کاربردهای قرارداد هوشمند در دنیای واقعی ما چیست و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز چه نقشی در این دنیا دارند؟ هدف از طراحی قراردادهای هوشمند جایگزینی کدهای کامپیوتری با واسطه‌هایی سنتی بود که تا پیش‌ازاین الزامات موردنیاز برای هر توافق را شکل می‌دادند. مفهوم قراردادهای هوشمند سابقه‌ای دیرینه دارد و مطرح‌شدن آن به پیش از پیدایش بیت کوین بازمی‌گردد. نیک سابو (Nick Szabo) اولین‌بار در سال ۱۹۹۶ در مقاله‌ای با عنوان «قراردادهای هوشمند؛ سنگِ‌بنای بازارهای دیجیتال» این اصطلاح را مطرح کرد.
مدتی بعد و در سال ۲۰۱۵، گوین وود (Gavin Wood) و ویتالیک بوترین شبکه اتریوم را عرضه کردند. اتریوم آغازگر نسل دوم از فناوری بلاک چین بود؛ نسلی که مفهوم‌ها و تکنیک‌های جدیدی برای مدیریت دفاتر کل توزیع‌شده معرفی می‌کرد. یکی از این تکنیک‌ها قراردادهای هوشمند بود که هدایت خودکار (اتوماسیون) را برای کل شبکه بلاک چین به‌همراه داشت؛ اما برای ساده‌سازی نوشتن قراردادهای هوشمند، اتریوم زبان اسکریپت‌نویسی را نیز معرفی کرد.
با آنکه زمان زیادی از پیدایش قراردادهای هوشمند نمی‌گذرد، این ویژگی مهم و برجسته توانسته است مسیر خود را به حوزه‌های دیگر زندگی ما باز کند. در مقاله حاضر، قصد داریم علاوه‌بر مرور مفهوم قرارداد هوشمند، کاربردهای قرارداد هوشمند را در امور مالی، بازی‌های بلاک چینی، بخش‌های حقوقی، املاک و مستغلات، سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز، و فناوری‌های نوظهور بررسی کنیم. همچنین نگاهی به کاربردهای قرارداد هوشمند در صنایع خواهیم داشت؛ پس تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
قرارداد هوشمند چیست؟
قراردادهای هوشمند یکی از مؤلفه‌های مهم در اکوسیستم‌های مبتنی‌بر بلاک چین و از عناصر مهم بلاک‌چین‌های متمرکز بر اپلیکیشن مانند اتریوم هستند. این قراردادهای دیجیتال سازوکاری مستقل، غیرمتمرکز، شفاف و بدون واسطه دارند و معمولاً پس از ایجاد و راه‌اندازی، بازگشت‌ناپذیر و تغییرناپذیر هستند.
مزایای قرارداد هوشمند شامل کاهش یا حتی حذف نیاز به واسطه‌ها و اجرای قرارداد در یک توافق یا تراکنش است. به‌همین‌دلیل، قراردادهای هوشمند به سنگِ‌بنای کل اکوسیستم برنامه‌های غیرمتمرکز (dApp) و نقطه کانونی مهم توسعه بلاک چین تبدیل شده‌اند.
بیشتر بخوانید: برنامه غیرمتمرکز (Dapp) چیست؟
هر قرارداد هوشمند می‌تواند تنها برای یک نوع تراکنش استفاده شود. با‌این‌حال، بیشتر برنامه‌های غیرمتمرکز برای آنکه بتوانند مجموعه‌ای پیچیده از قابلیت‌ها را به اجرا در‌بیاورند، با مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند کار می‌کنند.
هزاران برنامه غیرمتمرکز در زمینه‌هایی مانند امور مالی، بازی، صرافی‌ها و رسانه در شبکه‌های بلاک چینی وجود دارند و همه آن‌ها میتوانند از قراردادهای هوشمند به روش‌های گوناگون و برای اهداف مختلف استفاده کنند.
کاربردهای قرارداد هوشمند در امور مالی
برنامه‌های غیرمتمرکز در امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) جایگزینی قدرتمند برای سرویس‌های مالی سنتی محسوب می‌شوند. محبوبیت آن‌ها به‌لطف ویژگی‌هایی مانند نیازنداشتن به واسطه و تغییرناپذیری و شفافیت در فناوری بلاک چین و قراردادهای هوشمند در حال افزایش است.
اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز دیفای سرویس‌هایی مانند وام، استقراض، خریدوفروش و سایر خدمات مالی به‌همراه مدل‌های جدید کسب‌و‌کار را به‌موازات خدمات مالی و بانکداری به کاربران ارائه می‌کنند.
