، حضور دانش‌آموزان اختیاری است و مدرسه موظف است درس‌ها را برای این دانش‌آموزان تکرار کند.»
به گفته یاراحمدی، مدیر مدرسه به خانواده‌ها گفته، مدرسه یک نفر را مامور کرده که اطراف مدرسه نگهبانی بدهد و دیگر نگرانی از بابت حضور دانش‌آموزان وجود ندارد. اما در این مدت مسمومیت‌های متعددی در مدارس اتفاق افتاده. در خود مدرسه احمدیه سه‌بار مسمومیت رخ داد که یک‌بار آن مربوط به شیفت مخالف بود: «مدارس قیام، فرشتگان، انقلاب، خیام و... در بروجرد همه درگیر شده بودند، تمام این مدارس هم دخترانه بودند. البته تعدادی هم پسرانه بودند و به همین دلیل پسرم که کلاس چهارم است را هم به مدرسه نفرستادم.»
او درباره اینکه آیا مدرسه احمدیه دوربین مداربسته داشته است؟ می‌گوید: «مدرسه دوربین دارد، اما گفتند که در آن ساعت خاموش بوده است. ما وقتی برای یک کاری به مدرسه می‌رفتیم، همیشه دوربین کار می‌کرد. چطور می‌شود که در آن روز، دوربین خاموش بوده است؟»
خانم «س»، مادر دانش‌آموز کلاس پنجمی در منطقه ۶ است و می‌گوید، مدرسه تنها کاری که برای تامین امنیت دانش‌آموزان کرده، این است که در را بسته و اجازه ورود به کسی نمی‌دهد. این هم تصمیمی است که خود مدیر گرفته. در کنار آن مستخدم را موظف کرده، بیرون از مدرسه بایستد و نگذارد کسی وارد مدرسه شود. بقیه اقدامات، از سوی خود والدین در حال انجام است.
به گفته او، از روز شنبه مادران دانش‌آموزان تصمیم گرفته‌اند به‌صورت شیفتی هر دو ساعت، اطراف مدرسه بایستند و از فرزندان‌شان مراقبت کنند: «مدرسه دخترم، دولتی است و تاکنون در آن منطقه مسمومیت رخ نداده، برخی والدین درخواست کرده بودند که کلاس‌های درس غیرحضوری شود، اما موافقت نکردند. روز شنبه، خیلی‌ها بچه‌های‌شان را به مدرسه نفرستاده بودند. من هم از دیروز تصمیم گرفتم دخترم را تا پایان سال به مدرسه نفرستم.»
مادر این دانش‌آموز می‌گوید، بچه‌ها در جریان ماجرا قرار گرفته‌اند و داخل مدرسه هم بین خودشان درباره آن حرف می‌زنند. یکی از دانش‌آموزان به بقیه گفته بود، با خودشان زغال بیاورند، آن را لای دستمال بپیچند و اگر بویی آمد بگذارند جلوی دهان‌شان. اوضاع طوری شده که خودشان در اینترنت جست‌وجو و روش‌هایی برای مقابله با این موضوع پیدا می‌کنند.
به گفته او، مسئولان مدرسه تاکید می‌کنند که نباید دانش‌آموزان مضطرب شوند، اما اقدامی هم برای‌شان نکرده‌اند: «فقط به آن‌ها گفته‌اند که استرس نداشته باشید و ما مراقب هستیم. اما حتی اعلام نکردند که اگر دانش‌آموزی نیامد، ایرادی ندارد.» این، اما تمام ماجرا نیست، پس از اتفاقات هفته گذشته، تمام برنامه‌های فوق‌برنامه این مدرسه هم لغو شده است، مانند نمایشگاهی که قرار بود برگزار شود و دانش‌آموزان در آن شرکت کنند.
خانم «م» به دلیل محدودیت‌هایی که آموزش‌وپرورش ایجاد کرده، نخواست نامش در گزارش بیاید. او مدیر مدرسه ابتدایی غیردولتی در منطقه سه آموزش‌وپرورش است و به هم‌میهن می‌گوید: «در این دو روز ورود و خروج به مدرسه به‌شدت کنترل شده و صبح و ظهر برای ورود و خروج دانش‌آموزان تنها ۵ دقیقه، فرصت داده شده است. در زنگ تفریح هم اجازه حضور دانش‌آموزان در حیاط داده نشد. دو سرایدار مقابل مدرسه نگهبانی می‌دادند و به دانش‌آموزان اعلام شد از خوراکی‌های همدیگر استفاده نکنند و بوفه را هم تعطیل کردیم. همچنین اجازه ورود افراد متفرقه به مدرسه را ندادیم.»
