به گزارش همشهری آنلاین، براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵ بخش اسفندقه شهرستان جیرفت دارای ۹۵ روستا و آبادی با جمعیتی بالغ بر ۱۲ هزار و ۳۱۰ نفر است و مرکز بخش اسفندقه دولت آباد نام دارد که سنگ فرش ها و بافت سنتی و خشتی گِلی‌اش چشم هر رهگذری را خیره می‌کند.
اسفندقه دارای سبقه تاریخی ۷۵۰۰ ساله است که در کاوش‌های باستانی دهه ۱۳۹۰ کشف شده و آثار تاریخی همچون مقبره میر حیدر مهنی، قلعه تاریخی شاهپوری، قدیمی‌ترین مدرسه و تنها بادگیر جنوب استان کرمان و تپه‌های باستانی گاو کُشی در این بخش وجود دارد.
اسفندقه رنگین کمانی از فرهنگ، تاریخ، تمدن و طبیعت
روحبخش بیگ‌زاده -بخشدار اسفندقه- در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به ظرفیت‌ها و چشم‌اندازهای منحصر بفرد این منطقه در بخش‌های مختلف گفت: مقبره میرحیدر، مقر حکومتی امیرحیدر بوده که بنا به وصیتش، خودش و فرزندانش در این مکان دفن شده‌اند. این مقبره یادگار دوره صفویه است که در باغی سرسبز و زیبا در روستای دولت‌آباد قرار دارد. شکل این بنا از داخل شش ضلعی و از خشت و گل است.
وی از وجود ۵۰ رشته قنات در این بخش خبر داد که در حال حاضر ۳۸ رشته از این قنات‌ها فعال هستند و بعضی از این آنها از جمله قنات گاوکُشی و فردوس بیش از پنج کیلومتر طول دارند.
بیگ زاده هُنر دست زنان و دختران را در بخش اسفندقه بی‌نظیر توصیف کرد و افزود: در این منطقه با توجه به جمعیت قابل توجه عشایر، انواع دست بافته‌های عشایری از جمله گلیم و سیاه چادر در روستای خمرتوییه تولید می‌شود.
بخشدار اسفندقه قالی گُلسرخ را گُل سر سبد صنایع دستی جیرفت عنوان کرد که در کنار غذای محلی بُز قُرمه برای هر گردشگری می‌تواند جذاب باشد.
وی ثبت ملی یک اصله درخت "اوُرس" را نشان از طبیعت در آمیخته با تاریخ این منطقه دانست و اظهار کرد: در روستای کوران درختان اورس، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند که یکی از این درختان با توجه به قدمت و ارتفاع بسیار زیادش ثبت ملی شده است.
بخشدار اسفندقه این منطقه را مهد بازی‌های محلی دانست که قلعه‌قوس یا خانه‌قوس از جمله بازی‌های پر طرفدار اهالی این بخش است که مورد استقبال عموم مردم قرار دارد.
بیگ زاده با گرامیداشت یاد و خاطره شهدا به پیشینه ایثارگری در روستای کناروئیه با هفت شهید اشاره کرد که به یکی از روستاهای هدف گردشگری مقاومت تبدیل شده است.
وی ظرفیت خارق‌العاده تولید انواع محصولات کشاورزی از جمله پسته در اسفندقه را یکی از خصوصیات بارز این بخش بیان کرد و گفت: اقلیم متنوع اسفندقه، کشت انواع محصولات مانند غلات، بادام، انجیر، انار و گردو و از همه مهم‌تر پسته را در این بخش میسر کرده است.
بخشدار اسفندقه سطح زیرکشت محصولات شاخص را همیاری مردم در تولیدات و نیازهای کشور دانست و افزود: در بخش زراعی محصولاتی چون گندم(۸۰۰ هکتار)، جو(۴۰۰ هکتار)، ذرت(۴۰۰ هکتار)، زعفران(چهار هکتار) و در بخش باغات محصولاتی چون پسته(۵۰۰ هکتار)، انار(۲۰۰ هکتار)، بادام(۲۰۰ هکتار)، گردو(۱۰۰ هکتار) و گل محمدی(۱۰ هکتار) کشت می‌شوند.
وی گیاهان دارویی را به عنوان دیگر قابلیت اسفندقه برشمرد که مهمترین پوشش آنها شامل زیره کوهی، آویشن، بومادران، کلپوره، شیرین‌بیان، اسپند، خارشتر و ... هستند و درختان کوهی بادام، بنه و کسور طبیعت این منطقه را برای گردشگران و اهالی منطقه دلنوازتر و معطر کرده است.
