زلزله اطراف تهران فشار گسل های پایتخت را کم کرد/ لزوم افزایش نظارت بر ساخت و سازها

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری برنا؛ صبح 15 اردیبهشت زمین لرزه ای ساعت 10:28 روز گذشته به بزرگی 3.9 ریشتر منطقه ملارد در استان تهران را لرزاند.

 مجتبی خالدی سخنگوی سازمان اورژانس گفت: این زلزله مصدومی گزارش نشده است.

 گرچه این زلزله خسازت جانی نداشته اما قطعا خسارات مالی از جمله شکسته شدن دیوار منازل داشته است.

 در چندماه گذشته وقوع زلزله در ترکیه و زلزله در برخی از مناطق ایران و نزدیک شدن محدوده زلزه به تهران ترسی از وقوع زلزله ای در تهران در شهروندان الیجاد کرده است ، به همین دلیل نظریه پردازان زلزله و متخصصان نظرات خود را ارائه دادند.

مهدی زارع زلزله‌شناس در این راستا اظهار کرد: «زلزله‌ای با بزرگای ۳.۹ در جنوب غربی استان تهران در منطقه ملارد، در ساعت ۱۰ و ۲۸ دقیقه صبح جمعه ۱۵ اردیبهشت ۱۴۰۲ اتفاق افتاد، این زلزله تقریباً در همان محلی رخ داده که زمین‌ لرزه ۲۹ آذر ۱۳۹۶با بزرگای ۵ در جنوب کرج و محدوده اشتهارد، بین شهر ملارد و شهریار اتفاق افتاده بود، این رخداد در راستای گسل‌های شرقی غربی منطقه است و از نظر لرزه خیزی شناخته است.»

وی ادامه داد: «وقوع یک زمین ‌لرزه با بزرگای ۳.۹ الزاما به معنی رخداد زمین‌ لرزه بزرگتر نیست، اگر این ناحیه با توالی زمین‌ لرزه‌های متعدد بررسی شود و همچنین اگر پس از این زمین‌ لرزه زلزله‌ های دیگری اتفاق بیفتد، دراین‌صورت می‌شود نگاه دیگری به لرزه‌ خیزی امروز منطقه غرب تهران داشت، درغیراین ‌صورت منطقه را به عنوان یک منطقه گسله می‌شناسیم و راستای گسل ماهدشت - جنوب کرج در این ناحیه به عنوان یک گسل فعال کاملاً شناخته شده است.

زارع بیان کرد: «در این ناحیه فرونشست زمین به گستردگی اتفاق افتاده است، حدوداً طی ۳۰ سال گذشته حدود ۵۰ میلیارد مترمکعب آب از زمین استخراج شده است، براساس بررسی‌های شش سال گذشته در ناحیه استان تهران و البرز به نظر می‌رسد بین پمپاژ گسترده آب و افزایش سطح لرزه‌خیزی در منطقه ارتباط وجود دارد، در همین منطقه (منطقه وقوع زلزله امروز) فرونشست زمین قابل توجه است، که این هم در ارتباط با پمپاژ آب‌های زیرزمینی بوده است.»

این زلزله‌شناس عنوان کرد: «بنابراین تغییرات محیطی، پمپاژ آب، تمرکز گسترده جمعیت در این ناحیه که استفاده کنندگان از آب برای کشاورزی و مقاصد شرب هستند همگی در لرزه‌خیزی گسل‌های منطقه تاثیرگذار بودند، حداقل درباره زلزله‌های کوچک بین پمپاژ گسترده آب، فرونشست زمین و لرزه خیزی ارتباط وجود دارد.»

وی ادامه  داد:‌ گزارش‌ها نشان می‌دهد که زلزله امروز برخلاف زلزله سال 96‌ بیشتر از سوی مردم محلی احساس شده است و شهروندان آن را به شکل ضربه‌ای احساس کرده‌اند که این مساله نیز طبیعی است، زیرا ‌‌زلزله در زیر شهر ملارد اتفاق افتاده و کم ژرفا بوده است.

