به گزارش گروه فرهنگی ایرنا از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، اکبر عابدی با اعلام این خبر گفت: در راستای مطالعات پیش از تاریخی شمال غرب ایران و حوضه دریاچه ارومیه و به منظور حفاظت و صیانت از محوطه های باستانی میراث فرهنگی کشور، اولین فصل پروژه باستان شناسی لیلان باعنوان گمانه زنی به منظور لایه نگاری، تعیین عرصه و پیشنهاد حریم الله قلی تپه سی لیلان با مجوز رسمی پژوهشگاه با همکاری اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان آذربایجان شرقی و موسسه باستان شناسی آلمان آغاز شد.
عضو هیأت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه هنر اسلامی تبریز افزود: تپه الله قلی لیلان در بخش لیلان شهرستان ملکان در جنوب شرق دریاچه ارومیه و در جنوب غربی ترین نقطه استان آذربایجان شرقی واقع شده و در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبتی ۳۰۸۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این باستان شناس اظهار داشت: از آنجا که دشت لیلان در جنوب شرق دریاچه ارومیه و جنوبی ترین شهر استان آذربایجان شرقی یکی از مهم ترین دشت های پیش از تاریخی و تاریخی این منطقه به شمار می آید و با توجه به پرسش ها و ابهامات اساسی در رابطه با نوسنگی و مس و سنگ این منطقه از شمال غرب ایران و همچنین با توجه به اهمیت دو محوطه نوسنگی الله قلی تپه سی و تپه چمن اولین فصل مطالعات باستان شناسی و همچنین تعیین عرصه و پیشنهاد حریم جهت حفاظت محوطه ها در تپه نوسنگی الله قلی تپه سی لیلان انجام گرفت.
عابدی افزود: این پروژه آغاز شده تا بتوان ضمن حفاظت از این دو محوطه ارزشمند به بازنگری گاهنگاری دقیق، مواد فرهنگی نوسنگی این منطقه و همچنین به جایگاه این دو محوطه بسیار مهم در مطالعات نوسنگی شمال غرب ایران و غرب آسیا و نیز روابط منطقه ای و فرامنطقه ای و تجارت با مناطق همجوار شرق آناتولی، شمال بین النهرین و قفقاز جنوبی از یک سو و با غرب و جنوب دریاچه ارومیه از سوی دیگر پرداخت.
او گفت: بررسی های اولیه بر روی آثار سطحی نشانگر حضور آثار شاخصی از دوره نوسنگی حاجی فیروز - حسونا و حتی شواهد قدیمی‌تر از دوره حاجی فیروز در این منطقه حکایت داشت که با توجه به نبود مطالعات دقیق نوسنگی در این استان و شرق دریاچه ارومیه، وجود این آثار اطلاعات ما را از وضعیت جوامع پیش از تاریخی نوسنگی و گاهنگاری این منطقه و روابط فرامنطقه ای آن با مناطق همجوار را تا حدود زیادی روشن ساخت.
سرپرست هیئت باستان شناسی با بیان اینکه در راستای فصل اول مطالعات تپه الله قلی لیلان، گمانه لایه نگاری و ۱۳ گمانه تعیین عرصه و حریم ایجاد و مورد کاوش قرار گرفت که نتایج جالب توجهی و ارزشمندی را به همراه داشت تصریح کرد: گمانه های لایه نگاری نشان داد که استقرار در این محوطه از آغاز دوران نوسنگی باسفال در حدود ۶ هزارو ۸۰۰تا هزارو ۷۰۰ پیش از میلاد آغاز و به مدت حدود یک هزاره و تا پنچ هزارو ۸۰۰ تا پنج هزارو ۷۰۰ پیش از میلاد ادامه یافته است.
