به گزارش خبرگزاری صدا و سیما رادیو گفتگو با دکتر یاسر کاسه ساز ،عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای و نماینده اداره کل دیپلماسی عمومی و اطلاع رسانی سازمان انرژی اتمی به موضوع دستاورد‌های سازمان انرژی هسته‌ای پرداخت
سوال: یک بحثی که ما سال گذشته هم زیاد داشتیم بحث برق انرژی‌های پاک است و مواردی از این دست، این برق را بهانه‌ای کنیم امروز راجع به استفاده‌ی از انرژی اتمی یا انرژی هسته‌ای در حوزه برق با شما صحبت کنیم و البته کاربرد‌های غیر برقی آن و از استفاده‌هایی که می‌شود از برق یا انرژی هسته‌ای در حوزه برق برد؟
کاسه ساز: فناوری هسته‌ای را در دو حوزه‌ی بسیار مهم می‌شود از آن استفاده کرد، یک حوزه‌ی خیلی مهم و راهبردی بحث تولید انرژی هست، که عمدتا منظور انرژی برق است و یک بخش دیگرش هم اصطلاحا کاربرد‌های غیربرقی یا کاربرد پرتو‌ها هست یعنی ما از انرژی هسته‌ای، از فناوری هسته‌ای یک چیزی که دو تا برداشت خیلی مهم داریم یک برداشت راجع به انرژی هست و یک برداشت هم در مورد پرتو‌ها هست که هم انرژی و هم پرتو‌ها کاربرد‌های بسیار متنوعی دارند.
در حوزه انرژی اگر شنوندگان عزیز بدانند در اثر شکافت به اورانیوم به ازای هر شکافتش ۲۰۰ مگا الکترون ولت انرژی آزاد می‌شود که این انرژی در نوع خودش بسیار مقدار بالایی دارد و حجم زیاد و تعداد زیادی از این واکنش‌ها دریک نیروگاه اتمی رخ می‌دهد که منجر به گرم شدن آب و از آن طرف می‌توانیم تبخیر آب را داشته باشیم که این آب بخار شده می‌تواند منجر به چرخش ژنراتور و توربین بشود و نهایتا تولید برق کند.
از این تکنولوژی که در دهه ۱۹۶۰ میلادی برای اولین بار تجاری می‌شود و برق هسته‌ای به این روش تولید می‌شود، استفاده زیادی دارد و الان در حال حاضر مثلا در سال ۲۰۲۲ سال میلادی گذشته، اطلاعاتی که منتشر شده نشان می‌دهد که ده درصد از برق تولیدی در جهان ناشی از برق هسته‌ای بوده است، که این ده درصد را باید مقایسه کنیم با سایر منابع تولید انرژی برق، مثل ذغال سنگ که بالاترین سهم را دارد با سهم ۳۵ و دو دهم درصد و گاز هست ۲۳ و ۶ دهم درصد و انرژی‌های برق آبی مثل سد هست که ۱۶ و ۶ دهم درصد و در چهارمین رتبه فناوری هسته‌ای قرار دارد که حدود ده درصد از برق تولیدی در دنیا توسط فناوری هسته‌ای تامین شده است.
حدودا ۴۴۰ راکتور نیروگاهی برای تولید برق در ۳۲ کشور جهان فعال هستند که این ده درصد را تامین می‌کنند.
نکته جالب این که سهم کشور‌های مختلف از این ده درصد برق هسته‌ای متفاوت هست، یعنی هر کشوری سعی می‌کند سهم فناوری هسته‌ای و انرژی هسته‌ای را در سبد انرژی اش افزایش بدهد، بعنوان مثال فرانسه ۷۰ درصد برق تولیدی اش ناشی از نیروگاه‌های اتمی است یا مثلا ژاپن ۲۵ درصد، یا بعضی از کشور‌های اروپایی می‌توان گفت ۵۰ درصد برق شان ناشی از برق تولید شده توسط نیروگاه‌های اتمی است.
در ایران هم شاید برای شنوندگان جالب باشد در ایران تنها نیروگاه اتمی فعال ما همان نیروگاه معروف نیروگاه اتمی بوشهر است که قدرت آن هزار مگاوات است که حدودا یک درصد برق کشور را تامین می‌کند. اما سازمان انرژی اتمی ایران تلاش دارد با در برنامه افق ۱۴۲۰ خودش این مقدار را ۲۰ درصد یعنی از سهم یک درصد در سبد انرژی را تا ۲۰ درصد افزایش بدهد.
سوال: پس یک برنامه ریزی بلند مدت هم برای این ماجرا دارید. کاربرد‌های غیربرقی اش را هم بفرمایید.
