حسین حق پناه، صالح اصغری و فاطمه بی نیاز اساتید روز اول این کارگاه بودند که در حوزه "نوجوان دیجیتال، رسانه و سبک زندگی، صنعت فیلم و موسیقی" مطالب خود را ارائه کرده و حاضران نیز با مشارکت در مباحث، سوالات و نقطه نظرات خود را مطرح کردند.
نوجوان دیجیتال
حسین حق‌پناه، کارشناس و مدرّس سواد رسانه‌ای با ارائه مطالبی در مورد نوجوان دیجیتال در دو بخش، با اشاره به تفاوت نسل امروز با نسل‌های قبلی، گفت: تنها منبع کسب دانش افراد در گذشته فقط از طریق خانواده شامل پدر و مادر و یا معلم مکتب بود که باعث اقتدار پدر و مادر و مدرسه در بین کودکان و نوجوانان می‌شد و دسترسی به اطلاعات نسل بعدی نیز از طریق نسل قبلی تعیین می‌شد اما اکنون راه‌های کسب دانش بسیار فراتر رفته و نوجوانان با انبوهی از منابع کسب اطلاعات مواجه هستند.
وی افزود: نسلی که متولد سال‌های ۱۳۷۵ به بعد است، امروزه به عنوان نسل z شناخته می‌شود و به نسل گودزیلا و یا عصیانگر هم معروف است، اما در واقع این نسل، چشم خود را در دنیای دیجیتال باز کرده و یک روز را هم بدون دیجیتال سپری نکرده است.
وی با بیان اینکه مهمترین ویژگی نسل z، داشتن حق انتخاب است، افزود: اگر محیط زندگی هر کودکی را همچون فروشگاه در نظر بگیریم، نسل‌های قبلی از مغازه‌های کوچک و بقالی‌ها خرید می‌کردند که تنوع انتخاب چندان نبود، اما نسل z درست وسط یک فروشگاه بزرگ هایپرمارکت به دنیا آمده و از همان ابتدا با انتخاب‌های متنوع رو به رو است.
وی خاطرنشان کرد: نحوه چینش هایپرمارکت‌ها باعث می‌شود تا فرد در مسیر انتخاب گزینه مورد نیازش، گزینه‌های مختلف دیگر را هم انتخاب کند، اما وقتی انتخاب‌ها از حدی بیشتر می‌شود، اشتباه رخ می‌دهد. مشکل ما در این راستا نوع طراحی این محیط و دسترسی به دانش است.
حق پناه گفت: سطح دانش مثل اقیانوسی به عمق یک بندانگشت و بستری بسیار سطحی است، به همین دلیل است که بسیاری افراد می‌توانند دو دقیقه درباره بسیاری چیزها صحبت کنند، اما در مورد یک چیز نمی‌توانند ۲۰ دقیقه حرف بزنند.
رسانه و سبک زندگی و "فیک‌نیوزها"
صالح اصغری، سایبر پژوه و مدرس سواد فضای مجازی نیز با ارائه مطالبی در بخش رسانه و سبک زندگی با تاکید بر اینکه ما متخصص تحلیل مفاهیم از معنا هستیم، اظهار کرد: سواد رسانه مفهومی است که در کانادا متولد شده، البته قبل از آن در برخی نقاط نیز به گوش رسیده بود، سوال اینجاست که چه علتی باعث طرح مبحث سواد رسانه‌ای در این کشور شده است؟ در این رابطه باید به دنبال سیر تاریخی این مفهوم برویم.
وی افزود: وجود رکود اقتصادی و استفاده از ظرفیت سلبریتی‌ها، هالیوودی‌ها و ... برای ترویج و گسترش مصرف گرایی در آن منطقه برای خروج از رکود، از طریق ابزارهای آن زمان که بیشتر رادیو، تلویزیون و سینما بود، باعث شد تا مفهومی تحت عنوان سواد رسانه برای مقابله با جریان مصرف‌گرایی و نظام سرمایه‌داری مطرح شود.
وی با بیان اینکه سواد دیجیتال و سواد رسانه دو مقوله متفاوت بوده و سواد و هوش دیجیتال به استفاده از گوشی و فضای مجازی اطلاق می‌شود و این مهارت بسیار متفاوت از سواد رسانه است، گفت: سواد رسانه در دو محور خانواده و جامعه قابل بررسی است.
اصغری، اسکرین تایم، پورنوگرافی، اعتیاد رایانه‌ای، ردپای دیجیتال، حریم خصوصی، آزار رایانه‌ای، اغواگری اینترنتی، گفتارهای نفرت پراکنانه، هک، قمار، عشق آنلاین و...را از جمله موضوعات مورد بررسی در محور خانواده در سواد رسانه عنوان کرد و افزود: خبر جعلی نیز نمونه‌ای از حوزه جامعه محور در سواد رسانه است.