به گفته او، در این مدت تماس‌های زیادی از خانواده‌ها داشته‌اند، آن‌ها نگران وضعیت فرزندان‌شان هستند: «تلاش، کاهش نگرانی دانش‌آموزان و کم کردن استرس آن‌ها بوده است. به هر حال تاکید آموزش‌وپرورش در برقراری کلاس‌های درس بوده است. ما بدون اجازه آن‌ها نمی‌توانیم اقدامی انجام دهیم. هرچند از طریق شبکه شاد با آموزش‌وپرورش در تماسیم، اما درنهایت مدیران مدرسه هستند که باید اقدامات ایمنی را انجام دهند.»
این مدرسه ابتدایی دخترانه درباره وضعیت روانی دانش‌آموزان از اتفاقات پیش‌آمده هم توضیح می‌دهد: «این دانش‌آموزان، بچه‌های دو سال کرونا هستند و ظرفیت‌شان پایین است. بچه‌ها را نباید تحت فشار قرار داد، آن‌ها به شدت آسیب‌پذیرند. به همین دلیل ما فشار زیادی به آن‌ها وارد نمی‌کنیم و اجازه دادیم بچه‌هایی که استرس بیشتری دارند، به مدرسه نیایند و در مقابل از معلمان خواستیم برای‌شان محتوای آموزشی به صورت ویدئو و عکس تولید کنند.»
نرگس عافیت‌طلب، مدیر هنرستان دخترانه در منطقه دو تهران است. او می‌گوید؛ بعدازظهر روز جمعه اداره آموزش‌وپرورش این منطقه جلسه‌ای با معاونان و مدیران داشته و در آن جلسه درباره اتفاقات رخ‌داده صحبت شده است: «مدیران در این جلسه نکات بازدارنده برای تامین امنیت دانش‌آموزان را به معاونان و مدیران مدارس ابلاغ کردند، اما این‌ها به صورت بخشنامه نبود. مثلا یکی از این موارد، بررسی کردن سطل آشغال‌ها و پشت‌بام‌ها قبل از حضور دانش‌آموزان، همچنین بررسی وضعیت تهویه کلاس‌ها بود.
البته در این میان اولیای دانش‌آموزان هم مسائلی مطرح کردند مثل اینکه کسانی که با کمک‌های اولیه آشنایی دارند، در مدرسه حاضر شوند، اما این‌ها جز ایجاد نگرانی و استرس در میان دانش‌آموزان، تاثیر دیگری ندارد.» به گفته او، در روز‌های گذشته به خانواده دانش‌آموزان اجازه ورود به ساختمان مدرسه داده نشد: «در آن جلسه مسئولان گفتند، موضوع با نیروی انتظامی طی جلسه‌ای در میان گذاشته شده و قرار است آن‌ها اطراف مدرسه‌ها گشت‌زنی داشته باشند. آن‌ها نمی‌خواهند مامور به صورت دائمی کنار مدرسه مستقر باشد چراکه این موضوع حساسیت ایجاد می‌کند. اما در یکی، دو روز گذشته شاهد بودیم که پلیس اطراف مدارس گشت‌زنی می‌کند. حتی به ما اعلام کردند که اگر مورد مشکوکی دیدیم به حراست منطقه اطلاع دهیم.»
بر اساس اعلام او، به مدیران تاکید شده تا دوربین‌های مداربسته بررسی شوند و سرایدار هم حواسش به اطراف مدرسه باشد: «ما در این مدرسه ۷ دوربین داریم که دوتای آن در ورود مدرسه، دو تا در سالن و چند تای دیگر در حیاط مدرسه قرار دارد.»
به گفته عافیت‌طلب، فشار زیادی روی مدیران مدارس وجود دارد، آن‌ها باید شرایط را کنترل کنند، کادر مدرسه را توجیه کنند و مراقب باشند دانش‌آموزی بدحال نشود. به هر حال یک موج نگرانی وجود دارد و شرایط سختی ایجاد شده است: «ما دانش‌آموزان را در ۴ ماه اعتراضات، به سلامت به اینجا رساندیم و حالا در این وضعیت، بسیار نگرانیم. اگر از همان ابتدا جلوی این ماجرا گرفته می‌شد، به اینجا نمی‌رسید.»
بر اساس اعلام عافیت‌طلب، در حال‌حاضر وضعیت آموزش‌وپرورش هم به دلیل ماجرای رتبه‌بندی معلمان و حواشی آن، متشنج است و این وضعیت هم فشار مضاعفی وارد کرده است. به همین دلیل بیشترین اقدام عملی از سوی مدیران مناطق آموزش‌وپرورش در حال انجام است. همه در حال آماده‌باش هستند و حراست هم گوش به زنگ است.
