این دانشجومعلمان گوش به فرمان «آقا» هستند/ چرا اردوهای جهادی تدریس وترایجاد شد؟

به گزارش خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس، در هفته معلم به سراغ کسانی رفتیم که در کنار نام «معلم»، عنوان «دانشجو» را نیز به همراه دارند اما در این روزهای دانشجویی هم دست از تدریس بر نمی‌دارند و معتقدند که دوران کارورزی آنطور که باید برای موثر نیست و باید کسب تجربه کنند. 

این گروه، دانشجومعلمان دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی هستند؛ آنها چند سالی است که اردوی تدریس جهادی وتر را ایجاد کردند و در مناطق محروم، به تدریس دانش‌آموزان مشغولند.  

حمیدرضا معروفخانی مسؤول و امیرحسین قاسمی قائم‌مقام اردوی تدریس جهادی وتر دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی با حضور در خبرگزاری فارس به چرایی ایجاد اردوهای جهادی تدریس وتر و فعالیت‌های‌شان پرداختند.

در این گفت‌وگو موضوعاتی چون:

- جهاد یک امر واجب برای یک انسان مسلمان و متعهد است

- الگوی فعالیت جهادی را در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تعریف کردیم

- درس کارورزی به تنهایی کمکی به دانشجومعلمان نمی‌کند

- دنبال تربیت معلم نمونه اسلامی هستیم

***جهاد یک امر واجب برای یک انسان مسلمان و متعهد است

قاسمی: رهبر معظم انقلاب در بحث توحید به این نکته اشاره می‌کنند که توحید به منزله یک جمله کلامی نیست که خدا یکی هست و دو تا نیست. اعتقاد به این جمله، یک سری ملزومات و تعهداتی دارد که در زندگی شخص، کنش‌ها و تعاملاتش اثر می‌گذارد.

در واقع به نوعی انسان، به عنوان انسان توحیدی، وظیفه خودش احساس می‌کند که هم خودش و هم جامعه را در راستای این مفهوم بسازد یعنی احساس می‌کند که یک سری تعهدات اجتماعی دارد و آن تعهد هم این است که  بتواند یک نظام توحیدی را که یک نظام بی‌طبقه است، برساخت کند.

با توجه به این مفهوم از ذیل مفهوم توحید می‌توانیم وجوب و اینکه جهاد یکی از اصول اسلام است را احصا کنیم که برای ساختن این نظام قطعا یک سری تلاش‌ها، جهادها و حرکات را باید هر فرد انجام دهد که متعهد به آن است؛ مثل مبارزه با امپریالیسم که  می‌گوییم لا اله الاالله یعنی نفی طاغوت است.

جهاد فرم‌های مختلفی می‌تواند بگیرد؛ چه تدریس، چه عمرانی و در واقع حرکات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دیگر... اما فی نفسه همه این موارد نشأت گرفته از این است که جهاد یک امر واجب برای یک انسان مسلمان و متعهد است. از این منظر اگر به توحید نگاه کنیم قابل احصا است.

*** الگوی فعالیت جهادی را در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تعریف کردیم

معروفخانی: در مبانی جهاد و نگاه امامین انقلاب، فعالیت هایی که برادرم ذکر کردند وقتی جهاد نام می‌گیرد که ذیل هدف غایی گسترش یا دفاع از اسلام شکل بگیرد و امروزه که با برقراری صلح و غیبت امام معصوم وجوبی بر جهاد اصغر نیست، عینیت جهاد اکبر برای مسلمان مکلف از هر زمان دیگری بیشتر است. 

بر همین مبنا در دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، الگوی فعالیت جهادی را تعریف کردیم تا دانشجویان با بهره از تخصص خود به موثرترین شکل فعالیت کنند.  

*** اهداف اردوهای جهادی شامل خودسازی، رشد شخصی و رشد اجتماعی است

قاسمی: در کل درباره اردوهای جهادی یک مسأله مهمی که وجود دارد و بعضا باعث اشتباه محاسباتی شود، این است که اهداف اردوهای جهادی شامل خودسازی، رشد شخصی و رشد اجتماعی است و آنها را در یک سطح بدانیم.

