دیپلماسی ایرانی نوشت: در روزهای اخیر اخبار مختلفی مبنی بر حذف دلار توسط کشورهای مختلف در رسانه‌های گوناگون منتشر شد. در نخستین خبر اعلام شد که شرکت نفت چین و شرکت توتال فرانسه معاملات خود را با یوآن انجام خواهند داد، در خبر بعدی اعلام شد برزیل در معاملات خود با چین یوآن را جایگزین کرد، در خبری دیگر اعلام شد که کشورهای ایران، روسیه ، هند و چین با کشور برزیل با یوآن معامله خواهند کرد؛ سپس روسیه اعلام کرد که سعی دارد همه مبادلات خود را با یوآن انجام بدهد و بنا به برخی از اخبار عربستان سعودی نیز به دنبال جایگزین کردن یوآن است.
ذکر این مسئله ضرورت دارد که زمانی که ایالات متحده از دلار به عنوان یک اسلحه علیه مخالفان خود استفاده کرد و به وسیله دلار شدیدترین تحریم‌های ممکن را علیه ایران اعمال کرد بسیاری از کشورها در هراس افتادند که شاید روزی نوبت به کشور آنها هم برسد و این مسئله نیز در جایگزین شدن دلار در تبادلات بین المللی اثر گذار بوده است.
در اینجاست که نقش گروه بریکس با تلاش‌های عربستان سعودی برای پیوستن به آن در اقتصاد جهانی در برابر گروه 20 نیز برجسته می‌شود و باید اشاره کرد که ممکن است در آینده نزدیک ترکیه نیز در مبادلات خود با برخی از کشورها از یوآن استفاده کند؛ زیرا با وجود اینکه ترکیه عضو ناتوست، صادرات مبادلات تجاری ترکیه با چین یک پنجم مبادلات ترکیه با آمریکاست و همچنین ترکیه نیز دچار التهاب‌های ارزی است.
تاریخچه تلاش برای حذف دلار از معاملات به دوران معمر قذافی، رهبر سابق لیبی باز می‌گردد. وی نخستین فردی بود که سعی کرد دلار را از معاملات کشورش حذف کند و یکی از دلایل سرنگونی قذافی توسط غرب نیز همین مسئله بود. اما هم اکنون اقتصادهای قدرتمندی مانند برزیل، هند و چین به دنبال حذف دلار از اقتصاد خود هستند که ماجرای حذف دلار را بسیار جدی می‌کند.
این مسئله دور از ذهن نیست که دومینوی حذف دلار طی هفته‌های آتی تداوم داشته باشد که تبعات مختلفی را برای ایالات متحده و جهان و ایران دارد که در این نوشته به برسی اثرات کلی حذف دلار می‌پردازیم:
1- در گام نخست باید گفت در صورت حذف دلار از بخشی از اقتصاد جهانی، ایالات متحده که بزرگترین بدهکار جهانی است اما به دلیل استفاده از دلار بخشی از تورم دلار که از بدهی‌های ایالات متحده ناشی می‌شود دوباره به دوش ایالات متحده و سایر کشورهایی که دلار را از چرخه اقتصاد جهانی حذف نکرده‌اند خواهد افتاد و آمریکا شاهد تورم‌های جدی خواهد بود.
2- در صورتی که حذف دلار از مبادلات جهانی جدی شود، عملا بخشی از تحریم‌های ایران و روسیه نیز بی‌اثر خواهد شد و مبادلات تجاری برای ایران و روسیه و سایر کشورهای تحریم شده آسان‌تر از گذشته خواهد شد و حذف دلار به دلیل اینکه ایران عملا تحریم است به نفع ایران خواهد بود و در دراز مدت ارزش دلار کمتر و ارزش یوآن افزایش خواهد یافت.
3- اما در بعد جهانی نیز حذف دلار می‌تواند به فشار اقتصادی بر کشورهای غربی منجر شود و اروپا نیز به دنبال این مسئله خواهد بود تا مبادلات خود را با یورو انجام بدهد و این مسئله دومینو وار ادامه خواهد داشت.
اما باید افزود در صورتی که اقتصاد مجتمع نظامی و امنیتی به بزرگی آمریکا دچار خطر باشد نیز چندین گزینه محتمل را برای جلوگیری از ابر تورم و فروپاشی خود انجام خواهد داد:
1- این مسئله دور از ذهن نیست که کشورهای ضعیف‌تری مانند لیبی که بخواهند در مبادلات خود دلار را حذف کنند با خطر حمله نظامی و "Regime change" مواجه شوند، که در این مسئله کنش‌های امنیتی قدرت‌های بزرگ حامی حذف دلار اهمیت می‌یابد.
2- این مسئله ممکن است که ایالات متحده برای جلوگیری از حذف دلار به اقدامات اصلاحی اقدام کند تا اعتماد کشورها به دلار را افزایش دهد؛ به طور مثال تحریم‌های برخی از کشورها را کاهش دهد که به استفاده از دلار رو بیاورند.
3- ممکن است ایالات متحده در پایین آوردن قیمت اجناس خود برای رقابت با کالاهای چینی سعی کند تا اقتصاد آمریکا دچار فروپاشی نشود.
