دیس پراکسی یا "آپراکسی تکاملی گفتار" یکی از اختلالات شایع در میان کودکان است. در این اختلال کودک در بیان صداها، هجا‌ها و واژه‌ها دچار مشکل است اما دلیل آن ضعف یا فلج عضلانی نیست، بلکه اشکال در مغز است که قادر نیست میان اعضا و عضلات مربوط به تکلم (لب ها، آرواره ها، زبان و ...) هماهنگی ایجاد کند.
در این بیماری کودک می‌داند که چه می‌خواهد بگوید اما مغزش نمی‌تواند مابین حرکات ماهیچه‌هایی که برای بیان کلمات و حرف زدن ضروری است، هماهنگی ایجاد کند. در واقع، در این بیماری در حرکات و هماهنگی میان پیام ارسال شده از مغز و حرکات ماهیچه‌ها اختلال ایجاد می‌شود. در نتیجه کودک در گفتار دچار مشکل می‌شود.
سه مدل متفاوت از اختلال دیس پراکسی وجود دارد که شامل موارد ذیل است:
۱- محرک: در این حالت مشکل فرد در مواردی، چون نوشتن، سرهم بندی کردن و ادا کردن است.
۲- کلامی: مشکل فرد در صحبت کردن است.
۳- دهانی: مشکل فرد در حرکات دهان و زبان است.
این اختلال علائم متفاوتی دارد. کودکانی که به اختلال دیس پراکسی مبتلا هستند در محرک یادگیری دچار مشکل بوده و ممکن است مشکلات دیگر مانند مشکلات جسمانی و رفتاری را نیز از خود بروز دهند. ممکن است این کودکان بتوانند یک فعالیت را در یک زمان انجام دهند، ولی از انجام آن در زمان‌های دیگر ناتوان باشند.
این کودکان غالبا در هماهنگی میان عضلات برای تولید اصوات و سخن گفتن دچار مشکل هستند. آن‌ها به سختی می‌توانند اصوات صحیح و روشنی را ادا کنند و یا یک جمله واضح را به دیگران بگویند. کودکانی که از دیس پراکسی دهانی رنج می‌برند ممکن است به آرامی سخن بگویند و به دفعات در میان کلمات مکث کنند.
پزشکان دیس پراکسی را در رده بیماری‌ها دسته بندی نمی‌کنند بلکه آن را یک اختلال یا مجموعه‌ای از علائم می‌دانند. دلیل مشخصی برای بروز این بیماری هنوز کشف نشده است. با این حال، ممکن است این اختلال ناشی از آسیب به مغز کودک به دلیل بیماری، سکته مغزی و یا تصادف باشد. دیس پراکسی همچنین می‌تواند در کودکان بدون هیچ آسیب مغزی و دلیل مشخص بروز کند.
والدینی که کودکانشان به این بیماری دچار شده است حتما باید نسبت به درمان فوری آن اقدام کنند. متخصصان می‌توانند با گفتار درمانی، کار درمانی، و فیزیوتراپی باعث بهبود عملکرد کودک شوند.
