به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه رویداد رادیو گفت و گو با موضوع نگرانی از افزایش سقط جنین در کشور میزبان خانم دکتر انسیه کتابچی معاون برنامه ریزی، پایش و ارزیابی عملکرد ستاد ملی جمعیت بود.
سوال: ما آماری داریم که چقدر سقط جنین در کشور افزایش داشته یا این که این نگرانی در اثر چه شاخص‌هایی ایجاد شده است؟
کتابچی: در خصوص سقط جنین‌های غیرقانونی آمار دقیقی نداریم، چون اکثر این موارد به صورت غیرقانونی در مراکز متخلف و غیررسمی دارد انجام می‌شود، ولی به روش‌های پژوهشی، اطلاعات تخمینی در مورد آمار سقط‌های غیرقانونی همیشه وجود داشته یعنی این مخصوص امروز و دیروز نیست ما از اولین پژوهش‌هایی که در این حوزه در دهه هفتاد تا الان داشتیم بیش از ۲۵ سال از اولین پژوهش گذشته، روند مربوط به آمار‌های سقط غیرقانونی ما روند افزایشی بوده یعنی در اولین مطالعات چیزی حول و حوش سالانه بین ۷۰ تا ۹۰ هزار سقط غیرقانونی را در کشور برآورد می‌کردیم و الان سالانه بیش از ۵۰۰ هزار سقط غیرقانونی جنین را پژوهش‌های ما نشان می‌دهند این پژوهش‌ها هم با روش‌های دقیق علمی دارند انجام می‌شوند البته با سامانه‌ای که در قانون جوانی جمعیت پیش بینی شده، سامانه ماده ۵۴ این قانون با توجه به ثبت همه بارداری‌ها و همه تولد‌ها و اتفاقاتی که در دوران بارداری برای زنان می‌افتد ما یک آمار بهتر و یک تخمین بهتری بعد از این از تعداد سقط‌ها خواهیم داشت.
سوال: دلایل افزایش چیست؟ این افزایش بین تقریبا عددی که شما فرمودید بین ۷۰-۸۰ هزار تا که سالانه تخمین زدید که این آمارگیری از ۲۵ سال پیش آغاز شده تا الان که ۵۰۰ هزار تا است یک روند خیلی زیادی بوده و تعداد هم الان واقعا بالا است. دلایل افزایش این آمار چه شاخص‌هایی است؟
کتابچی: یک دلیل آن که دلیل طبیعی است یعنی این که ما تعداد زنان در سن باروری ما افزایش یافته نسبت به آن زمان، آن زمان زنانی در سن باروری بودند که متولدین دهه ۴۰ تا حداکثر ۵۰ بودند، ولی الان متولدین دهه ۵۰، ۶۰ و ۷۰ که تعدادشان نسبت به آن‌ها بیشتر است در سن باروری قرار دارند یعنی ما احتمال بارداری مان بالاتر رفته و طبیعتا احتمال سقط هم بالاتر می‌رود، اما عمده این افزایش مربوط به افزایش تعداد افراد در سن باروری نیست و عمده آن به دلایل فرهنگی دارد اتفاق می‌افتد.
پژوهش‌هایی که در مورد علل و زمینه‌های بروز سقط‌های عمدی انجام شده است همگی آن‌ها علیرغم این که در دانشگاه‌های مختلف و در مراکز پژوهشی مختلف کشور انجام شدند همه شان به اتفاق مهم‌ترین علت بروز سقط‌های عمدی را نگرش منفی به تعدد فرزند یا کافی بودن تعداد فرزند احصا کردند یعنی همه پژوهش‌ها این را نشان دادند که خانواده‌های ایرانی به دلیل این که یک تعداد فرزندی را برای خودشان در نظر داشتند و حالا با یک بارداری ناخواسته و فرزند اضافه تری از آن تعداد مواجه شدند فرزند خودشان را سقط می‌کنند و با فاصله زیادی، علت دوم علت اقتصادی است و واقعا بین علت فرهنگی و علت اقتصادی فاصله قابل توجهی است. برخلاف آن چیزی که در فضای عمومی تصور می‌شود عمده خانواده‌های ایرانی به علل اقتصادی فرزندان خودشان را از بین نمی‌برند و فقط افرادی که در مضیقه خیلی شدید اقتصادی هستند با این مسئله تصمیم به سقط می‌گیرند و علل دیگری هم دارد مثل تصورات نسبت به جنسیت فرزند، بحث نامناسب بودن زمان بارداری و یا همزمانی با اشتغال یا تحصیل خانم‌ها یا موضوعاتی از این دست در معرض طلاق بودن زوجین، مسائل مربوط به بیماری‌های یکی از زوجین و شرایطی که در آن شرایط زوجین تصور می‌کنند که الان زمان مناسبی برای تولد فرزندشان نیست.
