فریدون برکشلی در گفت وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، با اشاره به تحولات دنیا و گذار به نظم جدید جهانی عنوان کرد: ابتدا لازم است که اندکی به پیشینه گذار به نظم نوین جهانی از زاویه نگاه آسیایی به موضوع نگاه کنیم. کشورهای جهان سوم و به ویژه آسیا از دهه ۱۹۶۰ میلادی و حتی اندکی قبل از آن در مورد طراحی یک نظم نوین آسیایی منبعث از منافع و خواسته‌های خودشان تلاش می‌کردند.
وی افزود: گروه موسوم به ۷۷ و چند تشکل سیاسی دهه‌های بعد از جنگ دوم جهانی و پایداری جنبش‌های استقلال‌طلبانه، دلالت از تمایل آسیا برای گذار از عصر آتلانتیسم و گذار از سیطره پیمان‌های آتلانتیکی بود. شاید قدری تعجب کنید، ولی در سال ۱۹۷۵، در همین تهران سمیناری برگزار شد که هدف آن کنکاش در ایجاد یک پیمان همکاری اقتصادی و تجاری در منطقه اقیانوس هند و خلیج فارس بود.
برکشلی ادامه داد: پس از پیروزی انقلاب هم جمهوری اسلامی ایران، سازمان موسوم به اکو را شکل داد که ۱۳ کشور منطقه از جمله جمهوری‌های موسوم به تازه استقلال آسیای میانه و قفقاز و پاکستان و ترکیه با هم تعاملات اقتصادی و تجاری را در کانون توجه قرار دهند.
رئیس گروه مطالعات انرژی وین گفت: اندکی بعدتر در ۱۹۸۵ روسای جمهور و نمایندگان ارشد، پنجاه کشور آسیایی منطقه در افتتاح خط آهن سرخس به چین به ایران آمدند و گفتگوهای مفصلی انجام شد. حالا از این مقدمه طولانی، قصدم این است که بگویم شرق‌گرایی و آسیا محوری، از کانون‌های مهم سیاست و استراتژی ایران بوده و این را جبر جغرافیای ایران می‌دانم.
* چین به طور جدی به صحنه ژئوپلیتیک خاورمیانه وارد شده است
وی درباره تاثیر جنگ اوکراین بر سرعت گرفتن تحولات جهانی عنوان کرد: این موضوع مهم است که در ارتباط با جنگ اوکراین، حامیان اتحاد بر علیه روسیه جملگی شامل آمریکا، اتحادیه اروپا، ژاپن، کره‌جنوبی و استرالیا هستند. در واقع پیمان ناتو بر علیه روسیه وارد عمل شد. البته در پیمان ناتو هم، ترکیه از آتلانتیک شمالی حمایت نکرد.
برکشلی گفت: کشورهای آسیایی و آفریقا در ارتباط با جنگ، واکنشی در حمایت از اتحاد غرب نشان ندادند. ژاپن هم سقف قیمت بر روی نفت خریداری شده از روسیه را نپذیرفت. در واقع جنگ اوکراین ما بین آسیا، آفریقا و کشورهای آمریکای جنوبی از یک طرف و آتلانتیک شمالی از سوی دیگر، خطوط فاصله را پررنگ‌تر از همیشه کرد.
رئیس گروه مطالعات انرژی وین گفت: به اعتقاد بنده، گذار، دفعتا اتفاق نمی‌افتد. گذار، فرآیندی است که سال‌ها و بلکه دهه‌ها ممکن است، طول بکشد، اما اینکه چین به طور جدی به صحنه ژئوپلیتیک خاورمیانه وارد شده و این که آمده است تا نمایشی یا تبلوری از قدرت اقتصادی و بازرگانی خود را در بستر ژئواستراتژی اعمال کند، جای تردید نیست.
*رمزگشایی از ادغام‌پذیری نفتی عربستان و ایران با چین
وی تاکید کرد: بخش مهمی از این تعامل منبعث از تغییر جهت‌ها در بازارهای انرژی است. چین و آسیا در طول دهه گذشته کانون‌های اصلی تقاضای انرژی فسیلی دنیا شده‌اند. خاورمیانه و خلیج فارس برای چین، به طور فزاینده‌ای پر اهمیت شده و متقابلا چین و آسیا هم برای خاورمیانه مهم‌تر شده است. ادغام‌پذیری اقتصادی و نفت و گاز، به تعاملات سیاسی شتاب بخشیده است.
برکشلی گفت: البته این نکته مهم است که امریکا هم در ۵ سال اخیر، از یک واردکننده خالص نفت (عمدتا از خلیج فارس) به یک صادرکننده خالص تبدیل شده است. این تحول که به یمن نفت شیل انجام شد، سیاست‌های بین‌المللی واشنگتن را تحت تاثیر قرار داده است؛ به نحوی که در طی دو سال گذشته، محوریت سیاست خارجی آمریکا از خاورمیانه به سمت دریای جنوبی چین، چرخش پیدا کرده است.