بیگ زاده معادن اسفندقه را از نوع کرومیت اعلام کرد که در روستاهای باغ برج، انگرچاله و صولوئیه این نوع معادن وجود دارد و همچنین در روستای باغ بُرج یک معدن سنگ قیمتی نیز وجود دارد که مهمترین عامل درآمد این روستا است و معدن تنگ سرگز که دارای درصدی مس و طلاست، در حال بهره برداریست.
گام به گام با تاریخ و طبیعت اسفندقه
کمال الدین ضیاکمالی نماینده اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان در جنوب کرمان نیز در گفت و گو با ایسنا آغاز محور گردشگری جیرفت - اسفندقه را از پنج کیلومتری جیرفت اعلام کرد و گفت: از جیرفت که به سمت سد انحرافی حرکت می کنیم با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی می توانیم از محوطه های باستانی قُمادین و سد بهترین مجموعه آبی و گردشگری را با باغات و نخلستان ها داشته باشیم و احیاء بازی های آبی و دریایی برای سرگرمی نسل جوان و گردشگران ضرورت دارد.
وی به وجود گلخانه ها و باغات در دو طرف جاده سد جیرفت که بخشی از این محور گردشگری محسوب می شوند، اشاره کرد و افزود: وقتی به فرودگاه جیرفت می رسیم باغات و درختان قدیمی را می بینیم و دشت کُناری آهوان که محلی مناسب برای برگزاری جشن های سنتی از جمله سیزده بدر(روز طبیعت) و چهارشنبه آخر سال است را پشت سر می گذاریم. همچنین یک قنات و خانه قدیمی نیز ارزش ثبت ملی را دارند از جاذبه های دشت مورد نظر هستند.
ضیاکمالی محور گردشگری جیرفت - اسفندقه را در بخش اول منتهی به روستای نراب و پُشت سد جیرفت توصیف کرد و در ادامه گفت: باغ مادری که آخرین واریته های مرکبات را برای کُل کشور تولید می کند بسیار دیدنی است و بعد از تماشای دریاچه سد جیرفت به سمت روستاهای بکر رمون و ... حرکت خستگی ناپذیری را دنبال می کنیم.
نماینده اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری در جنوب کرمان بخش دوم این محور را به سمت سد جیرفت و به موازات رودخانه خروشان هلیل رود به طول ۷۰ کیلومتر عنوان کرد که با استفاده از منازل سازمانی می شود یه عنوان کمپ گردشگری استفاده کرد و با گذر از این سازه های مستحکم بر فراز یک تپه، قوس سد جیرفت از دور نمایان می شود که از بزرگترین سدهای قوسی کشور محسوب می شود.
اما آغاز جذاب ترین بخش محور گردشگری جیرفت-اسفندقه
وی عبور از پُل فلزی را آغاز بخش سوم محور گردشگری جیرفت - اسفندقه عنوان کرد که با عبور از پیچ و خم های جاده روستایی و کم عرض و تماشای پوشش گیاهی با سیاه چادرهای عشایری و دشت کُناری روبرو می شویم.
ضیاکمالی گفت: عبور از تنگ سرگز در گذشته بسیار سخت بود چون سنگلاخی بود و در بستر رودخانه قرار داشت و برای اهالی خطراتی را در زمان بارش ها و جاری شدن سیلاب ها ایجاد می کرده است.
وی دیدن معدن سرگز را توصیه کرد و گردشگری عشایری را نیز بخشی از سفر به اسفندقه دانست که با صرف تولیدات دامی و نان محلی و صبحانه های آتشی به همراه است.
ضیاکمالی دشت اسفندقه را محلی برای استراحت و توقف مناسب دانست که از دور مزارع گندم، ذرت و آفتابگردان دیده می شوند و با رسیدن به اولین روستا بنام فردوس از وسط آبادی و بافت قدیمی رد می شویم و یک مدرسه وجود دارد که میراث فرهنگی از تخریب آن جلوگیری کرده و بخشی از آن نیز مرمت شده است. البته برای رفع خستگی و استفاده از طبیعت و ادامه سفر می توانیم دمی در محل بومگردی فردوس مهمان نوازی مردم این خطه را نیز تجربه کنیم.
رسیدن به بهشت گردشگری و تاریخ
وی گذر از روستای فردوس را با تماشای مزارع و باغات، فصل جدیدی از محور جذاب گردشگری یعنی روستای دولت آباد دانست که با باغی مشهور به باغ سازمان شروع می شود. البته زمانی این باغ محل تولید نهال درختان سردسیری بوده که امروزه به یک متروکه تبدیل شده حالا چرا دستگاه متولی تماشاچی است؟ جای تامل است.