طبق پژوهش‌هایی که انجام شده بیش از ۹۳ درصد سقط‌های عمدی در کشور ما در چارچوب خانواده است و کمتر از ۷ درصد حاصل روابط خارج از چارچوب خانواده است این موضوع در کشور‌های دیگر هم است یعنی طبق مطالعه‌ای که در نشریه لانست منتشر شد در میانگین جهانی سقط‌های عمدی بالغ بر ۷۳ درصد در چارچوب خانواده است در همه دنیا با نگرش‌های مختلف دینی و روابط آزادی که در بسیاری از کشور‌ها وجود دارد باز هم بیشتر سقط‌ها در چارچوب خانواده دارد اتفاق می‌افتد، چون روابط خارج از چارچوب خانواده با مراقبت بیشتری صورت می‌گیرد و اکثرا منجر به بارداری و در نتیجه منجر به سقط نمی‌شود بنابراین تصور نکنیم که مبارزه با سقط به معنای به دنیا آوردن فرزندانی است که پدر و مادر این فرزندان نامشخص هستند و روابط خانوادگی شکل نگرفته است و عمده سقط‌های ما در چارچوب خانواده اتفاق می‌افتد.
سوال: ما قانون جوانی جمعیت را داریم، الان تکلیف چیست؟ در قانون جوانی جمعیت برای این که کاهش دهد آمار سقط جنین را در کشور چه تدبیری اندیشیده شده و شما و بقیه اساتید در ستاد ملی جمعیت چه کار‌هایی را در دستور کار دارید برای این که بتوانید سقط جنین را در کشور میزان آمارش را کاهش دهید؟
کتابچی: ستاد ملی جمعیت به لحاظ قانونی یک جایگاه اجرایی ندارد، یک جایگاه نظارتی و هماهنگی بین بخشی دارد ما در ستاد ملی جمعیت عملکرد دستگاه‌های اجرایی را که در قانون مکلف شدند که یک سری کار‌هایی را انجام دهند ارزیابی می‌کنیم و مراقبت می‌کنیم و پیگیری می‌کنیم که تکالیفشان را انجام دهند، ولی این دستگاه‌هایی که در قانون مکلف شدند چه کار‌هایی دارند؟ ما دو نوع تکلیف در قانون می‌بینیم یک سری تکلیف‌هایی هستند که دستگاه‌های اجرایی مکلف شدند که از سقط جلوگیری شود و پیشگیری شود که عمده این تکالیف، تکالیف فرهنگی هستند یعنی دستگاه‌های مختلف مثل صدا و سیما، سازمان تبلیغات، دستگاه‌های آموزشی، آموزش عالی و وزارت بهداشت و دستگاه‌های متولی اطلاع رسانی امور یا فرهنگ سازی مکلف شدند یک سری اقداماتی را انجام دهند تا جامعه را با اهمیت حیات جنین، با حق زندگی آن جنین از یک طرف و از طرف دیگر با تبعات سقط جنین مثل عوارض جسمی و روحی که برای مادر اتفاق می‌افتد آشنا کنند بسیاری از خانواده‌ها از این عوارض و از این مسائل مطلع نیستند و در صورتی که اطلاع داشته باشند با تامل بیشتری در مورد ادامه بارداری تصمیم می‌گیرند و حتی در مورد حرمتش هم مطلع نیستند بسیاری از خانواده‌های متدین ما تصور می‌کنند سقط قبل از چهار ماهگی به لحاظ شرعی اشکالی ندارد و اطلاع ندارند که سقط جنین در فقه شیعه از اولین روز بارداری حرام است و این را نمی‌دانند و تصور می‌کنند این بچه زیر چهارماه است و اشکالی ندارد من که تصمیم به فرزند دیگری نداشتم این را سقط کنم و اگر مطلع شوند خیلی‌ها تصمیم صحیح تری می‌گیرند و علت دیگری که خانواده‌های ایرانی که تصمیم به سقط می‌گیرند این اتفاق رقم می‌خورد از طرفی تشویق بعضی از افراد متخلف در نظام سلامت است که این‌ها را تشویق به سقط می‌کنند کسانی هستند که در حال سودجویی از سقط خانواده‌ها هستند یعنی این افراد مشتری آن‌ها هستند و برایشان درآمدزا است در اولین مراجعه شان که این‌ها اظهارنگرانی می‌کنند از بارداری ناخواسته فورا این افراد را به سقط سوق می‌دهند به جهت این که پول‌های کلانی را از این طریق به دست می‌آورند یا افرادی که در حال قاچاق دارو یا فروش غیرقانونی داروی سقط هستند این‌ها طبیعتا پیگیر ترویج سقط هستند. مقابله با این‌ها یک بخش دیگری از بحث قانون جوانی جمعیت است، کسانی که دارند تخلف می‌کنند و این یک وجه فرهنگی هم دارد. افرادی که مورد مصاحبه قرار گرفتند و تجربه سقط داشتند خیلی هایشان گفتند اگر من این قدر زود دارو در دسترسم قرار نمی‌گرفت و این قدر زود پزشک سقط را برای من انجام نمی‌داد و یکی دو هفته فکر می‌کردم تصمیم دیگری می‌گرفتم و پشیمان می‌شدم، آن موقع در شرایط روحی بدی بودم؛ بنابراین مقابله با متخلفین و عدم دسترسی فوری خانواده‌ها به دارو و مطب‌های غیرقانونی هم می‌تواند کمک کند.
