در روزهایی که ملک به خصوص در شهرهای بزرگ قیمت‌های سرسام‌آوری دارد خرید آن به ویژه برای جوانان با سختی‌هایی همراه است بنابراین بسیاری از افراد و خانواده‌ها با اجاره خانه و پرداخت مبلغی به عنوان رهن و اجاره ملک مورد اجاره را برای مدت یک سال یا کمتر یا بیشتر در اختیار می‌گیرند. اما اجاره کردن یا اجاره دادن ملک گاهی با چالش‌هایی برای مالک یا مستاجر همراه است و اکثر این چالش‌ها به دلیل بی‌اطلاعی طرفین از قوانین مربوط به عقد قراردادهای استیجاری است.
اگر بخواهیم از نکات مهم قرادادهای اجاره‌نامه ملک آگاه شویم، اول از همه باید بدانیم مستاجر و موجر به چه کسانی گفته می‌شود.
در قراردادهای اجاره به شخص اجاره‌دهنده ملک یا همان صاحب ملک "موجر" گفته می‌شود و اجاره‌کننده ملک نیز "مستاجر" نامیده می‌شود. ملک مورد اجاره نیز در اجاره‌نامه "عین مستاجره" نام دارد.
بر اساس توافق اولیه مابین موجر (مالک ملک) و مستاجر (اجاره‌کننده ملک) تاریخی برای مدت اجاره معین می‌شود که معمولاً یک‌ساله است اما در برخی موارد طرفین توافق دیگری می‌کنند که در قسمت تاریخ قرارداد ذکر می‌شود.
موجر بر اساس شرایط ملک می‌تواند ملک خود را مطابق با قانون اجاره دهد. یعنی در صورتی که ملک مسکونی باشد موجر تنها می‌تواند ملک را به عنوان مورد معامله مسکونی اجاره دهد و مستاجر هم تنها می‌تواند از ملک به عنوان محل سکونت استفاده کند.
مطابق با قانون سه نوع اجاره‌نامه ملک وجود دارد: ۱- اجاره‌نامه مسکونی ۲- اجاره‌نامه تجاری ۳- اجاره‌نامه موسسات خیریه و درمانگاه‌ها. بر اساس این قانون قرارداد اجاره‌نامه مشخص و تنظیم می‌شود.
در امضای قرارداد ملک هیچ‌کس جز صاحب سند ملک مورد معامله، اجازه و حق امضا به جای "موجر" را ندارد. در غیر این صورت و در شرایطی که فرد امضاکننده وکالتنامه رسمی از مالک اصلی نداشته باشد، قرارداد فاقد ارزش قانونی خواهد بود.
اگر در قرارداد اجاره‌نامه مدت‌زمان مشخص ثبت نشده باشد، بدین معنی که تاریخ شروع و تاریخ پایان باید در قرارداد قید شود، قرارداد فاقد ارزش قانونی خواهد بود.
مطابق با قانون، موجر و مستاجر باید دارای سن قانونی و سلامت عقلی برای امضای قرارداد باشند.
قرارداد باید کتبی و به امضای دو شاهد درآمده باشد. ضمن اینکه هر یک از طرفین چه مالک و چه مستاجر باید هر کدام یک نسخه از قرارداد را داشته باشند.
تا زمانی که موجر و مستاجر بر اساس امضای قرارداد متعهد به رعایت موارد ذکرشده در قرارداد باشند، قرارداد به قوت خود تا آخرین روز از تاریخ ذکرشده در اجاره‌نامه باقی است.
باطل شدن قرارداد: اگر قرارداد فاقد شرایط صحت مندرج‌شده باشد، بی‌اعتبار و بنابراین باطل است.
فسخ قرارداد: اگر موجر یا مستاجر در متن قرارداد برای فسخ قرارداد شروطی را تعیین کرده باشند بر اساس آن و با مراجعه به این شروط می‌توانند درخواست فسخ قرارداد کنند. اما طبق ماده ۴۶۹ قانون تحقق هرگونه تخلف نیز می‌تواند منجر به فسخ قرارداد از سوی طرفین شود.