زارع درباره اینکه جابه جایی کدام گسل باعث ایجاد این زلزله شده است، گفت:‌ در این منطقه گسل‌های شرقی و غربی مهمی وجود دارد، مانند گسل ماهدشت جنوب کرج ‌که در حد فاصل گسل‌ جنوب اشتهارد و گسل شمال تهران قرار گرفته است.

این زلزله ‌شناس عنوان کرد: به نظر می‌رسد زلزله اخیر ملارد نیز مانند زلزله سال 96 در اثر جا به جایی گسل ماهدشت جنوب کرج اتفاق افتاده است‌.

 وی در پاسخ به  سوال آیا در این منطقه شاهد افزایش زلزله‌های کوچک هستیم؟ عنوان کرد: درباره افزایش حس شدن بیشتر زلزله‌ها می‌توان نکاتی را مطرح کرد، برای نمونه‌ افزایش جمعیت در ‌منطقه یکی از این مسائل است، زیرا پهنه غربی استان تهران در اوایل دهه 60 ‌ حدود یک میلیون نفر جمعیت داشت. اما این روزها جمعیت این منطقه حدود پنج میلیون نفر برآورد می‌شود‌.

به گفته زارع نکته دیگری که در این بین باید به آن پرداخت تاثیر مداخلات انسان در طبیعت است.

‌این زلزله شناس توضیح داد: ‌یکی از این مداخلات برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است که به فرونشست زمین در منطقه دامن زده است.

وی خاطر نشان کرد: یکی از بالاترین سرعت‌های فرونشست زمین در کشورمان مربوط به منطقه ملارد و شهریار است.

زارع  گفت: ‌براساس آماری که سازمان نقشه‌برداری منتشر کرده است، می‌توان گفت حدود 50 میلیارد متر مکعب از منابع آب زیر زمینی این منطقه برداشت شده ‌و سطح سفر‌ه‌های آب زیرزمینی بسیار افت کرده است.

 این پژوهشگر افزود: نتایج بررسی‌های من و همکارانم نشان می‌‌دهد که‌ برداشت وسیع آب از منابع زیرزمینی با تحریک گسل‌های منطقه همراه ‌است و زلزله‌های کوچک را می‌توان به فرونشست زمین نسبت داد. به عبارت دیگر می توان گفت این رویکرد زلزله‌های کوچک را تشدید کرده است.

وی افزود: به لحاظ تئوری می توان گفت این مساله قابل تایید است. اما ما تلاش می‌کنیم که با داده‌های واقعی به این پرسش پاسخ دهیم.

‌زارع درباره سابقه لرزه خیزی این منطقه نیز توضیح داد: به استناد زلزله‌های تاریخی که در این منطقه اتفاق افتاده است، مثلا زلزله سال 1177 جنوب اشتهارد ‌ این منطقه پتانسیل زلزله‌ای با بزرگای 7 را دارد.

زارع درباره افزایش احتمال زلزله بعدی یا زلزله با قدرت بیشتر است، تصریح کرد: این مساله نیز یکی دیگر از موضوعات و چالش‌های ماست. به لحاظ تئوریک می‌توان گفت احتمال زلزله بعدی بیشتر‌شده است. اما اینکه چقدر بیشتر شده؟ نیاز به مدل سازی و بررسی‌های بیشتری دارد‌.

این زلزله شناس درباره زلزله ملارد را باید نشانه‌‌ زلزله‌‌ای بزرگتر در نظر گرفت؟‌ گفت: هیچ زلزله‌ای به خودی خود این ‌الزام را که زلزله بزرگتری رخ خواهد داد، ندارد. اما همه زلزله‌ها به هم مربوط هستند. به همین دلیل اگر زلزله دیگری در منطقه رخ بدهد‌ به نوعی به ‌زلزله اخیر مربوط بوده است. اما الزما به این معنی نیست که اگر زلزله‌ دیگری اتفاق بیفتد، این زلزله کوچک مسبب آن  یا هشداری برای آن بوده است.