کاسه ساز: خوشبختانه کاربرد‌های غیربرقی فناوری هسته‌ای خیلی متعدد هست و شاید الان همان طور که تصور ما از این که یک روزی مثلا تلفن همراه نداشته باشیم خیلی غیرممکن به نظر می‌رسد، نداشتن فناوری هسته‌ای و حذف فناوری هسته‌ای در جنبه‌های مختلف زندگی انسان هم واقعا غیرقابل تصور هست.
الان فناوری هسته‌ای که عمدتا ناشی از پرتو‌هایی هست که از برهم کنش‌های هسته‌ای تولید می‌شود مثل پرتوی گاما، پرتوی بتا، نوترون و سایر پرتو‌های هسته‌ای، کاربرد‌های بسیار متنوعی از جمله در پزشکی که خود پزشکی هم از نظر تجاری، گردش مالی بسیار بالایی هست، هم از نظر مصرف و تولید واقعا سهم خیلی زیادی را در نظام پزشکی دارد و سه تا کاربرد خیلی مهم در پزشکی را می‌توان از آن نام برد، یک بحث بسیار مهم آن تشخیص بیماری‌ها هست، وقتی که آن رادیودارو به بدن انسان تزریق می‌شود و پرتو‌ها از بدن انسان بیرون می‌آید، این خروج پرتو‌ها از داخل بدن که تحت نظر پزشک انجام می‌شود، اطلاعاتی را که عمدتا در شکل تصویر به پزشک می‌دهد و پزشک می‌تواند محل تومور‌ها را یا کارایی ارگان‌های خاصی که مدنظرش هست را بررسی کند.
یک بحث دیگری در پزشکی داریم بحث درمان است، این پرتو‌ها اگر پرتو‌های خاصی باشند که در داخل بدن جذب بشوند، مثل پرتوی آلفا و بتا این‌ها می‌توانند منجر به درمان بشوند یا منجر به نابودی سلول‌های سرطانی بشوند، به شرطی که رادیو دارو دقیقا داخل تومور یا داخل سلول‌های سرطانی نشسته باشد و بحث دیگر هم که درپزشکی هست بحث استریل کردن است، با پرتودهی ابزارآلات و تجهیزات پزشکی منجر به این می‌شود که تمام میکروارگانیسم‌ها و انواع و اقسام باکتری‌ها و هر موجود زنده‌ای که در این تجهیزات وجود دارد از طریق پرتو‌هایی که به آن‌ها تابانده می‌شود نابود بشوند، این فقط در حوزه پزشکی اش بود.
سوال: اگر بخواهیم راجع به حوزه‌های مختلف صحبت کنیم چندین و چند برنامه می‌شود، اما خودش نشان می‌دهد که در حوزه‌های گوناگون چقدر می‌تواند تاثیرگذار باشد.
می‌خواهیم یک مقدار راجع به فرهنگ سازی این ماجرا هم با هم صحبت کنیم
می‌خواهیم ببینیم که چگونه می‌شود از فناوری هسته‌ای استفاده کرد بهرحال هم برق هسته‌ای را صحبت کردیم و هم کاربرد‌های غیربرقی آن را در صنعت پزشکی، اما می‌خواهیم اهمیت بحث فرهنگ سازی را بفرمایید، اشاره کردید که یک برنامه ریزی بلند مدت دارید تا ۱۴۲۰، فرهنگ سازی این جا کجاست و مردم چطور بشناسند و همراه باشند؟
کاسه ساز: یک وظیفه بسیار مهمی که به دوش سازمان‌های هسته‌ای در دنیا هست، بحث فرهنگ سازی است، چون وقتی که راجع به فناوری هسته‌ای صحبت می‌شود نهایتا به فکر انرژی برق می‌افتند یا در حالت‌های دیگر به فکر تسلیحات هسته‌ای یا جنگ افزار‌های هسته‌ای شاید به ذهن افراد خطور کند و به قول معروف شاید یک مقاومت خاصی از نظر اجتماع در مورد پذیرش توسعه فناوری هسته‌ای وجود داشته باشد که در بعضی از کشور‌ها این نمود بیشتری دارد و این وظیفه به دوش سازمان‌های اتمی از جمله سازمان‌های انرژی اتمی و زیرمجموعه اش است که با کمک رسانه ملی که این فرهنگ سازی و این اطلاع رسانی در خصوص مزایای فناوری هسته‌ای در زندگی آدم‌ها، در زندگی مردم، در اهداف توسعه‌ی پایدار، در برنامه بلند مدت در حوزه سلامت، در حوزه تامین امنیت غذایی و سایر موارد بیان و تبیین شود.