پایان قرارداد: در صورت به پایان رسیدن مدت قرارداد یعنی رسیدن به تاریخ پایان قرارداد اجاره می‌تواند منجر به فسخ قرارداد و عدم مذاکره برای تمدید آن شود.
اما در چه شرایطی موجر می‌تواند درخواست تخلیه ملک پیش از موعد پایان اجاره‌نامه بدهد؟
حتماً شنیده‌اید که گاهی مالک پیش از به پایان رسیدن موعد قرارداد از مستاجر درخواست تخلیه ملک مورد اجاره را می‌کند. اما قانون چه زمانی این اجازه را به موجر می‌دهد؟
• در صورتی که مستاجر بیش از سه ماه از پرداخت اجاره‌بها خودداری کرده باشد و هیچ مبلغی به موجر پرداخت نکند.
• استفاده غیرمشروع مستاجر از ملک مورد اجاره
• انتقال ملک مورد اجاره از سوی مستاجر به مستاجر جدید
• عدم تمدید و تخلیه ملک بعد از اتمام قرارداد بین مستاجر و موجر
در صورت وجود هر یک از موارد بالا موجر می‌تواند با مراجعه به دفتر ثبت اسناد رسمی یا در صورت ری بودن قرارداد، با مراجعه به محل امضای قرار، درخواست تخلیه ملک خود را ارائه کند.
چنانچه در قرارداد اجاره بندی درباره ضرر و زیان فسخ قرارداد وجود داشته یا بنا بر درخواست طرفین اضافه شده باشد، مستاجر می‌تواند خسارت فسخ قرارداد را از موجر طلب کند.
در پایان لازم به تذکر است که موجر و مستاجر به جهت عدم آگاهی کامل از قوانین مرتبط با اجاره ضروری است متن اجاره‌نامه را با دقت بخوانند و در صورت نیاز آنچه لازم است را با توافق به آن بیفزایند تا از بروز هرگونه مشکل جلوگیری کنند.
در روزهایی که ملک به خصوص در شهرهای بزرگ قیمت‌های سرسام‌آوری دارد خرید آن به ویژه برای جوانان با سختی‌هایی همراه است بنابراین بسیاری از افراد و خانواده‌ها با اجاره خانه و پرداخت مبلغی به عنوان رهن و اجاره ملک مورد اجاره را برای مدت یک سال یا کمتر یا بیشتر در اختیار می‌گیرند. اما اجاره کردن یا اجاره دادن ملک گاهی با چالش‌هایی برای مالک یا مستاجر همراه است و اکثر این چالش‌ها به دلیل بی‌اطلاعی طرفین از قوانین مربوط به عقد قراردادهای استیجاری است.
اگر بخواهیم از نکات مهم قرادادهای اجاره‌نامه ملک آگاه شویم، اول از همه باید بدانیم مستاجر و موجر به چه کسانی گفته می‌شود.
در قراردادهای اجاره به شخص اجاره‌دهنده ملک یا همان صاحب ملک "موجر" گفته می‌شود و اجاره‌کننده ملک نیز "مستاجر" نامیده می‌شود. ملک مورد اجاره نیز در اجاره‌نامه "عین مستاجره" نام دارد.
بر اساس توافق اولیه مابین موجر (مالک ملک) و مستاجر (اجاره‌کننده ملک) تاریخی برای مدت اجاره معین می‌شود که معمولاً یک‌ساله است اما در برخی موارد طرفین توافق دیگری می‌کنند که در قسمت تاریخ قرارداد ذکر می‌شود.
موجر بر اساس شرایط ملک می‌تواند ملک خود را مطابق با قانون اجاره دهد. یعنی در صورتی که ملک مسکونی باشد موجر تنها می‌تواند ملک را به عنوان مورد معامله مسکونی اجاره دهد و مستاجر هم تنها می‌تواند از ملک به عنوان محل سکونت استفاده کند.