وی ادامه داد: به عبارت دیگر اگر این زلزله کوچک را به تنهایی ‌ در نظر بگیریم،  نشان دهنده این است که منطقه فعال و لرزه‌خیز است. اما اگر زلزله‌های متعدد در هفته و ماه‌های آینده ادامه پیدا کند، می توان به این مساله پرداخت که درمنطقه یک روند لرزه خیزی جدید‌ در حال وقوع ‌ و نیاز است که به شکل جداگانه‌ای آن را بررسی کرد.

زارع در پاسخ به این پرسش که آیا زلزله‌های کوچک اطراف تهران بیشتر شده است؟ نیز به جام جم آنلاین می‌گوید: بررسی‌ها نشان می‌دهد که ‌ریززمین لرزه‌ها بیشتر شده و لازم به یادآوری است که این مساله تاثیر دخالت انسان در طبیعت را روی لرزه خیزی نشان می‌دهد.

وی درباره اینکه آیا مداخلات انسان در طبیعت  سبب وقوع زلزله‌های بزرگ نیز می‌شود؟ توضیح داد: به لحاظ نظری می توان گفت چنین تاثیری می‌گذارد. اما اینکه چگونه و دقیقا چقدر تاثیر گذار است  به بررسی و داده‌های بیشتری نیاز دارد.

علی بیت‌الهی رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی درباره وقوع زلزله بزرگ در تهران با بیان اینکه 40 هزار کیلومتر گسل در ایران وجود دارد، اظهارکرد: تنها در استان کرمان حدود 80 گسل و در شهر تهران 27 گسل شناخته شده وجود دارد.

وی با اشاره به راهکار جلوگیری از خسارت جانی و مالی زلزله تاکید کرد: کیفیت ساخت و ساز در زلزله بسیار مهم است و به همین دلیل است که زلزله مخربی مانند هاتای ترکیه می‌بینیم که ساختمان‌هایی که بسیار نزدیک به مرکز زلزله هستند هم ‌پایدار مانده‌اند اما ساختمان چسبیده به آن کلپس کرده است. اگر نظارت ساخت و طراحی به مکان‌یابی و به طور کلی چرخه ساخت و ساز خوب عمل کنند ساختمان هر چند در زلزله دچار تخریب شود اما کلپس نمی‌کند که نمونه آن در ایران هم دیده شده است.

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی گفت: موضوع دیگر شناسایی حریم گسل‌ها است که ساخت و ساز در این حریم‌ها محدود باشد یا ساخت و سازهای کوتاه مرتبه انجام شود یا کاربری‌های عمومی و مراکز حساس ساخته نشوند و تمام دنیا از این راهکار پیروی کرده اند و از آن نتیجه گرفته اند.

بیت‌الهی ادامه داد: درباره حریم گسل‌ها در تهران هم اقدامات خوبی انجام شده است. پس از تهیه نقشه گسل‌ها ساخت ساختمان‌های با اهمیت بالا مانند بیمارستان‌ها و مدارس در حریم گسل‌ها ممنوع اعلام شد و همچنین احداث ساختمان‌های بلند مرتبه هم ممنوع است و ساختمان هایی که ساخته شده‌اند، زمان ساخت آنها قبل از صدور این نقشه بوده و ساختمان‌های معمولی هم در این حریم باید دستورالعمل ویژه ساخته شوند. اما همانطور که می دانید از نظر مالکیت زمین، تراکم، کمبود زمین و تا یک حدی بیشتر نمی‌توان ممنوعیت ایجاد کرد و عملا امکان پذیر نیست و البته در کشورهای دیگر هم همین شرایط دیده می شود. اما هر چه با سخت‌گیری بیشتر ساخته شوند، ریسک زلزله برای ساکنان کاهش پیدا می‌کند.