به زعم بنده، بعد اولی بسیار غلبه دارد، یعنی همان بحث خودسازی است. من فکر می‌کنم رفع موانع فردی بیشتر در اردوهای جهادی نمود پیدا می‌کند تا رفع موانع اجتماعی.

رهبر معظم انقلاب جایی اشاره می‌کنند که این اردوهای جهادی در واقع در درجه اول، عمران و خدمت و احسان به خودشان است، به افرادی که در این اردوها شرکت می‌کنند، منتها خودسازی و رشد به نظرم یک رشد زاهدانه و صوفیانه نیست، لذا از این منظر یک هدف اجتماعی اینجا وجود دارد که همان بحث برساخت یک نظام توحیدی است.

در این حوزه، اردوی جهادی یک کارگاه یا ساختار تربیت مدیر نمونه اسلامی است چرا که مدیر نمونه اسلامی در یک فضای بسته که با معضلات کشور در تعامل نیست و این نیست که صرفا یکسری مطالعات و تحقیقات داشته باشد و از میدان بی‌خبر باشد.

یعنی قطعا مدیری در اسلام نیاز داریم که با معضلات جامعه مماس باشد. کما اینکه رهبر معظم انقلاب در جمع دانشجویان فرمودند که دانشجویان باید با معضلات کشور مماس شوند. منتها نکته‌ای که وجود دارد این است که در اردوهای جهادی می‌بینیم رشد فردی، شخصی، فرهنگی و اخلاقی افراد برای اینکه تربیت شوند چه در فاز مدیریتی که اردوها را پیش می‌برند و چه در فاز نفسانیت که بالاخره این اردوها خدمت به محرومان و خدمت به مردم است، این نقش را می‌ نشاند.

این اردوها این روحیه را در افراد می‌سازد که در واقع خودشان را متعلق به مردم بدانند و آن روحیه دغدغه‌مندی که رهبر معظم انقلاب به آن اشاره کرده است را در افراد ساخته می‌شود. یعنی شخص قطعا وقتی از اردوی جهادی خارج می‌شود خیلی متفاوت است و فرد دغدغه‌مند در مواجهه با مسائل است.

در واقع ما در اردوی جهادی وتر، دو مبحث را دنبال می‌کنیم؛ اول رشد دانشجومعلمان است و دومین مورد هم، خدمت رسانی به مردم است. در حقیقت دانشجومعلمان رشد می‌یابند که بتوانند به مردم خدمت کنند.

*** درس کارورزی به تنهایی کمکی به دانشجومعلمان نمی‌کند

معروفخانی: در شرایط فعلی جامعه جهانی، گستره بی انتهای فضای مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای و همچنین بی برنامگی فرهنگی در سطوح مختلف کشور، جوانان ما روزانه تحت تأثیر شدیدترین آسیب‌های فکری و روحی قرار می‌گیرند که نتیجه آن در تفکرات و سبک زندگی برخی از جوانان نسل جدید کاملا مشهود است. دانشجویان و بالاخص دانشجومعلمان نیز از این فضا مستثنی نیستند و هر روز شاهد بزرگتر شدن خلأ فکری و معرفتی برخی از آنان هستیم.

در این شرایط باید در حد توان، اوقات نوجوانان و جوانان را به گونه درستی پر کنیم که قسمتی از اهمیت اردوهای جهادی را نمایان می‌کند. برنامه ما در اردوی تدریس جهادی وتر این است که دانشجومعلمان از ابتدای ورود به دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی با هویت معلمی خو بگیرند و چه بهتر که هویتشان با روحیه جهادی و انقلابی آمیخته باشد. 

از طرف دیگر متأسفانه اخیرا دروس صلاحیت دبیری در دانشگاه آنطور که شایسته و بایسته هست جدی گرفته نمی‌شود و زیر سایه دروس مهندسی و اصلی قرار گرفته‌ است. سطح عالی درنظر گرفته شده در دروس صلایت دبیری، کارورزی است که این امکان را به دانشجومعلمان می‌دهد در فضای واقعی تعلیم و تربیت قرار بگیرند اما از آنجایی که مدیریت و اداره کلاس و کارگاه ها با معلم درس بوده و خود دانشجو معلمان نمی‌توانند مستقلا در کلاس نقش ایفا کنند، نمی‌توانند تجربه کافی را کسب کنند.  