وی با اشاره به جایگاه تفکر انتقادی در عصر اطلاعات یعنی به چالش کشیدن پیام‌های دریافتی، گفت: حل کردن مسئله‌های پیچیده، مهمترین مسئله سال ۲۰۲۰ است و دیگر مسایل مثل گذشته ساده نبوده و بسیار پیچیده و درهم تنیده شده است.
وی همچنین در حوزه شناخت ویژگی‌ها و اهداف اخبار جعلی(فیک نیوزها) نیز گفت: فیک نیوز خبر نیست، بلکه داستانی است که یا تعمدی یا غیرعمدی است و همواره نباید از فیک نیوزها تعبیر به توطئه شود، چراکه بخشی از آن‌ها با اهداف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی ساخته می‌شوند، اما برخی دیگر غیرتعمدی و گاه بر اثر اشتباه رخ می‌دهد.
این سایبرپژوه با اشاره به ریشه مطرح شدن فیک‌نیوزها نیز گفت: خبر جعلی در سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ واژه منتخب دیکشنری کالینز بود و این واژه در بحبوحه انتخابات آمریکا بارها مورد توجه قرار گرفت و در دنیا واژه ترامپ و فیک نیوز گره خورده است، چراکه ترامپ همه را متهم به ساخت اخبار جعلی می‌کرده و در مقابل، کمپینش به نفع خودش و علیه رقبا اقدام به ساخت اخبار جعلی می‌کرد.
وی با تاکید بر اینکه خبر جعلی مهم است چون می‌تواند امنیت اجتماعی را بر هم بزند، افزود: پژوهش‌ها نشان داده است که سرعت انتشار اخبار جعلی گاه تا شش برابر بیش از اخبار واقعی است.
وی با اشاره به اصل "خطای شناختی قضاوت اول" در انسان و اهمیت روایت اول، خاطرنشان کرد: روایت اول مهم است، چرا که در ذهن انسان هک می‌شود و گاه حتی با وجود ارائه مستندات، فرد نمی‌تواند از روایت اول چشم‌پوشی کند ولو که خبر جعلی باشد.
فاطمه بی نیاز، مربی سواد رسانه نیز در حوزه صنعت فیلم و موسیقی، مطالبی در حوزه نقد فیلم‌های مورد علاقه و محبوب نوجوانان، بررسی اصل موسیقی و گروه‌های پرطرفدار و بررسی راهکارهایی برای مواجهه با نوجوانان درگیر با صنعت موسیقی و فیلم ارائه کرد.
شایان فخاری و حسین اعتصامی اساتید روز دوم این کارگاه بودند که در حوزه تکنیک‌های تولید محتوای هوشمند در دو بخش" رژیم مصرف فضای مجازی" و "امنیت سایبری و مبانی تحلیل پیام‌های رسانه‌ای" مطالب خود را ارائه کرده و حاضران نیز سوالات و نقطه نظرات خود را مطرح کردند.
تقسیم‌بندی و ویژگی نسل‌ها
شایان فخاری، مدرس سواد رسانه نیز در این کارگاه مطالبی در حوزه تکنیک‌های تولید محتوای هوشمند در دو بخش ارائه کرد و گفت: برای تولید محتوا باید بدانیم مخاطب مربوط به کدام نسل بوده و چه ویژگی‌ها و سلایقی دارد.
وی با اشاره به یک ادبیات مرسوم در تقسیم‌بندی نسل‌ها به بیبی‌بومر، نسل ایکس(X)، نسلِ وای یا نسلِ ایگرگ(Y) و نسل زِد(Z)، اظهار کرد: نسل پر نوزاد یا بیبی بومر(متولدان سال ۱۳۲۴ تا ۱۳۴۲) دارای ویژگی‌هایی چون سخت کوشی، متمرکز، آرمانگرا، منظم و با مدیریت دستوری هستند که از رسانه‌های سنتی مثل تلویزیون و رادیو استفاده کرده و چندان استفاده‌ای از رسانه‌های اجتماعی ندارند.
وی با بیان اینکه طبق این تقسیم بندی، نسل ایکس(متولدان ۴۳ تا ۵۷) نسلی کارآفرین، مستقل و علاقه‌مند زندگی در کنار هم بوده و روزنامه و مجله می‌خوانند و در شبکه‌های اجتماعی نیز غالبا فعالیت دارند، گفت: نسل ایگرگ نیز متولدان ۵۷ تا ۷۲ هستند که فرصتی برای روزنامه، مجله و رادیو ندارند، اما تلویزیون می‌بینند و این نسل همچنان از لپتاپ خود برای خرید آنلاین استفاده می‌کنند.
