مدتی است موضوع دلارزدایی و حذف دلار از اقتصاد ایران مطرح شده است. در برخی از کشورهای دیگر جهان نیز مقامات در تلاش‌اند تا ارزهای دیگری را وارد معاملات خود کنند و از تسلط این ارز آمریکایی بر تجارت جهانی بکاهند.
به تازگی نیز ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم، مساله قطع ناف اقتصاد از دلار را مطرح کرده و از تاسیس یک دبیرخانه ویژه دلار خبر داده است.
حتی زمزمه‌هایی از معامله جهانی با ریال مطرح شد و رئیسی در پایان سفر به استان خوزستان در شورای اداری استان، گفت: دبیرخانه‌ای برای تغییر نوع مبادلات ارزی ما تعریف شده تا بند ناف مبادلات ارزی ما از دلار قطع و با ریال انجام شود. اما اینکه انجام مبادلات با ریال چقد امکان‌پذیر است، جای بحث دارد.
در دنیا کشورهایی از جمله ایران، عمان، یمن، مراکش، تونس، قطر و عربستان سعودی واحد ارزی ریال دارند. البته ارزش ریال این کشورها با یکدیگر تفاوت دارد اما آنچه ثابت مانده ارزش پایین ریال ایران در مقایسه با ارزش ارز این کشورهاست. عمان، کشوری که باارزش‌ترین ریال را در میان اقتصادهای ریال‌محور و سومین واحد پولی ارزشمند جهان را دارد، مبادلات جهانی خود را با دلار و سایر ارزهای پرمبادله جهان انجام می‌دهد.
در عربستان سعودی نیز هر دلار آمریکا، ۳.۷۵ ریال معامله می‌شود، در چند ماه اخیر مذاکراتی برای انجام معاملات با ارزهایی چون روپیه و یوآن در جریان بوده است، اما دلار همچنان بر معاملات خارجی این کشور تسلط و در آن حضور دارد.
در این بین، هند و عربستان سعودی در حال گفتگو درباره فرصت‌های احتمالی تجارت در واحد روپیه، واحد پول هند و ریال عربستان سعودی در آینده هستند. این پدیده چندان جدید نیست، زیرا عربستان سعودی و چین پیش‌تر قراردادی را برای تجارت نفت با یوان چین امضا کرده بودند.
با وجود اینکه جایگزین کردن دلار با ارزهای دیگر در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما نفوذ آن در اقتصاد کشورها به قدری است که نمی‌توان در کوتاه‌مدت موفق به حذف آن شد و با ارزی چون ریال ایران که جایگاه آخر را در میان واحدهای پولی جهان از نظر ارزش دارد، جایگزین کرد.
بر اساس آمار statista، دلار آمریکا به‌عنوان دهمین واحد پولی ارزشمند، پرمعامله‌ترین ارز دنیا با سهم ۴۵.۴ درصدی از کل معاملات جهانی است. با وجود تلاش‌های چند سال اخیر برخی کشورها به‌ویژه چین، مبنی بر دلازدایی از سیستم مالی، این ارز همچنان رتبه اول را در میان ارزهای مورد معامله جهان حفظ کرده است.
پس از دلار، یورو با سهم ۳۳.۳ درصدی در رتبه دوم و ین ژاپن با اختلاف چشمگیر و سهم ۴.۲ درصدی در رتبه سوم ارزهای پرمعامله دنیا قرار دارد.
دو ارز مسلط یعنی دلار و یورو، در سال‌های اخیر تقریبا به یک نسبت ثابت از معاملات جهانی سهم داشته‌اند. کمترین سهم دلار در چند سال اخیر از معاملات، ماه می سال ۲۰۲۱ با ۴۰.۹ درصد بود. دلار و یورو به ترتیب دهمین و نهمین واحدهای باارزش دنیا هستند و در صدر این رتبه‌بندی دینار کویت، دینار بحرین و ریال عمان قرار دارند.