رئیس گروه مطالعات انرژی وین گفت: البته نزدیکی دوباره ایران و عربستان هم ضرورتی است که هر دو کشور به آن اذعان داشته‌اند. هر آینه دامنه خصومت‌ها از حدی فراتر رفته، دو کشور به هم نزدیک شده‌اند. پیش از انقلاب هم تهران و ریاض در شرایط قطع رابطه قرار گرفته بودند. خصومات و دشمنی‌ها، مابین دو طرف خاتمه پیدا خواهد کرد، لیکن رقابت‌ها و کشمکش‌های منطقه‌ای به جای می‌مانند. در هر صورت، ایران، عربستان و ترکیه، سه کشور قدرتمند منطقه هستند که با یکدیگر رقابت خواهند داشت.
* پنج عضو موسس بریکس، احتمالا شورای امنیت جهان آتی را تشکیل می‌دهند
وی تاکید کرد: در مورد بریکس باید بگویم که ما قدری دیر جنبیدیم. ایران می‌توانست، پیش‌تر و در همان اوایل درخواست عضویت داشته باشد. بریکس یعنی یک سوم جمعیت جهان؛ بریکس یعنی نزدیک به ۴۰ درصد تولید ناخالص جهان. بریکس هم در ابتدا، بسته عمل کرد. بریکس می‌خواست که باشگاه اقتصادهای در حال ظهوری باشد که اندازه تولید ناخالص داخلی هر عضوی بالای یک تریلیون دلار باشد.
برکشلی گفت: شرایط جهانی و فشار آمریکا و آتلانتیک شمالی به رشد بریکس کمک کرد. پنج عضو موسس بریکس، احتمالا شورای امنیت جهان آتی را تشکیل می‌دهند. همانطور که شورای امنیت کنونی را کشورهای پیروز در جنگ جهانی دوم شکل دادند.
رئیس گروه مطالعات انرژی وین گفت: بریکس قطعا دارای ظرفیت بالایی است. اما نمی‌توان منتظر یک تغییر یا جهش آنی و زودبازده بود. بریکس هم یک سازمان یا گروه یکدست نیست، اختلافات عمده‌ای در درون بریکس هست که مهم‌ترین آن، اختلافات طولانی مرزی چین با هندوستان است. به علاوه با گذشت زمان و افزایش تعداد اعضای بریکس، اختلافات تازه‌ای ظهور خواهد کرد.
*معمای رونمایی از بانک بریکس و افول دلار
وی اظهار داشت: دلار رو به افول است. این موضوع را خود آمریکاییان هم تشخیص می‌دهند. بحث اصلی بر سر ارز جایگزین یا مکانیسمی است که ساختار آن می‌بایستی به تدریج طراحی شود و شکل گیرد. دلار بر پایه نشست برتون وودز طراحی شد. در ادامه در سال ۱۹۷۱ ریچارد نیکسون (رئیس جمهور اسبق امریکا)، پشتوانه دلار را از نظام برتون وودز حذف کرد و پترودلار جای آن را گرفت.
برکشلی گفت: همزمان با کنفرانس برتون وودز، صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی شکل گرفتند. بانک تسویه بین‌المللی و سوئیفت، هر یک نقش خود را بر عهده گرفتند. همه این‌ها، ابزارهای نرم افزاری هستند. این نرم افزارها بر پایه نظامی عمل می‌کنند که آمریکا آن را نظام-محور یا اصول مبتنی بر قانون می‌نامد.
رئیس گروه مطالعات انرژی وین گفت: حالا بریکس باید قانون‌مندی خود را طراحی کند. در صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، قدرت از آن سهامداران اصلی و مهم است. آمریکا نزدیک به ۳۰ درصد از سهام را در اختیار دارد. حالا بریکس در حال مذاکره برای طراحی یک بانک بریکس است که اکتبر در آفریقای جنوبی در مورد آن تصمیم‌گیری خواهد شد. مطمئنا چین و عربستان سهامداران اصلی خواهند بود.
وی افزود: این موضوع بنده را به یاد تاسیس مجمع جهانی صادرکنندگان گاز می‌اندازد. ما این مجمع را در تهران به دنیا آوردیم. هدف ما تاثیر در نظام جهانی قیمت‌گذاری گاز بود، اما امروز متاسفانه هیچ نقشی در آن نداریم. منظورم این است که صرفا عضویت در یک نهاد جهانی، منشای قدرت نیست. قدرت در تولید ناخالص داخلی است. با این چهارچوب تفاوت خاصی مابین دلار، یوآن یا هر ارزی وجود ندارد.
پایان پیام/