مطابق با قانون سه نوع اجاره‌نامه ملک وجود دارد: ۱- اجاره‌نامه مسکونی ۲- اجاره‌نامه تجاری ۳- اجاره‌نامه موسسات خیریه و درمانگاه‌ها. بر اساس این قانون قرارداد اجاره‌نامه مشخص و تنظیم می‌شود.
در امضای قرارداد ملک هیچ‌کس جز صاحب سند ملک مورد معامله، اجازه و حق امضا به جای "موجر" را ندارد. در غیر این صورت و در شرایطی که فرد امضاکننده وکالتنامه رسمی از مالک اصلی نداشته باشد، قرارداد فاقد ارزش قانونی خواهد بود.
اگر در قرارداد اجاره‌نامه مدت‌زمان مشخص ثبت نشده باشد، بدین معنی که تاریخ شروع و تاریخ پایان باید در قرارداد قید شود، قرارداد فاقد ارزش قانونی خواهد بود.
مطابق با قانون، موجر و مستاجر باید دارای سن قانونی و سلامت عقلی برای امضای قرارداد باشند.
قرارداد باید کتبی و به امضای دو شاهد درآمده باشد. ضمن اینکه هر یک از طرفین چه مالک و چه مستاجر باید هر کدام یک نسخه از قرارداد را داشته باشند.
تا زمانی که موجر و مستاجر بر اساس امضای قرارداد متعهد به رعایت موارد ذکرشده در قرارداد باشند، قرارداد به قوت خود تا آخرین روز از تاریخ ذکرشده در اجاره‌نامه باقی است.
باطل شدن قرارداد: اگر قرارداد فاقد شرایط صحت مندرج‌شده باشد، بی‌اعتبار و بنابراین باطل است.
فسخ قرارداد: اگر موجر یا مستاجر در متن قرارداد برای فسخ قرارداد شروطی را تعیین کرده باشند بر اساس آن و با مراجعه به این شروط می‌توانند درخواست فسخ قرارداد کنند. اما طبق ماده ۴۶۹ قانون تحقق هرگونه تخلف نیز می‌تواند منجر به فسخ قرارداد از سوی طرفین شود.
پایان قرارداد: در صورت به پایان رسیدن مدت قرارداد یعنی رسیدن به تاریخ پایان قرارداد اجاره می‌تواند منجر به فسخ قرارداد و عدم مذاکره برای تمدید آن شود.
اما در چه شرایطی موجر می‌تواند درخواست تخلیه ملک پیش از موعد پایان اجاره‌نامه بدهد؟
حتماً شنیده‌اید که گاهی مالک پیش از به پایان رسیدن موعد قرارداد از مستاجر درخواست تخلیه ملک مورد اجاره را می‌کند. اما قانون چه زمانی این اجازه را به موجر می‌دهد؟
• در صورتی که مستاجر بیش از سه ماه از پرداخت اجاره‌بها خودداری کرده باشد و هیچ مبلغی به موجر پرداخت نکند.
• استفاده غیرمشروع مستاجر از ملک مورد اجاره
• انتقال ملک مورد اجاره از سوی مستاجر به مستاجر جدید
• عدم تمدید و تخلیه ملک بعد از اتمام قرارداد بین مستاجر و موجر
در صورت وجود هر یک از موارد بالا موجر می‌تواند با مراجعه به دفتر ثبت اسناد رسمی یا در صورت ری بودن قرارداد، با مراجعه به محل امضای قرار، درخواست تخلیه ملک خود را ارائه کند.
چنانچه در قرارداد اجاره بندی درباره ضرر و زیان فسخ قرارداد وجود داشته یا بنا بر درخواست طرفین اضافه شده باشد، مستاجر می‌تواند خسارت فسخ قرارداد را از موجر طلب کند.
در پایان لازم به تذکر است که موجر و مستاجر به جهت عدم آگاهی کامل از قوانین مرتبط با اجاره ضروری است متن اجاره‌نامه را با دقت بخوانند و در صورت نیاز آنچه لازم است را با توافق به آن بیفزایند تا از بروز هرگونه مشکل جلوگیری کنند.