او به نکته دیگری اشاره می‌کند و آن ماجرای غیرحضوری شدن کلاس‌های درس است: «بسیاری از خانواده‌ها درخواست غیرحضوری شدن کلاس‌ها را داشتند. اما این اقدام مضرات زیادی دارد. با این حال روز شنبه از ۱۶۰ دانش‌آموز این هنرستان، نزدیک به ۶۰ مورد غیبت داشتیم. حتی شنیدم که در یک مدرسه با ۳۰۰ دانش‌آموز، تنها ۲۶ نفر حاضر بوده‌اند. ما با برخی از خانواده‌ها تماس گرفتیم و علت غیبت را پرسیدیم که آن‌ها هم دلیل را ترس از اتفاق پیش‌بینی نشده اعلام کردند.»
بر اساس اعلام مدیر این هنرستان، بهطورکلی در ۶ ماه گذشته به دلیل مسائلی که در پاییز رخ داد اختلال زیادی در آموزش دانش‌آموزان ایجاد شد، حالا هم چنین شرایطی ایجاد شده و آموزش دانش‌آموزان به‌شدت آسیب دیده است. از سوی دیگر در هنرستان، کارگاه‌های زیادی برگزار می‌شود، چطور می‌شود این کارگاه‌ها را غیرحضوری کرد؟ او می‌گوید، با توجه به اینکه زمان زیادی تا پایان سال وجود ندارد، احتمال ادامه‌دار بودن غیبت‌ها و وصل شدن آن به تعطیلات نوروز زیاد است. اما پس از آن واقعا شرایط سختی ایجاد می‌شود چراکه خود دانش‌آموز می‌پرسد که در این سال تحصیلی چه آموزشی دیده است؟ این اتفاقات روی اعتماد عمومی تاثیر می‌گذارد و بعد از آن کنترل شرایط سخت می‌شود.
با این همه عافیت‌طلب می‌گوید، در جلسه بعدازظهر جمعه با مسئولان آموزش‌وپرورش منطقه، به آن‌ها اجازه داده شده که اگر دانش‌آموزی غیبت کرد، سختگیری نکنند: «به ما گفتند اگر خانواده‌ای نگران است، اجازه غیبت داده شود. به هر حال ما هم نمی‌توانیم با خانواده‌ها بجنگیم.» مدیر این هنرستان معتقد است که باید در این شرایط انگیزه حضور دانش‌آموزان در مدرسه را بالا برد: «ما روز شنبه با شکلات از دانش‌آموزان استقبال کردیم و سعی کردیم فضای شادی برای‌شان ایجاد کنیم.»
تامین امنیت دانش‌آموزان تنها دغدغه مدیران نیست. معلمان هم نگرانند. خانم «ک»، دبیر ریاضی یکی از مدارس منطقه ۳ آموزش‌وپرورش است. او می‌گوید که صبح روز شنبه، معاون و مدیر با دبیران جلسه گذاشتند و درباره اتفاقات احتمالی توضیحاتی دادند. البته این را هم تاکید کردند که به‌هیچ‌وجه با خبرنگاری مصاحبه انجام نشود. به گفته او روز شنبه تعداد زیادی از دانش‌آموزان غیبت داشتند، به‌طوری‌که تنها در کلاسی که او معلمش است، ۶ نفر غیبت داشتند.
این معلم درباره اقداماتی که از سوی مدرسه برای حفظ امنیت دانش‌آموزان انجام شده، توضیح می‌دهد: «در این دو روز اجازه باز کردن پنجره به دانش‌آموزان داده نشد. کلاس‌هایی که رو به کوچه و خیابان بودند، به سمت دیگری از ساختمان منتقل شدند. نیرو‌های خدماتی جمعه شب، تمام مدرسه ازجمله پشت‌بام و بخش‌های مختلف را بازرسی کرده بودند و در ساعت حضور دانش‌آموزان، جلوی مدرسه نگهبانی دادند. همه این‌ها در حالی است که مدرسه دوربین مداربسته در اطراف ساختمان دارد.» بر اساس اعلام او، ماموران حراست منطقه در اختیار مدارس قرار گرفته‌اند و حتی از والدین دانش‌آموزان درخواست کمک کردند.
معلم دیگری هم که نخواست نامش در این گزارش بیاید می‌گوید، آموزش‌وپرورش برای تامین امنیت دانش‌آموزان هیچ اقدامی انجام نداده است. همه این‌ها در شرایطی است که خیلی از خانواده‌ها تمایلی به فرستادن فرزندان‌شان به مدرسه ندارند: «آنطور که شنیدم یکی از مدارس نمونه دولتی ۳۰۰ نفره، روز شنبه نیمه‌تعطیل بوده است. در وضعیتی هم که آموزش‌وپرورش اقدامی انجام نداده، اطراف تعدادی از مدارس منطقه ۸ تهران، والدین خودشان دست به کار شده‌اند و اطراف مدارس نگهبانی می‌دهند. حتی شنیدم که آن‌ها در راهرو مدرسه حاضر شده‌اند و مراقبت بچه‌ها بودند.»