اما از این باغ که بگذریم به قلعه اسفندقه می رسیم که قدمت آن به دوره پهلوی اول می رسد و به قلعه خاندان ابوسعیدی مشهور است که معماری خاص خودش را دارد و می توان از آن به عنوان سالم ترین بنای دوره پهلوی نام برد که قابل سکونت است و یگانه بادگیر جنوب کرمان در اسفندقه نیز وجود دارد که درختان کهنسال آن را احاطه کرده اند و در کنار آن یک قلعه کهنه وجود دارد که احیاء آن هم افزایی همگانی را می طلبد و بقایای یک آسیاب وجود دارد که نمونه آن در استان یزد قرار دارد.
وی درختان چنار را تماشایی دانست که نهر آبی نیز از کنار آنها عبور می کند.
مقبره میرحیدر مهنی نقطه طلایی سفر گردشگری به اسفندقه
ضیاکمالی مقبره میرحیدر مهنی را فصل جدیدی از سفر به اسفندقه عنوان کرد و گفت: میرحیدر مهنی از نوادگان ابوسعید ابوالخیر است که این گورخانه معماری خاص خودش را دارد و به دوره صفوی برمی‌گردد و یک نهر آب از زیر درختان و کنار مقبره می گذرد و باغات انار گورخانه را سخت احاطه کرده اند که بسیار دیدنی است و همه نوادگان میرحیدر در این مکان دفن هستند و قلعه و مقبره هر دو ثبت ملی شده اند.
وی به اولین مدرسه جنوب کرمان در اسفندقه اشاره کرد که توسط میراث فرهنگی بازسازی و مرمت شده و پرونده دو باب مدرسه نیز برای ثبت ملی در دستور کار است.
نماینده اداره کل میراث فرهنگی در جنوب کرمان روستای فتح آباد را از دیگر مقاصد گردشگری در نزدیکی دولت آباد اسفندقه معرفی کرد که معماری کاملا سنتی آن با همکاری میراث فرهنگی و بنیاد مسکن حفظ شده و یک خانه اربابی وجود دارد که مالکان تا کنون اجازه ورود میراث فرهنگی را برای اقدامات مورد نیاز نداده اند.
وی خانه شاهپوری را پابرجا ولی در حال تخریب عنوان کرد که متاسفانه صاحبان آن رضایت ندادند که کارهای ثبت ملی آن دنبال شوند.
ضیاکمالی از تپه گاوکُشی به عنوان قدیمی ترین محوطه باستانی حوزه فرهنگی هلیل رود با قدمت بیش از ۹۰۰۰ سال یاد کرد و افزود: در این فصل از کاوش ها مهد اولین روستانشینی شناسایی شد که نشان دهنده عدم تمرکزنشینی است.
وی از پوشش گیاهی اسپند که پهنه وسیعی از دشت اسفندقه را دربرمی‌گیرد به عنوان یک زیرساخت اشتغال زایی در بخش تولید صنایع دستی یاد کرد و از مردم و بومی ها خواست برای استفاده از این ظرفیت پیشقدم شوند.
نماینده اداره کل میراث فرهنگی در جنوب کرمان به بافت یک تخته فرش و اهدای آن به آستان قدس رضوی اشاره کرد که در محل موزه فرش مشهد نگهداری می شود و گفت: نام هُنر دست اهالی اسفندقه بر تارک تاریخ این مرز و بوم می درخشد لذا باید این ها داشته را پاس بداریم.
وی ثبت ملی قالی گُلسرخ، مقبره میرحیدر مهنی و قلعه اسفندقه را مایه فخر و مباهات دانست و افزود: دو محوطه باستانی نیز در اسفندقه ثبت ملی شدند و چند باب مدرسه و چند محوطه دیگر نیز ظرفیت قرار گرفتن در فهرست ملی را دارند.
ضیاکمالی همچنین از اهتمام ویژه میراث فرهنگی برای ثبت ملی چندین قنات در اسفندقه خبرداد و استفاده از آبگرم گیشکی را به گردشگران توصیه کرد.
وی ثبت ملی چندین خانه اربابی را مستلزم همکاری مالکان آنها دانست که اگر همراهی کنند، درخشش اسفندقه در سطح بین المللی دور از انتظار نخواهد بود.
ضیاکمالی به ظرفیت پرورش اسب و رونق گردشگری و سوارکاری اشاره کرد که در حال حاضر با سرمایه گذاری بخش خصوصی آغاز شده و در آینده نزدیک اسفندقه می تواند یکی از مهم ترین قطب های پرورش اسب و سوارکاری بشود.
وی نتیجه استفاده از همه ظرفیت های مورد اشاره و مغفول را، رهایی اسفندقه از بُن بست دانست که دسترسی به آنها باید تسریع شود.