وی افزود: باید توجه داشت که میراث‌ دار ساخت و ساز با کیفیت نیستیم و این ساخت و سازها طی دهه‌های گذشته بر روی هم انباشته شده‌اند و تعداد واحدهایی که عمر بالای 50 سال دارند و اسکلت و مصالح آن‌ها ضعیف هستند به طور قطع ریسک زلزله را در کلان‌شهر تهران بالا برده و این شرایط ضرورت سختگیری بسیار جدی را برای ساخت و ساز ایجاد می‌کند. اما متاسفانه چند روز پس از وقوع زلزله در شهر یا کشور دیگر، خطر آن را در منطقه‌ای که زندگی می‌کنیم از یاد می‌بریم و از آن درس نمی‌گیریم. از آنجای یکه رفتار نوسانی و گسسته داریم و نتیجه‌ای از آن نمی‌گیریم.

رییس بخش زلزله مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی  درباره مطالعات انجام شده درباره جمعیتی که در شهر تهران بیشتر در معرض ریسک زلزله با ریشتر بالا هستند، بیان کرد: مطالعات کلی که واحدهای ساختمانی موجود در بافت‌های فرسوده چقدر است و واحدهای مسکونی در حریم گسل ها چقدر است انجام شده است و بع طور قطع نسبت به چندین دهه گذشته که ساخت و سازها بنایی بودند حتما در حال حاضر کیفیت ساخت و ساز ها ارتقا پیدا کرده است اما همین ساختمان هایی که مهندسی سازی هستند به دلیل ضعف‌هایی که در اجرا و نظارت وجود دارد در برابر زلزله ایمن کاملی ندارند و 40 درصد این ساختمان ها ضعف‌هایی دارند.

بیت‌الهی ادامه داد: فقط در بافت فرسوده شهر تهران بیش از یک میلیون و 100 هزار نفر جمعیت ساکن است و حدود 250 هزار پلاک ساختمانی در این محدوده واقع شده است. در بافت فرسوده معابر کم عرض، فرسودگی و قدمت ساختمان‌ها و ریزدانگی بر روی افزایش تلفات زلزله اثرگذار هستند. 

وی درباره تاب آوری تهران در برابر زلزله گفت: در سال 96 که در ملارد البرز زلزله آمد و تمام مردم تهران نگران زلزله شدیدتری بودند و پس از آن در خرداد ماه سال 98 دماوند زلزله امد باز هم مردم تهران منتظر زلزله شدیدتری بودند. فرض بر این باشد که زلزله بزرگی 7 و 7.2 بودند آثار تخریبی آن در تهران هم دیده می‌شد اما چون تهران با این مراکز زلزله فاصله داشت. بزرگی زلزله و مکان وقوع آن بر روی تاب‌آوری شهر تهران اثرگذار است. اگر گسل جنوب ری فعال شود یا گسل شمال تهران و یا گسل نیاوران که در داخل شهر است، فعال شود و زلزله با بزرگی 6.5 ریشتر رخ دهد، با زلزله‌ای که با فاصله 40 کیلومتری از خارج تهران با همین بزرگی رخ دهد به طور قطع تاب آوری شهر تهران در برابر آنها متفاوت خواهد بود.

رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی تاکید کرد: اگر فرض کنیم در همین محدوده شهر تهران رخ دهد زلزله‌های بالای 6.5 ریشتر می تواند تهران را به مرز بحران می‌رساند و البته مهمتر از بزرگی زلزله شتاب آن است چراکه نیروی زلزله شتاب زلزله تعریف می‌شود بنابراین اگر زلزله‌ای با این بزرگی در محدوده و مرکز شهر تهران رخ دهد، مساله جدی خواهد شد چراکه ساختمان‌های ضعیف، بافت فرسوده، قنات‌ها و فروریزش زمین  در میزان تخریب و تلفات اثرگذار خواهند بود.

بیت‌الهی گفت: اما باید توجه داشت احتمال اینکه این زلزله در هسته مرکزی شهر تهران رخ دهد کم است چراکه گسل‌های تهران با شعاع 50 تا 100 کیلومتری هم ادامه دارند و برای کسی معلوم نیست که این زلزله کجا رخ دهد و اگر ترس و نگرانی ما جدی و واقع بینانه باشد می‌توان جلوی خسارت زلزله را گرفت.

انتهای پیام/