برنامه‌های غیرمتمرکز به‌دلیل افزایش شفافیت قراردادهای هوشمند و عملکرد بی‌وقفه و شبانه‌روزی و کاهش هزینه‌ها میتوانند موانع ورود کاربران از سرتاسر جهان به حوزه امور مالی را کاهش دهند.
بیشتر بخوانید: دیفای (DeFi) یا امور مالی غیرمتمرکز چیست؟
ارزش پروژه‌های دیفای تاکنون به میلیاردها دلار رسیده است و به‌نظر می‌رسد با آشنایی تعداد بیشتری از کاربران با فرصت منحصربه‌فرد این عرصه، این روند همچنان ادامه یابد. کاربران میتوانند بدون نیاز به حفاظت متمرکز یا پرداخت کارمزد به واسطه‌ها، در نسل جدید خدمات مالی مشارکت کنند.
با آنکه تنها چند سال از عمر حوزه دیفای می‌گذرد، حضور برنامه‌های غیرمتمرکز مبتکرانه و اثبات ارزش و کارایی این برنامه‌ها به مصرف‌کنندگان موجب شده است تأثیرات این برنامه‌های مبتنی‌بر قراردادهای هوشمند بر صنعت مالی احساس شود.
توکن‌های غیرمثلی و قراردادهای هوشمند و بازی‌های بلاک چینی
با آنکه صنعت جهانی بازی اکوسیستمی صد‌میلیارد‌دلاری است که به‌سرعت به رشدش ادامه می‌دهد، نحوه ایجاد و توزیع ارزش در سراسر این صنعت ممکن است ناعادلانه باشد. توسعه‌دهندگان بازی‌ها را می‌سازند و عرضه می‌کنند و بازیکنان مبلغی برای تعامل با این بازی‌ها پرداخت می‌کنند.
این جریان یک‌جهته که در آن بازیکنان برای دسترسی به دارایی‌های درون بازی باید هزینه پرداخت کنند، همچنان ادامه پیدا می‌کند. درعوض، فناوری بلاک چین در بازی می‌تواند این امکان را به بازیکنان بدهد که از خریدهای درون بازی به‌طورمؤثرتری استفاده کنند.
توکن‌های غیرمثلی (NFT) محور اصلی در صنعت بازی‌های بلاک چینی هستند. این دارایی‌های دیجیتالِ منحصربه‌فرد نشان‌دهنده محتوای درون بازی هستند و به قراردادهای هوشمند وابستگی دارند.
نکته دیگر این است که این توکن‌ها کمیاب و تقسیم‌نشدنی هستند. در‌حالی‌که شبکه‌های بلاک چینی زیربنای توکن‌های غیرمثلی هستند، میتوانند مالکیت بازیکن، کمیاب‌بودن، تعامل و تغییرناپذیری آیتم‌ها را تسهیل کنند.
بیشتر بخوانید: توکن غیرمثلی (Non-fungible token) یا NFT چیست؟
به‌لطف پیاده‌سازی فناوری بلاک چین در صنعت بازی، شما می‌توانید خریدهای درون بازی را نگه‌داری کنید یا آن‌ها را به بازیکنان دیگر بفروشید یا به بازی‌هایی انتقال دهید که از این آیتم‌ها پشتیبانی می‌کنند. در همین حال، کمیاب‌بودن توکن غیرمثلی درون بازی ازطریق سوابق تغییرناپذیر در شبکه بلاک چین اثبات‌شدنی است.
ازآنجاکه توکن‌های غیرمثلی منحصربه‌فرد هستند و میتوانند به‌گونه‌ای طراحی شوند که ارزششان را فراتر از بازی‌ای حفظ کنند که در آن ایجاد شده‌اند، بازی‌ها و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز ایجادشده درون بلاک چین این توانایی را دارند که اقتصاد بازی را گسترش دهند و دسته‌بندی‌های تازه‌ای ایجاد کنند و بازی‌های جدیدی بر‌اساس این آیتم‌ها توسعه دهند. اتریوم، ترون، ایاس و نئو بلاک‌چین‌هایی هستند که پیشرفت چشمگیری درزمینه توسعه بازی کرده‌اند.
قراردادهای هوشمند در بخش‌های حقوقی
شاید یکی از کاربردهای امیدبخش قراردادهای هوشمند در دنیای واقعی، استفاده از قابلیت این ابزارها به‌عنوان قراردادهای الزام‌آور قانونی باشد. پیدایش امضاهای الکترونیکی برای الزام‌آورکردن قراردادهای حقوقی، موجب نوآوری در حوزه حقوقی شده است.
