پان تورانیسم مکتبی افراطی است که در دوره ایدئولوژی های ملی گرایی در شرق اروپا ایجاد و سپس توسط عده ای در ترکیه به عنوان خاستگاه پان ترکیسم رسمیت یافت. در ادبیات سیاسی ترکیه، پان تورانیسم در فکر اتحاد همه ترک زبانان و سرزمین‌های آنان می باشد. ضیا گوک آلپ به عنوان پدرپان ترکیسم در کتاب «پایه های پان ترکیسم ،در تعریف «تورانیسم» تصریح می کند که عثمانی ها،آذربایجانی‌ها،تاتارها و ترکان آسیای مرکزی مشمول پان تورانیسم میشوند.
هر چند پان ترکیسم در واقع خاستگاهی بریتانیایی با هدف ایجاد سدی در جنوب روسیه به منظور اطمینان از عدم رخنه روسها به مستعمرات انگلیس داشت اما ترکان جوان پس از سقوط امپراطوری عثمانی این ایده را دنبال و بلافاصله اقدام به پاکسازی قومیتی کردند که اوج آن قتل عام ارامنه ترکیه در ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۷ می باشد که طی آن صدهاهزار ارمنی کشته و مجبور به ترک دیار خود شدند.
جنگ های بالکان و جنگ جهانی دوم رویای امپراطوری توران بزرگ را از سر سیاسیون ترکیه انداخت اما اخیرا تحرکاتی در این راستا توسط هواداران اردوغان مشاهده می شود که در طول دهه گذشته در قالب نفوذ اقتصادی و فرهنگی در کشورهای منطقه آغاز و چند سالی است از طریق جمهوری آذربایجان این تحرک به بهانه درگیری های تاریخی قفقاز جنبه های جغرافیایی،میدانی و نظامی به خود گرفته است.
در صورت بررسی دقیق اسناد تاریخی، ادعاهای جغرافیایی موجود در قفقاز بیش از هر حوزه ای باید در قلمرو تاریخی پارس تمدنی مورد بازنگری قرار گیرد،اما باید توجه داشت اقدامات جمهوری آذربایجان با پشتیبانی ترکیه فقط برای این منازعات کوچک منطقه ای نیست بلکه برخی سیاسیون در ترکیه قصد دارند با تصرف دالان زنگزور ارمنستان که میان نخجوان تا آذربایجان قرار دارد یک پیوستگی جغرافیایی به منظور احیای امپراطوری توهمی توران ایجاد کنند که نقشه خیالین این رویا شبیه توهمات نیل تا فرات صهیونیست ها می باشد.
پیگیری این توهمات در حالیست که نه در رویا، بلکه در واقعیت، بسیاری از کشورهای امروزی نمی توانند تعلق تاریخی و آثار،ابنیه،مفاخر و فرهنگ های موجود در کشورهای خود را از این تمدن بزرگ پنهان کنند.
آنچه مسلم است امروزه دفاع از تمامیت ارضی ارمنستان به ویژه در مناطق مورد نزاع از جمله دالان زنگزور از اهم موضوعات منافع ملی ایران و به واقع عمق استراتژیک ملی ایران در شمال غرب کشور است که کشورهای منطقه باید بدانند که ایرانیان اعم از فارس و ترک و کرد و بلوچ و عرب و لر و ترکمن و ... بر سر آن هیچ اغماضی ندارند.
۳۱۱۳۱۱