عابدی خاطرنشان کرد: کاوش های اولین فصل تپه لیلان روشن ساخت که این محوطه به همراه محوطه همجوار آن یعنی تپه چمن، قدیمی ترین روستاهای نوسنگی آذربایجان ایران را تشکیل می دهند که تپه لیلان یک روستای بسیار بزرگی به وسعت حدود ۴ هکتار را شامل می شود که دارای ۹ متر نهشته و آثار فرهنگی متعلق به دوره نوسنگی است که از این حیث این محوطه را در زمره شاخص ترین و بزرگترین روستاهای آغازین نوسنگی غرب آسیا و شمال غرب ایران قرار می دهد.
این باستان شناس گفت: از آنجائیکه یافته های حاصل از کاوش شواهد قدیمی‌تر از حاجی فیروز را در محوطه نمایان ساختند و با توجه به قدمت آثار تحتانی محوطه تپه لیلان و تپه چمن را می توان قدیمی ترین روستاهای نوسنگی با سفال در شمال غرب ایران به شمار آورد که این دو تپه به فاصله ۷۰۰ متری از یکدیگر شکل گرفته اند که با توجه به بررسی های سطحی در تپه چمن و کاوش در تپه لیلان می توان این گونه احتمال داد که ابتدا جوامع نوسنگی این دشت در حوالی ۷ هزار سال پیش از میلاد در تپه چمن مستقر شده اند و پس از حدود ۳۰۰ سال استقرار این محوطه ترک شده و در تپه لیلان سکونت به مدت یک هزاره ادامه یافته است.
به گفته وی، در طی کاوش تپه لیلان شواهد فراوانی از آثار دوره نوسنگی از جمله تعداد ۱۱ کوره پخت سفال، تدفین های نوسنگی، فازهای مختلف معماری خشتی و چینه ای از جمله معماری های راست گوشه با خشت های پلانو – کانوکس سیگاری شکل از جمله مهمترین یافته های این کاوش هستند.
او اظهار داشت: بیشترین یافته های این محوطه را نیز سفال های شاخص دوره نوسنگی از نوع حاجی فیروزی (حسونایی – سامرایی)، ابزارهای سنگی عمدتاً از جنس ابسیدین و ادوات سنگی عمدتاً مرتبط با کشاورزی اولیه، همچنین سردوک های سفالی و درفش های استخوانی تشکیل می دهند و وجود پیکرک های حیوانی از دیگر یافته های شاخص این روستای آغازین در این منطقه از شمال غرب ایران است.
سرپرست هیئت باستان شناسی افزود: بررسی اولیه مواد فرهنگی این محوطه نشان از یک ارتباط گسترده شمال غرب ایران در دوره نوسنگی با سفال از یک سو با محوطه هایی مانند حسونا، ام الدباغیه، سامرا، متارا، شمشارا، یاریم تپه و تل سوتو در شمال بین النهرین و از سوی دیگر با محوطه های شرق آناتولی مانند حاکمی اُوسَه و نیز با محوطه های شاخص شمال سوریه و منطقه جزیره مانند تل صبی ابیاد و تل هلولا است.
او نکته شاخص دیگر در کاوش های تپه لیلان را وجود آثار دوران تاریخی در بخشی از سطوح و لایه های فوقانی محوطه دانست که احتمالاً متعلق به دوره مانایی بوده و شواهد آن در یکی از ترانشه ها و سطح محوطه مشخص شد.
وی در پایان گفت:۱۳ گمانه تعیین عرصه و حریم محوطه نیز این امکان را فراهم ساخت تا محدوده دقیق محوطه مشخص شود و برنامه ریزی ها جهت حفاظت از محوطه و جلوگیری از پیشروی کشاورزان و زمین داران اطراف محوطه به عرصه و حریم محوطه صورت گیرد که با تصویب نهایی نقشه تعیین عرصه و حریم و ابلاغ آن به مالکان و زمین داران اطراف محوطه امید است که مراحل قانونی و حقوقی جهت حفاظت هر چه بیشتر محوطه صورت گیرد.