به‌زودی قراردادهای هوشمند به گزینه‌ای برای طرف‌های قراردادهای حقوقی تبدیل خواهند شد. نکته دیگر اینکه با استفاده از این قراردادها هزینه استفاده از وکیل و سایر واسطه‌ها کاهش می‌یابد. احتمالاً بسیار زودتر از حد تصور شاهد فراگیرشدن قراردادهای هوشمند سفارشی و کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت برای انواع گوناگونی از تراکنش‌ها خواهیم بود.
برخی از ایالت‌های آمریکا اجازه استفاده از قراردادهای هوشمند و بلاک چین را در حوزه حقوقی و در زمینه‌هایی خاص صادر کرده‌اند. برای مثال، ایالت آریزونا اجازه می‌دهد که برخی از قراردادهای حقوقی ازطریق قراردادهای هوشمند ایجاد شوند. ایالت کالیفرنیا نیز اجازه می‌دهد که مجوز ازدواج ازطریق فناوری بلاک چین صادر شود.
کاربردهای قرارداد هوشمند در حوزه املاک و مستغلات
قراردادهای هوشمند ازطریق توکن‌سازی مالکیت جزئی دارایی‌ها را توسعه می‌دهند و ادغام بلاک چین و تراکنش‌های مربوط به املاک و مستغلات می‌تواند موانع ورود سرمایه‌گذاران را از میان بردارد.
تلاش‌های موفقیت‌آمیزی درزمینه توکن‌سازی مستغلات شده است. پلتفرم‌هایی مانند رییل‌تی (RealT) و سالید‌بلاک (SolidBlock) که فناوری بلاک چین را با حوزه املاک پیوند داده‌اند، ازجمله نمونه‌های موفق در این زمینه هستند.
در‌عین‌حال، فناوری قراردادهای هوشمند می‌تواند سند‌ها و فرایندهای تراکنش را با استفاده از بلاک چین در معاملات املاک و مستغلات بازنگری و اصلاح کند. به‌عنوان مثال، جمهوری گرجستان در منطقه قفقاز از سال ۲۰۱۶ راه‌اندازی دفتر ثبت مالکیت زمین مبتنی‌بر بلاک چین را آغاز کرده است. گفتنی است پروژه‌های مشابهی نیز در امارات متحده عربی در حال انجام است.
هرکسی که خانه یا دارایی دیگری را خریده باشد، احتمالاً از هزینه‌های پنهان مربوط به کارمزدهای نهایی و انتقال مالکیت و هزینه‌های واسطه‌ها آگاه است. این‌ها هزینه‌هایی هستند که میتوانند با اجرای خودکار قراردادهای هوشمند کاهش پیدا کنند یا به‌کلی حذف شوند. وقتی یک قطعه دارایی به توکن تبدیل می‌شود، سوابق موردنیاز آن می‌تواند ازطریق قراردادهای هوشمند نگه‌داری و در زمان و هزینه طرفین صرفه‌جویی شود.
برخی از کارشناسان ادعا می‌کنند که قراردادهای هوشمند میتوانند با ساده‌کردن قراردادهای اجاره و قراردادهای پیچیده اعتباری یا رهنی و نیز ضمانت‌نامه‌ها و بیمه‌ها، به‌نفع هر دو طرف عمل کنند. علاوه‌براین، با استفاده از قراردادهای هوشمند و بلاک چین در املاک و مستغلات، نیاز به مشاوره حقوقی یا سایر خدمات مشاوره‌ای اهمیت کمتری پیدا می‌کند و بهطورکلی، هزینه‌ها کاهش می‌یابد.
سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز و قراردادهای هوشمند
در سال ۲۰۱۷، ایالت دلاور (Delaware) لایحه ۶۹ سنا را تصویب کرد که به‌موجب آن به کسب‌وکارها اجازه داده می‌شود تا با استفاده از فناوری بلاک چین به‌‌طور‌یکپارچه مدیریت شوند. این لایحه مسیری را برای گسترش سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز یا دائو (DAO) باز کرد.
سازمان‌های خودگران غیرمتمرکز (دائوها) میتوانند ساختارهای پیچیده و اجرای خودکار فرایندهای تشویقی را با استفاده از قراردادهای هوشمند در چهارچوب‌های شرکتی پیاده‌سازی کنند. همچنین دائوها با بهره‌گیری از قراردادهای هوشمند، در هزینه‌های مدیریتی مانند فضا‌های اداری، فرایندهای استخدامی، حقوق و دستمزد میتوانند صرفه‌جویی کنند.
