تابناک _ عضو حقوقدان شورای نگهبان گفت: رای امروز دادگاه لاهه علیه آمریکا، که در پی شکایت ایران صورت گرفت، الزام آور است.
دکتر عباسعلی کدخدایی، عضو حقوقدان و رئیس پژوهشکده شورای نگهبان در گفت‌وگو با خبر ۲۱ سیما درباره رأی امروز دادگاه لاهه در محکومیت آمریکا در پرونده شکایت ایران بیان کرد: اقدامات غیرقانونی آمریکا از سال‌های بسیار قبل هم‌چنان علیه نهادها و مردم ایران ادامه و استمرار داشت و متأسفانه این اقدامات در سال‌هایی توسعه پیدا کرد و اموال شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات ایرانی، مشمول توقیف و ضبط بر اساس قوانین نامشروع آمریکا شد.
وی افزود: از طرفی طبق قوانین نامشروع آمریکا، امکان طرح دعوا در محاکم داخلی آن‌ها وجود نداشت و تنها راه باقی مانده، طرح دعوا در مراجع بین‌المللی بود؛ با تلاش وزارت خارجه، دولت و معاونت حقوقی از سال ۱۳۹۵ اقدامات منسجم حقوقی برای طرح دعوا در دادگاه لاهه آغاز شد.
دکتر کدخدایی گفت: البته آمریکایی‌ها در آغاز مدعی عدم صلاحیت دیوان بین‌المللی دادگستری شدند که دیوان در سال ۱۳۹۷ خود را برای ورود به دعوا صالح شناخت و امروز پس از یک‌سال ادامه‌ی جلسات استماع، رأی ماهیتی پرونده صادر شد که به نفع موسسات ایرانی است.
این استاد حقوق بین الملل دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: این رأی از جمله آرای روشنی است که اقدامات آمریکا را محکوم کرده و آمریکا به نقض تعهدات بین‌المللی محکوم شده، و این عبارت در ادبیات حقوقی بین‌المللی بسیار صریح است و آمریکا در پی نقض تعهدات بین‌المللی و هم‌چنین نقض بندهای متعدد عهدنامه مودت ۱۹۵۵، برای پرداخت غرامت و جبران خسارت مسئولیت دارد؛ تعیین خسارت و غرامت هم بر عهده دو دولت و طرفین است و اگر به توافق نرسند، خود دیوان می‌تواند بنا به درخواست یکی از طرفین این خسارت و غرامت را تعیین کند.
دکتر کدخدایی درباره سازوکارهای اجرای حکم دادگاه لاهه نیز عنوان کرد: آرای دیوان بین‌المللی دادگستری برای دولت‌ها الزام‌آور است و دولت‌ها مکلف به اجرای آن هستند؛ دولت آمریکا در ابتدای طرح دعوا توسط جمهوری اسلامی ایران، ادعای عدم صلاحیت دیوان را داشت که رد شد و در طول رسیدگی ماهیتی هم ادعاهای مختلفی داشت؛ از جمله اینکه اقداماتش را به ماده ۲۰ عهدنامه مودت استناد می‌کرد که « اقدامات مغایر امنیت ملی آمریکا بوده و آمریکا به این خاطر ضبط و توقیف اموال شرکت‌های ایرانی را انجام داده است» که این استدلال هم رد شد و الان جایی نمانده تا آمریکا اعتراضی در عدم اجرای رأی داشته باشد و امیدواریم در اجرای رأی نیز زودتر به نتیجه برسیم و رأی اجرایی شود.
رای دیوان لاهه چه بود؟
قضات دیوان بین‌المللی دادگستری، رأی «اموال و دارایی‌های ایران» را که هفت سال پیش از سوی ایران علیه آمریکا مطرح شده بود، صادر کردند. ایران در دادخواست خود از دیوان خواسته بود که اعلام نماید، آمریکا با مصادره اموال بانک مرکزی و سایر شرکت‌ها، عهدنامه مودت میان دو طرف را نقض کرده است.
در این رای، دیوان رأی داد که آمریکا برخی مفاد عهدنامه مودت را نقض کرده، اما ایران نتوانسته نقض برخی دیگر از مفاد ادعایی را اثبات نماید.
آمریکا به ادعای نقش ایران در انفجار‌های بیروت در سال ۱۹۸۳ و به دنبال پرونده «پترسون و دیگران علیه ایران» رأی به مصادره نزدیک به ۲ میلیارد دلار از اموال بانک مرکزی ایران و سایر شرکت‌های ایرانی داد. این موضوع باعث شد تا ایران به خواسته بازپس گیری این دارایی‌ها علیه آمریکا طرح در دیوان دعوا کند.
دیوان در رأی روز گذشته خود در پاراگرف‌های ۳۴ تا ۵۴ رای خود اعلام می‌کند، از آنجا که بانک مرکزی ایران را نمی‌تواند شرکت تلقی کند، چون عهدنامه مودت، تنها ناظر بر شرکت‌هاست، پس در نتیجه، صلاحیتی برای ورود به مصادره اموال بانک مرکزی ندارد.
دیوان در این رای می‌گوید، چون ایران نتوانسته است ماهیت کافی برای فعالیت‌های تجاری بانک مرکزی را اثبات کند در نتیجه، نمی‌تواند آن را یک شرکت تجاری تلقی نماید. نکته جالب آنکه دیوان در رأی خود می‌گوید، چون ایران تصور می‌کرده است که معیار «شرکت بودن» ربطی به ماهیت فعالیت‌ها ندارد، در نتیجه تلاشی هم برای اثبات تجاری بودن فعالیت‌های بانک مرکزی نداشته است.