*** در اردوهای جهادی وتر دانشجومعلمان می‌توانند خود را محک بزنند

*فارس: در دوره کارورزی هم معلم اصلی سر کلاس است؟

معروفخانی: عموما همینطور هست. هم در کارگاه‌­های عملی و هم در کلاس درس‌های نظری دبیر درس مربوطه در کلاس حضور دارد و دانشجو معلمان همچون هنرآموزان بیشتر نقش شنونده دارند.

در مقابل، جهادگران در اردوی تدریس کلاس‌های درس با تعداد دانش آموز کم را در اختیار می‌گیرند که موجب می‌شود علاوه بر تعلیم و تربیت دانش‌آموزان، بتوانند خود را محک بزنند و متوجه نقاط قوت و ضعف تدریس خود شوند.

همچنین نظر قریب به ۹۰ درصد فارغ التصیلان دانشگاه بر این است که تعلیمات دوران تحصیلشان کافی نبوده و نتوانسته است آن­ها را برای برداشتن بار معلمی به خوبی آماده کند. طبق گفته آنها، حدود چهار یا پنج سال زمان می‌برد تا به تجربه کافی برسند که هم برای خودشان آزار دهنده بوده هم دانش­‌آموزان را از معلمی جوان و باتجربه محروم کرده‌اند.

بنابراین می‌توان انتظار داشت دانشجویی که از ابتدای تحصیل مقطع کارشناسی در اردوهای تدریس جهادی حضور پیدا می‌کند علاوه بر همه موارد گفته شده بنده و آقای قاسمی، اندوخته بسیار ارزشمندی کسب کند که در اولین روز معلم شدن متوجه اهمیت آن خواهد شد.

*** دنبال تربیت معلم نمونه اسلامی هستیم

قاسمی: آموزش و پرورش یک نهاد بسیار بااهمیتی است. رهبر معظم انقلاب بارها و بارها تأکید کردند که هزینه در این حوزه سرمایه‌گذاری است. معتقدیم تا آموزش و پرورش در کشور ما اصلاح نشود، شاهد حل مشکلات کشور نخواهیم بود. یعنی از مجرای تغییر و متحول شدن و انقلاب در ساختار آموزش و پرورش است که مشکلات کشور حل می‌شود.

شهید مطهری یک جمله‌ای دارند که می‌گویند، اساس ناراحتی‌های اجتماع در دو بعد شامل اقتصاد و تعلیم و تربیت است.

زیربنای حل مسائل آموزش و پرورش هم از طریق تربیت نیروی انسانی است که خودش را مقید  و متعهد به این مکتب می‌داند. نکته مهم این است که برای تربیت معلم نمونه، دنبال معلم نمونه اسلامی هستیم. دنبال معلمی که روی سیستم و محیط خودش تأثیرگذار باشد. برای این مسأله نیاز به کادرسازی داریم و جهاد کادرسازی باید در حوزه آموزش و پرورش شکل بگیرد.

نکته‌ای درباره اردوهای جهادی وتر وجود دارد؛ اردوهای جهادی عمرانی وقتی جایی می‌روند، دیوار می‌سازند، ساختمانی درست می‌کنند و ابزار کار آنها، مصالح ساختمانی است؛ منتها ما به عنوان گروهی که کار تدریس و آموزشی انجام می‌دهیم، مصالح ما ذهنمان است و آن چیزی که در ذهن مخاطبمان می‌گذرد. این ابداع خاص گروه جهادی وتر است.

از این منظر یکی از نکات مهمی که درباره اردوی‌مان وجود دارد این است که افرادی که در این 5 سال در بیش از 12 استان در اردوی جهادی وتر شرکت کردند، بسیار باتجربه شدند و از تجربه‌شان در کلاس درس استفاده کردند.