فناوری‌های نوظهور و قراردادهای هوشمند
یکی از کاربردهای هیجان‌انگیز فناوری بلاک چین و قراردادهای هوشمند، قابلیت آن‌ها در تسهیل کارهای محاسباتی پیچیده مانند کارهای مرتبط با یادگیری ماشین (Machine Learning) و هوش مصنوعی (AI) است.
ازطریق ترکیب پردازش متمرکز داده‌های هوش مصنوعی و امنیت غیرمتمرکز و تغییرناپذیر فناوری بلاک چین، امکان ایجاد قراردادهای هوشمند به‌واسطه هوش مصنوعی وجود دارد. برنامه‌های مبتنی‌بر قراردادهای هوشمند برای آنکه بتوانند در صنایع مختلف پیاده‌سازی شوند، باید برای تطبیق با نقش‌های جدیدشان پیچیده‌تر شوند. ازآنجاکه امکان طراحی قراردادهای هوشمند ساده به‌صورت دستی فراهم است، با استفاده از هوش مصنوعی می‌توان قراردادهای هوشمند بسیار پیچیده‌تری ایجاد کرد.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که هوش مصنوعی و بلاک چین میتوانند از ویژگی‌های تأثیرگذار یکدیگر بهره‌مند شوند. قراردادهای هوشمند از قابلیت‌های محاسباتی پیشرفته و سیستم‌های تطبیقی فناوری هوش مصنوعی بهره می‌برند؛ در‌حالی‌که برای پیاده‌سازی‌های هوش مصنوعی از فناوری قراردادهای هوشمند به‌منظور اجرای مستقل مجموعه‌ای از قوانین و فراهم‌کردن محیطی امن برای داده‌های حساس یادگیری ماشین استفاده می‌شود.
زیلیکا (Zilliqa) یکی از پلتفرم‌های بلاک چینی است که با زبان برنامه‌نویسی قرارداد هوشمند اختصاصی خود، یعنی سیلا (Scilla) و ساختار پردازش پیشرفته‌اش با استفاده از شاردینگ (Sharding)، سعی می‌کند قابلیت‌های محاسباتی پیشرفته خود را افزایش دهد.
قابلیت‌های قراردادهای هوشمند در صنایع دیگر
یقیناً نمونه‌های گفته‌شده از کاربردهای قرارداد هوشمند در دنیای واقعی کامل نیست و در آینده در صنایع بی‌شماری، از این فناوری پیشرفته استفاده خواهد شد. بسیاری از محققان و توسعه‌دهندگان مشتاق‌اند تا مزایای فناوری قرارداد هوشمند را برای رفع نیازهای اینترنت اشیاء (IoT) به‌کار گیرند. در‌حالی‌که فناوری بلاک چین بهطورکلی برای ایجاد امنیت و شفافیت در دستگاه‌های اینترنت اشیاء به‌کار برده می‌شود، مزایای قرارداد هوشمند می‌تواند این یکپارچگی را بیشتر کند.
بهداشت و درمان صنعت دیگری است که یکپارچه‌شدن با فناوری بلاک چین را برای به‌اشتراک‌گذاری امن و بدون نیاز به اعتماد و شفاف داده‌ها آغاز کرده است. ارتباط بین بهداشت و درمان و فناوری بلاک چین می‌تواند با یکپارچگی قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز مشکلات اصلی این حوزه را برطرف کند.
جمع‌بندی
قردادهای هوشمند یکی از عناصر مهم اکوسیستم‌های مبتنی‌بر بلاک چین هستند. این قراردادهای دیجیتال مستقل و غیرمتمرکز و شفاف هستند و پس از راه‌اندازی، تغییرپذیر نیستند. مزایای قرارداد هوشمند کاهش یا حذف نیاز به واسطه‌ها و کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت تراکنش‌هاست. به‌همین‌دلیل، این قراردادها به سنگِ‌بنای کل اکوسیستم اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز تبدیل شده‌اند.
قراردادهای هوشمند در زمینه‌های مختلفی ازجمله امور مالی، بازی‌های بلاک چینی، امور حقوقی، املاک و مستغلات، سازمان‌های خودگران غیرمتمرکز، خدمات درمانی و فناوری‌های نوظهوری مانند یادگیری ماشین و هوش مصنوعی حضور پیدا کرده‌اند و انتظار می‌رود در آینده نیز، صنایع متعددی از قابلیت‌های آن‌ها بهره‌مند شوند.
دیدگاه شما درباره قراردادهای هوشمند چیست؟ به‌عقیده شما، این فناوری تا چه اندازه بر زندگی آینده ما تأثیرگذار خواهد بود؟