او می‌گوید، روز چهارشنبه اطراف مدرسه یارجانی که دانش‌آموزانش دچار مسمومیت شده بودند، تعداد زیادی از افراد لباس شخصی دیده شدند که وقتی نیرو‌های اورژانس محل را ترک کردند آن‌ها هم رفتند. آن روز شرایط بسیار بغرنج بود، مدرسه در را بسته بود و حتی اجازه نمی‌داد والدین وارد مدرسه شوند. روز چهارشنبه خانواده‌ها تجربه بسیار بدی داشتند. بر اساس اعلام این معلم، تاکید آموزش‌وپرورش بر حضور دانش‌آموزان است.
با این حال برخی از مدیران به مسئولیت خود، اقدام به مجازی کردن آموزش‌ها کرده‌اند: «معاون و مدیر مدرسه بدون اجازه مسئولان منطقه اجازه انجام هیچ اقدامی ندارند و اصلا نمی‌توانند به‌طور مستقل، تصمیمی بگیرند. در گذشته، پیش آمده بود که معاون مدرسه از مدیر منطقه خواسته باشد نیروی انتظامی اطراف مدرسه گشت‌زنی کند. آن زمان مدیر منطقه با کلانتری نامه‌نگاری می‌کرد و آن‌ها هم نیرو می‌فرستادند. اما حالا اطلاعی ندارم که آموزش‌وپرورش چنین درخواستی کرده است یا خیر.»
او درباره استفاده از دوربین‌های مداربسته در مدارس هم می‌گوید که از سال ۸۴، مدارس منطقه ۸، در حال مجهز شدن به دوربین‌های مداربسته بودند و قطعا مدرسه یارجانی دوربین داشته است. مانیتور این دوربین‌ها هم در اتاق مدیر است. حتی در سرویس بهداشتی مدارس هم این دوربین‌ها قرار دارند، بنابراین همه‌چیز در این دوربین‌ها مشخص است.
ماجرای مسمومیت دانش‌آموزان، درگیری روانی برای خانواده‌ها ایجاد کرده. آن‌ها نمی‌دانند منشأ این اتفاقات چیست و چرا مدارس اقدام عملی صورت نمی‌دهند. در چنین وضعیتی، شیما قوشه، وکیل پایه یک دادگستری و عضو کانون وکلای مرکز، درباره پیگیری‌های حقوقی اتفاقات اخیر برای والدین دانش‌آموزان می‌گوید، خانواده‌ها می‌توانند از مدعی‌العموم بخواهند که این موضوع را پیگیری کند: «اگر دادستان به‌عنوان مدعی‌العموم وارد این مسئله شود، مهم‌ترین اقدام باید شناسایی عوامل این اتفاقات باشد که آیا به صورت عمد در حال انجام است یا خیر. بعد از آن میزان قصور مدرسه یا آموزش‌وپرورش مشخص و به آن رسیدگی شود. به هر حال خانواده‌ها این حق را دارند که شکایت کنند.»
به گفته او، شکایت خانواده‌ها از آموزش‌وپرورش می‌تواند به دلیل بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی‌ای باشد که از سوی مسئولان مدارس صورت گرفته است. مثلا مشکل تنفسی یا عوارض مسمومیت در دانش‌آموزی ماندگار بوده و دلیل آن هم دیر رساندش به مرکز درمانی بوده است. در این زمینه دیگر همان مدرسه اقدام عمدی انجام داده و مقصر است.
این وکیل دادگستری می‌گوید، مسمومیت‌های اخیر در مدارس رخ داده است و از نظر قانونی اولیای مدرسه و آموزش‌وپرورش مسئول حفظ و نگهداری از دانش‌آموزان تا زمانی که در مدرسه حضور دارند، هستند: «آن‌ها نخستین کسانی‌اند که باید نسبت به مسائل پیش‌آمده پاسخگو باشند.
یکی از مواردی که باید در ارتباط با آن پاسخ بدهند، پیش‌بینی نکردن احتیاطات لازم بوده است. به هر حال این اتفاق از سه‌ماه پیش در حال رخ دادن است و باید احتیاط می‌کردند. بی‌احتیاطی‌ای مثل استفاده نکردن از تجهیزاتی مانند دوربین مداربسته و...». قوشه معتقد است، مسئولیت تمام بی‌احتیاطی‌ها به عهده مسئولان مدرسه است. همه این‌ها با این فرض است که مدرسه هیچ عمدی در انجام این اقدامات نداشته است. به‌گفته قوشه، به هر حال بخشی از مسئولیت اتفاقات اخیر، با اولیای مدرسه و بهطورکلی با سیستم آموزش‌وپرورش است.