یکی از ویژگی‌های اردوی جهادی وتر، کادرسازی و شبکه‌سازی است و ما در هر استان، نیروهای انقلابی، دغدغه‌مند و نیروهایی که مقید به ارزش‌ها هستند را داریم و آنهایی که با مسائل مماس هستند، فعالیت می‌کنند.

تجربه‌ای داشتیم که یک بچه‌ای کلاس پنجم بود اما نمی‌توانست اسم خودش را بنویسد یا کودکی بود که جمع و تفریق را یاد نگرفته بود. اینجا این سؤال برای دانشجومعلمان گروه جهادی وتر مطرح می‌شود که من چه می‌توانم انجام دهم تا این مشکل را حل کنم و اثرگذاری من کجاست.

این دغدغه‌مندی در حوزه آموزش و پرورش، از طریق شرکت در فعالیت‌های گروه‌های جهادی وتر برای دانشجومعلمان ایجاد می‌شود و خودش هم دنبال حل آن است.

*** برگزاری جلسات دانشجومعلمان وتر با مسؤولان استانی

معروفخانی: در سال‌­های اخیر شاهد بودیم معلمانی که تجربه حضور در وترهای استانی را دارند، در امر تعلیم و تربیت بسیار موفق بوده‌اند و بعد از گذشت مدت نسبتا زیادی از دوران دانشجویی، همچنان فعالیت‌های فرهنگی و جهادی‌شان را ادامه داده، به طوری‌که به کنشگران فعال و انقلابی مؤثر منطقه و استان خود بدل شده‌اند.

ساختار تدریس گروه جهادی وتر جهادگران را اینگونه تربیت کرده است، دانشجومعلمان جهادی علاوه بر کلاس‌­های آموزشی و تربیتی که برای دانش‌آموزان دارند، در جلساتی برای خودسازی خودشان شرکت می‌کنند؛ به این شکل که دانشجومعلمان هر روز در پایان کلاس‌ها دور هم جمع می‌شوند و کلاس‌های درسشان را آسیب‌شناسی می‌کنند.

یعنی هر کدام از دانشجومعلمان، یک مشکل یا چالش کلاس خودش را مطرح کرده و دلیل آن ­را از نظر خودش بیان می‌کند و به بحث و گفت‌وگو با سایر جهادگران می‌نشیند. هم­چنین بعدتر می‌تواند موارد را با اساتید دانشگاه درمیان گذاشته و راه‌حل‌­های آکادمیک آن­ها را بیابد؛ به عنوان مثال همین موردی که مطرح شد. یک دانش‌آموز در کلاس پنجم است و اسم خودش را نمی‌تواند بنویسد. اینجا مثلا دانشجومعلم می‌گوید به نظرمن این دانش‌آموز باهوش بود و مسائل ریاضی را خوب می‌تواند حل کند پس علت این امر را باید در جای دیگری جست و ادامه ماجرا....

این تبادل اطلاعات و انتقال تجربه‌ها باعث می‌شود که در بازه برگزاری اردوها، نگاه جهادگران کاملا نسبت به دانش‌آموزان تغییر می‌کند. به عبارت دیگر آنها در معلمی حل می‌شوند. 

علاوه بر این در هر استان که ارودهای جهادی وتر را برگزار می‌کنیم، جلساتی با مسؤولان آن استان تشکیل می‌دهیم و به بیان آسیب‌های احصا شده پرداخته و پاسخ‌های مسؤولین را شنیده و به جمع‌بندی می‌رسیم.

امید داریم استان‌های بیشتری در برنامه گروه‌ جهادی وتر فعال شوند و در این صورت، یک بدنه کارشناسی جدیدی را به آموزش و پرورش تزریق کنیم تا هرکجا که نیاز داشت بتواند از خروجی گروه‌های ما استفاده کنند.

*** روزی که اردوی جهادی وتر متولد شد

*فارس: درباره خود گروه جهادی وتر توضیح می‌دهید؟

معرفخانی: در سال 1395 دانشجویان دغدغه­‌مند دانشگاه با توجه به مأموریت دانشگاه و با هدف افزایش بهره‌­وری و تخصص محوری در اردوهای جهادی، گروهی را تشکیل می‌دهند که بعد از تفکر و بررسی‌های متمادی منجر به تشکیل گروه تدریس جهادی وتر می‌شود. بر همین اساس در سال 1395، اولین اردوی تدریس جهادی وتر دانشجویان دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی برگزار شد.