4- این احتمال وجود دارد که کشورهایی مانند عربستان که به ائتلاف یوآن می پیوندند نیز به other های ایالات متحده مبدل بشوند و آمریکا سعی کند چالش‌هایی را متوجه این کشورها کند.
اما در صورتی که ایالات متحده در برابر این اتفاق موضع انفعالی بگیرد باید شاهد تورم های 400 درصدی سالیانه در داخل خاک خود و قوت گرفتن گرایش‌های تجزیه طلبانه در ایالاتی مانند تگزاس و کالیفورنیا باشد.
موضوعی که در اینجا وجود دارد این است که پایان انحصار دلار برای کشوری همانند ایران که تحت شدیدترین تحریم‌های آمریکاست خبر مبارکی است و از چند جنبه قابل بررسی است:
1- با بیشتر شدن کشورهایی که دلار را از مبادلات خود حذف می‌کنند پنجره‌های جدیدتری برای ایران در راستای افزایش مبادلات اقتصادی از جمله صادرات و واردات گشوده خواهد شد، هر چند بخشی از قوانین دست و پاگیر تحریم‌ها که شرکت‌ها را ملزم می‌کند که در صورت انجام مبادلات با ایران حق مبادله با آمریکا را نخواهند داشت، نیز همچنان مبادله ایران را با این کشورها دشوار خواهد کرد.
2- با حذف دلار میزان نظارت بانک مرکزی آمریکا بر مبادلات ایران با سایر کشورها کاهش خواهد یافت و این مسئله نیز گشایش‌های زیادی در روابط اقتصادی ایران با جهان ایجاد خواهد کرد. گفتن این مسئله ضرورت دارد که معامله با ارزهای ملی و یوآن تا اندازه‌ای شبیه معامله با ارزهای دیجیتال خواهد بود و رهگیری و تحریم بانک‌های محلی که با ایران مبادله خواهند کرد، انرژی زیادی را از خزانه داری آمریکا خواهد گرفت.
3- ممکن است در ایران در بازه زمانی میان مدت قیمت یوآن افزایشی و قیمت دلار کاهشی باشد.
4- با رایج شدن یوآن و متداول شدن سایر ارزها برای مبادله فشار تحریمی و حتی روانی دلار از دوش اقتصاد ایران کاهش خواهد یافت.
5- در صورتی که دیوار تحریم‌های ایران فرو بریزد ایالات متحده نیز ناگزیر است رفتار خود را نسبت به ایران اصلاح کند.
6- بلوکه کردن اموال ایران در سایر کشورهای جهان نیز به نسبت گذشته برای ایالات متحده آمریکا سخت و دشوارتر خواهد شد.
البته باید افزود موارد ذکر شده مطلق نیست و به این مفهوم نیست که بلافاصله تمامی فشارها از اقتصاد ایران کاسته خواهد شد اما حتی اگر تحولات پیش رو بتواند 40 تا 50 درصد از بار تحریمی را از دوش اقتصاد ایران کم کند اقتصاد ایران فرصت تنفس و شکوفا شدن را خواهد داشت. میزان کم شدن از تحریم و رشد شکوفایی اقتصادی بسته به قدرت پیشروی یوآن و تلاش سایر کشورها برای جایگزینی دلار خواهد بود.
در پایان به یک نتیجه‌گیری اساسی اشاره می‌کنیم، در اقتصاد هر زمانی که «انحصار» وجود داشته باشد، به دنبال آن فساد ایجاد می‌شود، این مسئله درباره ارزهای مبادله‌ای نیز کاملا صحیح است. زمانی که یک ارز مبادله‌ای منحصر به فرد در جهان وجود داشته باشد که همه کشورها ناگزیر باشند از آن ارز در مبادلات خود استفاده کنند، چندین مدل مختلف فساد باز تولید می‌شود که در زیر نمونه‌هایی را اشاره می کنیم:
1- چاپخانه‌های ایالات متحده 24 ساعته دلار بدون پشتوانه را چاپ می‌کنند.
2- دلار بدون پشتوانه هرچند برای آمریکا شکوفایی اقتصادی ایجاد می‌کند اما بار تورمی‌اش را به دوش سایر کشورهای استفاده کننده می‌اندازد.
3- دلار تبدیل به سلاحی برای سرکوب و تحریم کشورهای Otherایالات متحده از جمله چین و ایران و روسیه می‌شود، در نتیجه تکاپوی چینی‌ها برای حذف دلار نیز از این مسئله نشأت می‌گیرد.
طی چند سال اخیر که ارزهای دیجیتال رایج شدند نخستین زنگ خطر برای پایان انحصار دلار به صدا در آمد و دولت‌ها تلاش‌هایی را برای محدود کردن ارزهای دیجیتال و یا ساماندهی آن کردند، اما ابعاد تلاش برای جایگزین کردن یوآن چین با دلار بسیار وسیع‌تر از ارزهای دیجتال است و عملا توانایی شکستن انحصار دلار را دارد.
با شکستن انحصار دلار و پایان سیستم برتون وودز و یک جانبه‌گرایی اقتصادی آمریکا، ایالات متحده نیز ناگزیر است رفتارهای تحریمی خود را در قبال سایر کشورها کاهش بدهد؛ زیرا در غیر این صورت کشورهای بیشتری به Other های دلار رو خواهند آورد.