فخاری با اشاره به ویژگی‌های نسل زد(متولدان ۷۲ تا ۸۵) نیز گفت: این نسل با موبایل و شبکه‌های اجتماعی بزرگ شده‌اند و به ندرت تلویزیون می‌بینند، بلکه فیلم‌ها را به صورت نمایش آنلاین تماشا می‌کنند؛ همچنین اخبار را از شبکه‌های اجتماعی و نهایتا از سایت‌ها دنبال می‌کنند و همین امر باعث می‌شود تحت آماج شائبه‌ها قرار می‌گیرند، چراکه دنبال تحلیل نمی‌روند و مسائل را به صورت سطحی دنبال می‌کنند.
وی با بیان اینکه نسل زد به دنبال پویایی در هویت‌اند و بخش زیادی از وقتشان را در اینستاگرام و یا توییتر در حال گشت زنی هستند، ادامه داد: معمولا این نسل در بخش مختلف زندگی و کسب و کارها به دنبال دریافت حقیقت هستند.
مدرس سواد رسانه در ادامه با ارائه مطالبی در حوزه مخاطب شناسی و مسئله شناسی نیز افزود: کسی که بتواند در دنیای رسانه‌ها خوب قصه بگوید، برنده است و بیان اطلاعات در قالب قصه در فضای مجازی اثرگذاری بیشتری دارد که بسته به ذائقه مخاطب باید این قصه بیان شود.
وی با بیان اینکه شکل ارائه پیام بسیار مهم بوده و جذابیت پیام را ارتقا می‌دهد، افزود: برای تغییر گرایش (علایق، سلایق و حب و بغض‌ها) افراد در فضای مجازی باید از روش‌های میکرو، هیجان، طنز و خرق عادت بهره گرفت، افزود: اگر این مورد هم جواب نداد باید از تکنیک مقایسه استفاده کنیم و این مقایسه باید منطبق بر باورهای مخاطب باشد تا اثرگذار شود.
رژیم مصرف فضای مجازی و امنیت سایبری
حسین اعتصامی، مدرس دوره‌های کشوری سواد رسانه نیز با ارائه مطالبی تحت عنوان "رژیم مصرف فضای مجازی و امنیت سایبری"، به نکات کلیدی در رابطه با رعایت نکات ایمنی در فضای سایبری و همچنین گوشی‌های هوشمند در راستای ارتقای امنیت اشاره کرد.
وی همچنین مطالبی در حوزه مبانی تحلیل پیام‌های رسانه‌ای ارایه کرد و افزود: نسل زد به شدت عاشق دانستن هستند و با افزایش روزافزون شبکه‌های مجازی و ظهور امکاناتی چون اینترنت استارلینک با پوشش جهانی ناچار هستیم مهارت فرزندانمان را برای استفاده از این فضا افزایش دهیم.
وی با اشاره به تفاوت‌های سواد دیجیتال با سواد رسانه، گفت: گاه برخی خانواده‌ها و افراد تصور می‌کنند چون استفاده از امکانات گوشی‌های هوشمند را بلد هستند پس سواد رسانه هم دارند، در حالی که مهارت استفاده از امکانات فضای مجازی صرفا سواد دیجیتال بوده و بسیار متفاوت از سواد رسانه است.
مدرس دوره‌های کشوری سواد رسانه با بیان اینکه سواد دیجیتال در خاتمه از کودکان یک مصرف کننده خوب خواهد ساخت، افزود: در این راستا باید سواد رسانه‌ای فرزندانمان را ارتقا دهیم.
وی به کاربران فضای مجازی توصیه کرد تا مستند "معضل اجتماعی" را در راستای آشنایی دقیق‌تر با شبکه‌های مجازی، مشاهده کنند.
وی با تاکید بر اینکه ۸۸ درصد از درآمد گوگل و ۹۷ درصد از درآمد فیس بوک از محل تبلیغات تامین می‌شود و به همیت دلیل در راستای حداکثرسازی مصرف توسط کاربران تلاش می‌کنند، گفت: این شرکت‌ها از الگوریتم‌ها استفاده می‌کنند تا از علایق کاربران باخبر شده و محتوای مورد پسند کاربران را تبلیغ و ارائه دهند.
اعتصامی در خاتمه از محدودیت‌هایی سخن گفت که تولیدکنندگان برنامه‌ها و بازی‌های رایانه‌ای خارجی برای فرزندان خود در همین برنامه‌ها ایجاد کرده‌اند، چراکه آسیب‌هایی را تشخیص داده‌اند.