*فارس: دلیل نامگذاری وتر برای گروه چیست؟

معروفخانی: بنیانگذاران اردوی تدریس جهادی وتر برای تمام بخش‌­های آن برنامه‌ریزی کرده­‌اند؛ نامگذاری اردو از این امر مستثنی نیست و با توجه به مدل برگزاری اردو این نامگذاری کاملا هوشمندانه به نظر می­رسد.

اردو از جهت مدت زمان برگزاری و اثرگذاری به نماز یک رکعتی وتر تشبیه شده است. به این معنی که همچون نماز وتر که تنها یک رکعت از یازده رکعت نماز شب را شامل می­‌شود و در عین این کوتاهی اهمیتی بیشتر از ده رکعت دیگر دارد، اردوی وتر نیز با نام خود می‌خواهد مبین آن باشد که در مدت کوتاهی اثر زیادی را در جهادگران و دانش‌­آموزان می‌گذارد.

*فارس: ویژگی این اردوها چیست و چه مزیتی دارد؟

معروفخانی: برای پاسخ به این سؤال نیاز است ابتدا توضیحی در خصوص ساختار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی بدهم. دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی از نظر تأمین نیروی فرهنگی مورد نیاز آموزش و پرورش شباهت بسایر بالایی به دانشگاه فرهنگیان دارد اما برخلاف دانشگاه فرهنگیان که قریب به 98 پردیس و مرکز در سراسر کشور دارد، تنها یک پردیس مرکزی در شهر تهران دارد و دانشجومعلمان از همه استان‌های کشور برای تحصیل به تهران می‌­آیند.

با استفاده از این ظرفیت، یکی از ویژگی‌های مهم اردوی تدریس جهادی وتر برگزاری اردو توسط جهادگران بومی هر استان است که مزیت‌های قابل توجهی برای سهولت و بهره‌­وری اردو ایجاد می‌کند که در ادامه عرض خواهم کرد.

مزیت اول کاهش هزینه‌های ایاب و ­ذهاب، اسکان و مسائل مادی این‌چنینی است که دست جهادگران را برای هزینه همه بودجه و امکانات برای دانش‌­آموزان بسیار باز می‌کند که منجر به افزایش محسوس کیفیت اردو می‌شود.

مزیت دوم، نزدیکی جهادگران و مردم منطقه به لحاظ فرهنگی، قبیله‌ای و حتی زبان و لهجه است که موجب می‌شود والدین با اعتماد کامل فرزندان خود را به دست جهادگران بسپارند و از طرف دیگر جهادگران نیز برای ارتباط با دانش‌­آموزان و اتخاذ شیوه های تربیتی مسیر ساده تری را پیش رو داشته باشند.

سومین برتری این است که وقتی مردم منطقه کم­‌برخوردار می‌بینند که دانشجومعلمان بومی همان منطقه و استان به بچه‌های‌شان درس می‌دهند، این پیام را دریافت می‌کنند که خودشان باید پیشرفت و آبادانی منطقه خودشان آستین بالا بزنند و تلاش بکنند.

این مزیت درآینده بیشتر نمود پیدا خواهد کرد. دانشجو معلمی که پیش از شروع خدمت، با نظام مسائل منطقه خود آشنا شده و از دوران دانشجویی به دنبال حل آن­ها بوده است چند قدم در درک و حل چالش‌­ها و مسائل جلو می‌­افتد.

این موارد علاوه بر سایر ویژگی‌های اردوهای جهادی است و به جهت کوتاهی سخن تکرار مکررات نمی‌کنم.

*فارس: چند دوره اردو تاکنون برگزار شده است؟

معروفخانی: از سال ۱۳۹۵ تا به امروز ۷ دروه برگزار شده است که ۶ دوره به قبل از همه‌­گیری ویروس کرونا برمی‌­گردد و دوره هفتم بعد از پایان همه‌­گیری و در تابستان سال گذشته برگزار شد

*فارس: چه زمان‌هایی؟

معروفخانی: با توجه به دانشجو بودن جهادگران، از ایام تعطیلات نوروز و تابستان برای برگزاری اردوها استفاده کرده‌ایم؛ البته درحال برنامه‌ریزی هستیم که به خواست خداوند و هم­کاری مسؤولین دانشگاه و وزارتخانه آموزش ­و پرورش در بعضی از استان­‌ها بتوانیم اردو را به صورت مداوم در طول سال برگزار کنیم.

*فارس: هر اردو چقدر طول می‌کشد؟

معروفخانی: مدت و مدل برگزاری اردو در سال‌­ها و استان‌­های مختلف بنابر شرایط حاکم متفاوت بوده است اما به طور میانگین بین ده روز تا دو هفته به طول انجامیده‌اند.

برای مثال پنجمین دوره اردو، خارج از برنامه و به طور متمرکز برگزار شد؛ پس از سیل بهار 98 آ‌ق‌قلای گلستان برگزار شد و برای جلوگیری از عقب‌­ماندگی تحصیلی دانش‌­آموزان مناطق سیل‌­زده با حضور حداکثری خواهران و برادران جهادگر در روستاهای منطقه اقدام به برگزاری اردو کردیم و ارتباط خود را در حد توان با تدریس از راه دور و حل مشکلات مالی دانش­‌آموزان حفظ کردیم.

همچنین هفتمین دوره نیز که ما از آن به دوره پسا کرونایی یاد می­‌کنیم به جهت معرفی وتر به نو‌دانشجومعلمان پس از سه سال وقفه به صورت متمرکز در روستاهای جوادآباد ورامین استان تهران برگزار شد.

*فارس: تا الان چه تعداد دانش‌آموز را تحت پوشش قرار دادید؟

معروفخانی: متأسفانه مثل بسیاری دیگر از فعالیت‌های فرهنگی در امر مستندسازی ضعف وجود داشته است، در دوره‌های ابتدایی به جهت تازه­‌کاری جهادگران و عدم تجربه در این امر، آمار دقیقی از تعداد دانش­‌آموزان تعلیم دیده وجود ندارد اما طبق شنیده‌های بنده در هر استان حداقل 30 دانش‌­آموز تحت تعالیم جهادگران وتر قرار گرفته‌اند.

این آمار در دوره‌های بعدی به صورت چشمگیری افزایش پیداکرده است که به امید خدا در آینده‌ای نزدیک در غالب کتابچه‌ای منتشر خواهند شد

*فارس: آیا اردوهای جهادی وتر صرفا برای دانشجومعلمان هست؟

معروفخانی: در این خصوص محدودیتی برای دانشجویان سایر دانشگاه و معلمان و اساتید دانشگاه که قصد شرکت در اردو را داشته‌اند، نگذاشته‌­ایم و شاهد هستیم در هر دوره دانشجویانی از وزارت علوم و بهداشت در اردو­ها شرکت داشته­‌اند؛ در این بین نقش دانشجویان دانشگاه فرهنگیان پررنگ‌تر بوده است.

از طرفی در برخی استان­‌ها از جمله بوشهر، اردو با هم­کاری جهادگران علوم پزشکی برگزار شد به‌طوری که برنامه‌­های آموزشی و تربیتی برعهده جهادگران ما بوده است و مسائل بهداشتی و درمانی را جهادگران گروه پزشکی برعهده گرفته‌اند.

 *فارس: استقبال دانشجومعلمان دختر بیشتر بوده یا دانشجومعلمان پسر؟

معروفخانی: از آنجایی که دانشگاه تنها در رشته‌های محدودی دانشجوی دختر جذب می‌کند تعداد دانشجومعلمان دختر بسیار کمتر از پسران است اما با این حال درفراخوان‌های ثبت‌نام شاهد حضور پررنگ خواهران هستیم به طوری که بعضا مجبور به ایجاد سقف و اولویت‌بندی ثبت‌نام آنها می‌­شویم.

پایان پیام/