ضرورت ارتقای سواد رسانه برای شناسایی اخبار جعلی و شایعات
رئیس سازمان جهادانشگاهی آذربایجان‌شرقی در ابتدای این کارگاه با اشاره به اهمیت سواد رسانه‌ای در برخورد با هجمه‌های دشمنان و استفاده از فضای مجازی و بحث هوش مصنوعی در حوادث پاییز سال گذشته، گفت: در حوزه سواد رسانه باید اطلاعات خود را ارتقا داده و با شناخت مسیر رسانه، توان تشخیص صحت و سقم اخبار و اخبار جعلی و شایعات را داشته باشیم.
مهندس علی اصغر فاتحی‌فر با اشاره به ریشه‌های فضای مجازی در حوادث سال گذشته و عزم جهاددانشگاهی در راستای ارتقای سواد رسانه‌ای، اظهار کرد: جهاددانشگاهی در راستای ارتقای سواد رسانه‌ای طرحی را ارائه کرده و برنامه‌ریزی کرده‌ایم افرادی را تحت عنوان مربیان سواد رسانه‌ای تربیت کنیم تا به منظور ارتقای سواد رسانه در سیستم‌های آموزشی و نهادهای مختلف حضور یابند.
وی با اشاره به اینکه دوره اول این طرح طی سال قبل با حضور اساتید استانی برگزار شده و در این دو روز نیز با حضور اساتید کشوری دوره تربیت مربی سواد رسانه برگزار می‌شود، ادامه داد: این دوره توسط سازمان جهاددانشگاهی آذربایجان‌شرقی و با حمایت دانشگاه تبریز، دانشگاه صنعتی سهند، استانداری آذربایجان‌شرقی و سازمان فرهنگی شهرداری برگزار می‌شود.
وی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه بحث سواد رسانه از سال ۱۹۶۵ و حدود شش دهه قبل توسط مارشال مک لوهان مطرح شد و کانادا اولین کشوری بود که این بحث را وارد سیستم آموزشی خود کرد، افزود: با وجود سابقه ۷۰ ساله‌ی سواد رسانه در جهان، متاسفانه در کشور ما این موضوع از دهه ۸۰ مطرح شد.
رئیس سازمان جهادانشگاهی استان با تاکید بر اینکه متاسفانه کارهای شایسته‌ای در کشور ما در حوزه سواد رسانه انجام نشده و نخبگان هم در راستای ارتقای آن تاکیدات بسیاری دارند، افزود: امروز اخبار در همه ابعاد و جنبه‌ها با سرعت نور در سطح جهان منتشر می‌شود که این امر مدیریت فضای رسانه‌ای را با سختی مواجه می‌کند.
وی در ادامه سخنانش با بیان اینکه جهاد دانشگاهی مولود انقلاب اسلامی است، اظهار کرد: جهاد دانشگاهی همانند دانشگاه‌ها دو ماموریت اصلی در حوزه علمی و فرهنگی دارد و به فرمایش رهبر معظم انقلاب این نهاد وظیفه دارد تا کارهای بر زمین مانده را نیز تا حد توان انجام دهد.
وی با اشاره به فعالیت‌های جهاد دانشگاهی از بدو تاسیس و تقارن آن با سال‌های دفاع مقدس، اضافه کرد: محققان دانشگاه تبریز در دوران دفاع مقدس در حوزه ساخت خمپاره تحقیقاتی انجام داده و نهایتا ساخت آن را در دانشکده فنی دانشگاه شروع کردند که با رصد دشمن این کارگاه در تاریخ ۲۷ دی سال ۶۵ بمباران شده و ۲۲ دانشجو شهید و ۸ نفر نیز به مقام جانبازی نائل آمدند.
فاتحی فر با بیان اینکه جهاددانشگاهی یک نهاد عمومی غیردولتی و به صورت خودگردان اداره می‌شود، اضافه کرد: این نهاد با ارائه خدمات در حوزه‌های مختلف درآمدزایی کرده و صرفا هفت درصد درآمدهایش از طریق بودجه‌ی دولتی است.
خسرو کنعانی، مسئول برگزاری کارگاه سواد رسانه‌ای نیز با اشاره به جزئیات برگزاری کارگاه دو روزه تربیت مربی سواد رسانه‌ای، خاطرنشان کرد: طرح سواد رسانه‌ای جهاد دانشگاهی استان دارای هشت گام بوده که گام اول آن تربیت مربی بوده و افرادی که بتوانند این دوره‌ها را با موفقیت بگذرانند در طرح‌های سواد رسانه‌ای دبیرخانه همکاری خواهند داشت.
گفتنی است، دوره تربیت مربی سواد رسانه‌ای به همت سازمان جهاددانشگاهی آذربایجان شرقی و با همکاری استانداری آذربایجان‌شرقی، دانشگاه تبریز، دانشگاه صنعتی سهند و سازمان فرهنگی شهرداری تبریز ۲۱ و ۲۲ اردیبهشت‌ماه سالجاری در دانشگاه تبریز برگزار شد.
انتهای پیام
